بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم هویت، مانند بسیاری از مفاهیم فلسفی، اجتماعی ، سهل و ممتنع میباشد و در مفهوم عام و کلی آن، قدمتی هم پای تاریخ تمدن انسان دارد، اما پیشینه این بحث درباره کلانشهرها چندان با سابقه نیست . توسعه کلانشهر امروزی برغم هویتهای دیرینه با بی توجهی به مولفه های هویتی، سالهاست به سوی نوعی بیشکلی پیش رفته و دچار بیگانگی با هویت خود شده است، بطوریکه ساکنان، زندگی روزمره خود را در فضاهایی بیروح و بیمعنی سپری میکنند. محیط که هویت ساز زندگی آدمی است ، نه تنها هویت را از انسان گرفته ، بلکه او را میان دوگانگی قرار داده که از یک طرف به محیط وابسته شده و از طرف دیگر تضادی با هویت او و چه بسا در تضاد با هویت او قرار گرفته است .
این تقابل بصورت آهسته و تدریجی رخ نمایانده و این تدریجی بودن باعث گردیده که توجه انسان به آن به عنوان بحرانی اساسی نادیده گرفته شود. پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیلی محتوایی کیفی و استدلال منطقی منابع و مستندات به این مسئله پرداخته است که با اینکه یکی از ویژگی های اصلی انسان اراده و اختیار او در هویت سازی است ، هویت روحانی و معنوی ، بارزترین وجه فطری هویتی انسان و عامل تمایز او با همه موجودات عالم هستی است و اگرچه دین به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی تمدن بشری نقش اساسی در تکوین هویت انسانها دارد.
اما ظاهر دین، وجهه بیرونی شرع بوده ، که از اهداف اساسی آن رسیدن به الیه درونی و معنوی است که انسان در تعامل با آن، به یاد حضور خداوند بیفتد و احساس معنوی در او بیدار شده و به عبارتی تمام جنبه های زندگی او خدایی گردد. توجه به بعد معنوی ، شاخص های دینی و جهانبینی اعتقادی مردم از مهم ترین مولفه های تاثیرگذار و گمشده ای در هویت مند ساختن شهرها و رهایی از بحران امروزی است.
.1 مقدمه
هویت عامل شناسایی و شخصیت هر موجود زنده است و شهرها نیز به عنوان پدیدهای زنده و پویا، دارای هویتی با اشکال گوناگون بوده که در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و ... بروز می یابد.ولی کلانشهرها امروزی تنها به فکر توسعه خود بوده است و به سردرگمی شهروندان آن توجهی نداشته است.آرام آرام با توسعه شهر ، آدمی خود را بیگانه می انگارد . فردی که نداند کیست و کجاست ، نمی تواند اعتماد به نفسداشته و در جامعه تاثیرگذار باشد. او ایده آل هایش به هم ریخته ، ارزشهای گذشتگان خود را از یاد برده و توانی برای استفاده از هویت سازی خود برای آینده را ندارد .
انسانیکه تنها موجود دارای قدرت اختیار و اراده که میتواند آینده خود را ترسیم کند ، به نقطه ای میرسد که نه توانایی ارزیابی میراث گذشتگان خود را دارد ، نه صاحب ارزشی است برای حال خود و نه برای آیندگان خود هویتی برجای نهاده است . او منزوی، تهی، مضطرب و مردد شده ، احساس پوچی ، از خود بیگانگی و غربت می کند .حال فردی متصور است که دارای شاخص های دینی و اعتقادی است.
او به یکباره به خود آمده و تصویری دور تا دور خود میبیند که نه تنها آشنایی با آن ندارد بلکه در تعارض با باور های اوست. این فرد خود را میان دوگانگی آشکاری میپندارد که از یک طرف به محیط زندگی خو گرفته و بدان وابسته است و از طرف دیگر این محیط در تضادی با هویت دینی او و چه بسا در مقابل هویت دینی او قرار دارد. توجه به پتانسیل پرداختن به این مقوله و تأکید نظام فرهنگی و آموزشی کشور ما در تعمیق معنویت در جامعه، ضروری است، این موضوع با موشکافی بررسی گردد.
.2 طرح و بیان مسئله
بحث هویت و مسائل مربوط به آن امروزه در نزد دانشمندان علوم انسانی و اجتماعی جایگاه ویژه ای دارد. این مقوله ابتدا حوزههایی مانند فلسفه، منطق و روانشناسی را دربر میگرفت، ولی با توجه به تحولات علمی چند دهه اخیر ، دامنه آن به محیطهای انسانساخت نیز کشیده شده است
شهر امروزی محیطی است برای تجلی هویت، ارزشهای منبعث از اعتقادات و جهانبینی ساکنین و پدید آورندگان خود که در دوران و در سرزمینهای مختلف ، تحت تأثیر تحولات تاریخی و ایدئولوژیکی - مثل مدرنیته - ، تغییر فزاینده یافته است.
این نوشتار به تحلیل نقش دین و معنویت و تأثیر آن بر هویت انسان و شهر می پردازدجمالاً. می توان گفت. هویت معنوی ناظر است به آنچه از دین و اعتقاد بدان برای آدمی حاصل می شود. اگرچه "هویت" در مفهوم عام و کلی آن، قدمتی هم پای تاریخ تمدن انسان دارد، اما پیشینه این بحث درباره کلانشهرها چندان با سابقه نیست. وبحث درباره این عرضه تفکرات جامعه در محیط و تلاش برای تبیین ماهیت و نقش غیرقابل انکار هویت امری ضروری است.
در این مقاله به تعریف و تبیین هویت و ارکان سازنده و عوامل مؤثر بر آن و همچنین به تعریف بحران هویت و آثار آن می پردازیم تا در قالب آن ها به نقش غیرقابل انکار معنویت دینی در خودیابی پی ببریم.
.3 مواد و روش ها
پژوهش حاضر از نوع کتابخانه ای بوده و از روش تحلیلی محتوایی کیفی و استدلال منطقی منابع و مستندات بهره برداری شده است. مراحل نگارش این مقاله بصورت زیر بوده است :
الف - ابتدا مبانی نظری موضوعات مربوط به پژوهش بررسی شد ؛
ب - سپس به بررسی برخی از مفاهیم کلیدی مانند هویت ، دین و هویت دینی وبحران هویتی و ویژگی های کالبدی آن پرداخته شد ؛
ج - در ادامه نقش کلیدی و محوری هویت معنوی-دینی انسان شهری بررسی شد و از طریق تحلیل محتوایی و استنتاج و بررسی مبتنی بر عقل ، منطق و استدلال، تجزیه و تحلیل صورت گرفته است.
.4 اهداف پژوهش
هدف اصلی پژوهش حاضر رویکرد تحلیلی بر موضوع بحران هویتی شهری می باشد در این راستا چند سوال مطرح می شود که در ادامه پژوهش به آن پاسخ داده خواهد شد.
الف - شناخت و تبیین امر هویت به معنای مفهومی چندجانبه
ب - بازشناسی عامل دین به عنوان عامل موثر در هویت شهرها
ج - شناخت مفهوم بحران و کارکرد عوامل محیطی
د - بررسی تأثیربخشی و کاربردی هویت معنوی در بحران هویتی شهر
.5 سوالات تحقیق
هویت چه تعریفی دارد و منظور از بحران هویت چیست؟
محیط زندگی چه تاثیری بر هویت دارد؟
دین چگونه و با چه سازوکاری میتواند در رفع بحران هویت مؤثر باشد؟
.6 تعریف مفاهیم
.6,1 واژه شناسی هویت
در فرهنگ عمید »هویت در لغت به معنای شخصیت، ذات، هستی و وجود است و از ترکیب »هو« ساخته میشود.«هویت به معنای حقیقت شیء یا شخص که مشتمل بر صفات جوهری او باشد، و به یک معنا عبارت است از آنچه سبب تشخص و یا آنچه موجب شناسایی فرد می شود
در فرهنگ معین به معنای ذات باری تعالی، وجود ، هستی، وچیزی که موجب شناسایی شخص میشود اشاره شده است
فرهنگ های انگلیسی در توضیح این واژه آورده اند: »تشابه اساسی یا ویژگی عام نمونه های متفاوت« و »یکی بودن « و همچنین »ویژگی متمایز کننده یا شخصیت یک فرد
در فرهنگ لغات انگلیسی اکسفورد لفظ " identity " از واژه لاتین " identitas " ریشه گرفته است.این واژه دارای دو معنای اصلی و متمایز؛ »تشابه مطلق« و» تفاوت« می باشد.
