بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: آرامش روانشناختی جایگاه ویژه ای در قرآن و احادیث اسلامی دارد و مورد توجه فراوانی واقع شده است، از سوی دیگر مؤلفه های اسلامی از قبیل دعا و صبر در بر گیرنده نوعی آرامش درونی می باشند. هدف: لذا هدف این پژوهش تبیین آرامش روانشناختی مبتنی بر صبر به عنوان یک مؤلفه اسلامی می باشد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های و تبیین های انجام شده می توان اظهار داشت که صبر بر مصائب و مشکلات زندگی باعث ایجاد نوعی آرامش روانشناختی درونی می گردد و انسان را از حالت تنش روانی خارج کرده و به انسان نوعی گشودگی و آرامش روانشناختی عطا می کند.
مقدمه
آرامش روانشناختی در قرآن و احادیث اسلامی، آرامش »قلب« که شئون روح و نفس است، می باشد. »اوست که آرامش را در دل های مؤمنان نازل کرد - 1« فتح .[1] - 4/ منظور از قلوب در آیه - فتح - 4/ روح و روان می باشد[2]، چنانچه بیان شده است آرامش یا سکینه بر آن نازل شده است. مفهوم آرامش روانشناختی در قرآن و اسلام جایگاهی ویژه دارد، قرآن کریم، بعد از بیان نعمت اطعام جهت برطرف کردن گرسنگی، از نعمت آرامش یاد می کند2 - قریش - 4/، و یکی از مؤلفه های دین ورزی می باشد
یعنی انسان به واسطه پیروی از یک منش دینی نوعی از آرامش روانشناختی را احساس می کند. در هر حال در مباحث دینی بسیاری از صاحب نظران در مورد جایگاه و اهمیت دین در تحصیل آرامش روانشناختی سخنان گوناگونی دارند، که همه اینها از فراگیر بودن اذهان از رابطه دین دار بودن و آرامش می باشد .
آرامش روانشناختی از مقولاتی است که از دیر باز در شاخص های انسان کامل، انسان سالم و انسان معیار مورد توجه مکاتب و دیدگاه های مختلف بوده است و ردپای این بحث، همواره در متون و ادیان الهی مشاهده می شود. طبعاً وقتی به متون اسلامی مراجعه کنیم با تفاسیر و مفاهیم گوناگونی روبه رو می شویم که در آن مقوله، آرامش روح و روان آدمی مورد اهتمام و توجه بوده است
صبر یکی از مؤلفه های اسلامی که در تأمین بهداشت روان مؤثر می باشد . هنگامی که انسان در برابر سختی ها ی زندگی از خود صبر نشان دهد، خداوند به او گشادگی سینه و سعه ی صدر عطا می کند. در نتیجه، عاقبت کار او با صلاح او مبدل می گرداند و سرانجام مسرت و آرامش روانی انسان را به دنبال دارد
این پژوهش با هدف تببین آرامش روانشناختی مبتنی بر یکی از آموزه اسلامی یعنی صبر می باشد. لذا در زیر به تبیین صبر و اهمیت آن در ایجاد آرامش روانشناختی پرداخته می شود.
صبر لغتی عربی و به معنای حبس کردن می باشد
در اسلام، صبر به معنای جلوگیری از آسیب و ضربه دیدن روح معنی شده است، صبر در قرآن، حدیث و اشعار عربی یاد شده است
صبر مقاوت در برابر برخی از ناملایمتی ها و سختی هاست، صبر پایداری انگیزه های دینی مخالف است
صبر نام های مختلفی دارد که مطابق با محیط های مختلف کاربرد متفاوتی دارند، اما همه ی آنها زیر مجموعه صبر هستند و این بیان می دارد که تمام گرایشهای اسلامی با صبر مرتبط هستند
معنای صبر در قرآن واژه صبر، در شکلهای مختلف، بیش از صد بار در قرآن کریم آمده و از صفات انبیاء خوانده شده است. خداوند حتی صبر را علتی برای رسیدن به مقام امامت و هدایت می شمرد، پاداش صابران را برتر از آنچه انجام داده اند می داند - نحل96 /، - 54، اجرای بی حساب برای آنان در نظر می گیرد - زمره - 10/، خداوند به صابران وعده پیروزی - آل عمران - 125/، همراهی - انفال - 46/، هدایت و رحمت - بقره - 157/ می دهد و در نهایت می گوید که صابران را دوست دارد - آل عمران، - 146، برای صبر آثار و نتایجی دنیوی و اخروی گفته شده که حفظ دین و قدرتمندی در برابر وسوسه های نفس و شیطان از مهم ترین آنها به شمار می آید
راغب اصفهانی برای صبر معنایی زیادی را آورده است: خویشتن داری در سختی و تنگی، شکیبایی و خودداری نفس بر آنچه که عقل و شرع حکم کند و آن را طلبد یا آنچه عقل و شرع خودداری نفس از آن را اقتضا می کند، یعنی منتظر خدای به سود خود علیه کافرین باش
دسته بندی صبر بر اساس آیات و روایات
از مجموع آیات و روایات می توان صبر را در شش مفهوم شناسایی نمود: صبر بر سختیها، صبر بر دشواریهای جنگ، صبر در برابر سرکشی ها، صبر در انجام عبادات، صبر در برابر دنیاطلبی، صبر بر کتمان اسرا و در باب کلمه صبر و معانی آن توضیح مفصلی داده شده است که در زیر به آن پرداخته می شود.
-1اگر صبر و شکیبایی نفس برای مصیتی باشد واژه صبر به کار می رود نه چیز دیگر. و ضدش جرع و بی تابی است -2 اگر صبر در جنگ و محاربه باشد، شجاعت و پایداری نامیده می شود که ضدش ترس و جبن است.
-3 هرگاه صبر در کاری ملال آور و دلتنگ کننده باشد. ظرفیت داشتن و دلدار بودن نامیده می شود، که ضدش ضجر و دلتنگی است.
