بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی مفهومی است که با انتخابی شدن زندگی روزمره معنا می باید. بدین ترتیب که برخلاف جوامع سنتی، افرادجایگزین بی بدیل واندکی درمیان برنامه های زندگی داشتند، ولی درجامعه
معاصر به واسطه اهمیت یافتن خود و مسئولیت شخصی وظهور و پیدایش جامعه مصرفی درزندگی، به جای تولید و اشتغال گذشته، قدرت انتخاب بیشتر شده است. بنابراین یکی از عوامل موثر در آسیب شناسی سبک زندگی مصرفی، بحران های هویتی نوظهور است. هدف این پژوهش توصیف وتبیین آسیب شناسی سبک زندگی مصرفی با تاکید بربحران های هویتی نوظهور در استان کهگیلویه وبویراحمد است.
از نظر روش شناسی، این پژوهش مطالعه ای توصیفی و برمبنای تحلیل اسناد - توصیفی - تحلیلی - است که اطلاعات مورد نظر از منابع علمی پژوهشی موجود درکتابخانه ها، مراکز پژوهشی و پایگاه
های علمی اطلاعاتی معتبر داخلی و خارجی، به دست آمده است. دراین پژوهش مولفه های مربوط به سبک زندگی مصرفی با تاکید بر بحران های هویتی در پژوهش ها ومنابع علمی مطالعه شده، شناسایی و استخراج شدند.
سپس سبک زندگی مصرفی دراستان کهگیلویه و بویراحمد براساس این مولفه های بحران هویت که عبارتند از خودبیگانگی، مدگرایی، سستی باورها و ارزش های سنتی، اعتقادی و تضعیف هویت قومی، محلی و به چالش کشیدن نظم وامنیت اجتماعی موجود دراستان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ودر پایان این تحقیق، ضمن بازنگری در برخی روش ها و محتوی آموزشی، تاکید برفرایندها و شیوه های جامعه پذیری وسازگاری با محیط اجتماعی، پیشنهادهایی نیز جهت کاهش این آسیب ها ارائه می شود.
کلیدواژه ها: سبک زندگی - سبک مصرف - بحران هویت - خودبیگانگی - امنیت اجتماعی
مقدمه
از مهمترین مفاهیم جامعهشناختی که مستلزم بومیسازی است، مفهوم مهم واستراتژیک »سبک زندگی« است. مفهوم سبک زندگی از یکسو متغیری تأثیرگذار بر موضوعات مختلف است و از سویدیگر، تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر میپذیرد. سبک زندگی نسبت مستقیمی با مصرف دارد زیرا مصرف در خدمت تعریف کردن کیستی کنش گران - پاسخ به سوال من کیستم؟ - ، بازکردن راهی برای عضویت افراد در گروه های اجتماعی، تثبیت مقولات فرهنگی، ایجاد ازخودبیگانگی یا نفی آن، ایجاد یا بازتولید انواع نابرابری های اجتماعی، ایجاد گروه بندی های
مدرن متمایز از گروه بندی های سنتی مبتنی بر جنسیت و غیره، بازتولید اقتصادی سرمایه داری است.
بحران هویت نیز بدون شک از مهم ترین آسیب اجتماعی امروز جهان است که علائم آن را می توان درکلیه روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی درسطح بین الملل به وضوح مشاهده کرد. از این منظر هویت یکی از مقوله های کلان درفرایند های اجتماعی وفرهنگی محسوب می شود، که در ردیف بازه زمانی و یک محدوده مکانی شکل گرفته و قوام می یابد. به لحاظ هویتی افراد درجوامع مدرن از هویت های سنتی خود - مانند هویت های طایفه ای و قومی - جدا شده و هویت های جدیدی پیدا کرده اند که منشأ پیدایش آن ها نیز جدید و مربوط به دنیای مدرن می باشد.
هویت های جدید برمبنای ویژگی هایی هستند که عناصر ذاتی پدیده های مرتبط با سبک زندگی می باشد. به عبارت دیگر می توان تمایزات رفتاری و نگرشی گروه بندی های اجتماعی را از تفاوت سبک زندگی شان درک کرد .درواقع هویت یابی فرایندی است که مدام درمعرض بازسازی است وعوامل این بازسازی به لحاظ تاریخی وفرهنگی متفاوت است. سبک زندگی ازجمله عوامل مهمی است که تاثیر تعیین کننده ای برتعلقات هویتی دارد.
سبک زندگی با انتخابی شدن زندگی روزمره معنا می یابد، بدین ترتیب برخلاف جامعه سنتی، درجامعه معاصر، به واسطه ظهور جامعه مصرفی، سبک زندگی وتعیین بخشی آن درحوزه های دیگروازجمله تعلقات قومی و ملی اهمیت بیشتری یافته است. سبک زندگی باخاصیت باز اندیشانه وبازتابی قدرتی که برای افراد ایجادکرده است، هویت های منسجم وتعلقات نسبتا پایدار سنتی رادچار استحاله کرده است ومنابع متکثر ومتعددی رابرای هویت سازی وایجاد تعلقات، تعهدات وهمچنین تمایزات وتشخص های هویتی ایجاد کرده است.
پیدایش جامعه مصرفی به واسطه افزایش کالاهای مادی واقتصادی از یک طرف و عمومیت یافتن آن از طرف دیگر به انتخابی شدن زندگی روزمره می انجامدکه نشان دهنده اهمیت روز افزون سبک زندگی درجامعه مصرفی معاصر می باشد. ویکی از ویژگی های جامعه مصرفی امروزی، انباشت وفراوانی است. جامعه مصرفی جامعه نمایش وجلوه است. درچنین جامعه ای نه تنها همه چیز با نمایش اشیاء مرئی می شود بلکه ما، مواجه با رشد مراکز تفریحی، پارک های خرید خرده فروشی ها، مجموعه های تفریحی، و.. هستیم و مراکز خرید بزرگ، معبد نیایش مصرف کننده ها درآمده اند بعضی از اندیشمندان معتقدند که مراکز خرید در پی ایجاد زندگی خاصی برای طبقات متوسط شهری اند که این سبک از طریق خرید و مصرف کالاها فراهم میشود، در عین حال، پرسه زنی در خیابان، خود زندگی گروه های فرودست شهری را شکل دادهاست.
بیان مساله
هویت ایرانی امروزه متاثر از عواملی مانند پیشینه تاریخی، اجتماعی وفرهنگی، پارادایم جدید فکری، انسان مدرن و فرامدرن و نظام جهانی و چند بعدی است . چنین عواملی باعث شدند که هویت ایرانیان از ساختار ساده با محوریت ایرانی بودن به ساختار پیچیده و ترکیبی با عناصر مدرن - اسلامی و ایرانی تغییر کند. تحت تاثیر جهانی شدن، شاهد تجلی هویت چند وجهی هستیم و صور گوناگون هویت ایرانی درسطح جهانی، ملی و فردی خودنمایی می کند.
دراین بین فرهنگ جوانان ایرانی، متاثر از این رقابت ها، منازعات و تبادل و تطورات فرهنگی، بیش از بقیه گروه های جامعه متنوع شده است، تاجایی که فرهنگ و هویت جوانان به یکی از دغدغه های کلان نظام تبدیل شده است و سیاست گذاران فرهنگی را واداشته است تا میزان تاثیر گذاری نهادها وسازمان های فرهنگی رسمی را دراین زمینه گسترش دهند. به عبارت دیگر چون جوانان درمقایسه با گروه ها وقشرهای دیگر، روابط اجتماعی گسترده تری دارند و با مظاهر و وسایل تجدد ونوسازی، جهانی شدن وهمچنین اندیشه ها و هویت های جدید، آشنایی وبرخورد بیشتری می یابند، بیش از دیگران درمعرض تغییرات هویت اجتماعی قرار می گیرند.
همانطور که هویت
پدیده ای تاریخی نیز بوده ودرهمه زمان ها و درهمه جوامع وجود دارد و به جوامع و افراد آنها معنا می بخشد، بحران هویت، نیز مختص یک جامعه نیست و می تواند در هر زمانی و در هر جامعه ای اتفاق افتاده و هویت افراد جامعه را دچار چالش نماید. هدف از انجام طرح پژوهشی حاضر بجهت اهمیت ویژه ای است که جامعه درحال گذر ایران وبه تبع آن استان کهگیلویه وبویراحمد نیز به عنوان یک جامعه مصرفی گریبانگیرآن است .
تزلزل در مبانی نظم سنتی از یک سو و نوع نیازها و تحرک اجتماعی مردم از سوی دیگر ناشی از تغییرات ژرف در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر جدید، باعث بروز مجموعه ای از مسائل اجتماعی شده است که یکی از آنها پیدایش سبک زندگی جدیدی است که امروزه شاهد آن هستیم سیر تغییر سبک های زندگی و ورود سبک های جدید زندگی، موجب تغییر و تهدید فرهنگی، فردی شدن و افزایش شکاف های اجتماعی، رواج مصرف گرایی، از هم پاشیدگی شبکه های سنتی و درنهایت بحران هویت فردی و اجتماعی می شود. دراین وضعیت افراد هویت خود را به جای منابع سنتی هویت، ازخلال مصرف کالاها و سبک های گوناگون زندگی کسب می کنند.
