بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، رایانه و اینترنت به عنوان فناوریهای نوین رسانهای از جایگاه اساسی در میان جوامع بشری و به تبع آن در کشورهای اسلامی برخوردارند؛ از جمله رویدادهای روزمره در بستر اینترنت و فضای مجازی ارتباطات گسترده کاربران با یکدیگر است، که با عنایت به اینکه اصل ارتباط با نامحرم در بستر فضای واقعی و ملموس از لحاظ شرعی واضح بوده، و حدود آن نیز در شرع مشخص است؛ لذا مسئله قابل تأمل در این پژوهش، تبیین دیدگاه فقه پیرامون ارتباط با نامحرم در بستر فضای مجازی میباشد. با این وصف هدف از پژوهش حاضر، بررسی مقتضای تحریم ارتباط با نا محرم در فضای مجازی است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، پس از بررسی فرایند ارتباط و نحوه تعامل در محیط مجازی، انحا و صور معاشرت مذکور را از دیدگاه فقه امامبه مورد فحص و بررسی قرار داده است.
مقدمه و بیان مساله
پیدایش فضای مجازی3 در چند دههی اخیر یکی از بزرگترین نمادهای تحول جهانی است.رخدادی که شگرف آن هر روز در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی در عرصهی ملی و بینالمللی نمود بیشتری پیدا می کند . - مقام معظم رهبری:شهریورماه 1394، دیدار با اعضای شورای عالی فضای مجازی - . هرگونه تغییر و تحول در دنیای کنونی به دلیل پیچیدگی فعالیتهای انسانی، خواه ناخواه آثار و پیامدهایی به همراه خواهد داشت. به گونهای که با اختراع وسیلهای جدید، در کنار استفاده ی صحیح و مشروع از آن، همواره امکان سوءاستفاده از آنها وجود دارد. فضای مجازی، همانند هر مقولهی دیگری که در عالمِ واقع وجود دارد، باید از منظر تهدید و فرصت، توأماً دیده شود. فضای مجازی، سکهای است که باید دو روی آن را باهم دید. رویی که ناظر به فرصتها و نقاط قوت آن بوده و روی دیگر که ناظر به تهدیدهای این فضا میباشد. باید دانست که شناخت صحیح اینترنت4 و به تبع آن، استفادهی صحیح و در عین حال حداکثری از این پدیدهی دنیای مدرن، مستلزم شناخت و سپس لحاظ کردن هر دو روی سکه است - حیدری، - 17:1392 فضای سایبری، که ماحَصل پیشرفتهای علمی و صنعتی در قرون اخیر است، از این قاعده مستثنی نبوده و آثاری به صورت مثبت و منفی در زندگی بشر وارد نموده است که ضرورت مطالعه آن را انکارناپذیر مینمایاند - فضلی،. - 22:1389
با توجه به اینکه امروزه فضای مجازی، بستری برای تعامل و ارتباط میان اقشار جامعه مبدل شده است، یکی از مهمترین مسائلی که این روزها جامعه اسلامی را تهدید می نماید، شکسته شدن قبح ارتباط با نامحرم است. از سوی دیگر نظر به اینکه حذف اینترنت از زندگی انسان امروز محال است و مانند حذف، آب، برق، گاز و تلفن امری محال است باید استفاده از این امکانات را مدیریت کنیم تا از ناحیه آن دچار آسیب نشویم - جینا5،. - 76:1391 در این راستا علم فقه با تشخیص حریم شرع و حقوق، به عنوان حامی عدالت در جامعه انسانی، هر آنچه را که کوچکترین خدشهای به این توازن وارد نماید، تحت پوشش قرار داده و سعی در رفع یا پیشگیری از آثار نامطلوب آن خواهند نمود. از منظر فقهی، حفظ حریم در ارتباط با نامحرم محدود به محیط واقعی نخواهد بود و ارتباط در محیط مجازی نیز خلوت دو نامحرم تلقی شده و از این حیث محل اشکال خواهد بود. لیکن با عنایت به این که مسألهی ارتباط زن و مرد، از مسائل بسیار گسترده در جامعه امروزی و مورد ابتلا تلقی می گردد و همچنین با نگاهی به متون و احکام اسلامی و تبیین شروطی برای این مسئله می توان امنیت اخلاقی کاربران فضای مجازی را محقق ساخت. با این وصف لزوم پرداخت جامع تر به این موضوع و پیشگیری یا مقابله با انحرافات موجود از ضرورت های امروز جامعه اسلامی می باشد. در همین راستا، طی سال های اخیر جمعی از پژوهشگران پیرامون این موضوع تحقیقاتی را انجام که خلاصه نتایج تحقیقات به شرح زیر ارائه می گردد:
آروین - 1393 - در تحقیقی با عنوان "آسیب شناسی ارتباط با نامحرم در فضای مجازی از منظر فقه و حقوق" پیامد های فردی و اجتماعی که برای فرد و خانواده و جامعه در پس این ارتباطات نهفته است را مورد بحث قرار داده و در واقع بحث اصلی تحقیق وی، جدای از حرمت شرعی، پیامدهایی است که درارتباط برای فرد و جامعه وجود خواهد داشت. ازغندی - - 1391 در تحقیق دیگر با عنوان "حدود ارتباط با نامحرم در فضای مجازی - چت، ایمیل، پیامک.... - و بایستههای حقوقی آن" ضمن معرفی محارم به بررسی حجاب از دیدگاه قرآن و روایات و منظر عقل پرداخته و ارتباط با نامحرم در فضای مجازی را مورد بررسی و تبیین قرار می دهد. همچنین با اشاره ای به شرایط حضور اجتماعی زنان بیان می نماید: اسلام نه تنها مخالف با حضور اجتماعی زن نیست بلکه با حفظ شرایطی در موارد بسیار این امر را مورد سفارش قرار داده است که حفظ این حدود در ارتباط زنان با جنس مخالف موجب استحکام بنیان خانواده و دور ماندن از آسیب های فراوانی می شود.
حسینی - 1384 - در تحقیقی با عنوان" حدود معاشرت با نامحرم از دیدگاه فقه" مباحثی که به نظر از اهمیت بیشتری در ارتباط معاشرت با نامحرم برخوردار بوده مورد دقت قرار داده است. وی در این تحقیق با مراجعه به آیات و روایات مربوطه و نظرات فقهاء به ان تتیجه دست یافته است که زنان ملزمند تمام بدنشان را از نامحرم بپوشانند جز وجه و کفین خود و این حکم در مورد مردان جاری نیست یعنی. برای مردان لازم و واجب نیست که تمام بدنشان } جز عورات خود { را از نامحرم بپوشانند. همچنین سخن گفتن زنان با مردان اجنبی اگر از روی محبت و کرشمه و لذت نباشد مانعی ندارد و در همچنین نتایج این تحقیق حاکی از آنست که »لمس نامحرم« حرام میباشد و این موضوع که حرمت لمس بدن نامحرم باشد مورد اتفاق آراء تمام فقهاء امامیه است. در پایان با فحص در متون دینی اذعان می نماید: زنان با شرایطی از قبیل: عدم اختلاط و عدم خلوت با نامحرم میتوانند در اجتماع حضور پیدا کنند و به فعالیت که اسلام اجازه فرموده است بپردازند.
سلگی - 1393 - در تحقیق خود با عنوان "سبک زندگی اسلامی با رویکرد معاشرت با نامحرم از منظر آیات و روایات" راهکارهایی جهت مصون ماندن شخصیت زن از پیامدهای ناگوار اجتماعی که درراستای ارتباط با نامحرم برای بانوان ایجاد می گردد؛ ارائه و مورد بررسی قرار می دهد. راهکارهای مورد فحص در این تحقیق عبارتند از: حجاب و پوشش مناسب در مقابل نامحرم، حیا و عفت در تمام رفتارهای زن، پرهیز از خودنمایی و آشکار کردن زینت های پنهان، پرهیز از خودنمایی در گفتار و صحبت با نامحرم، حاضر نشدن زنان در شغل ها و پست هایی که دون شان و مقام آنهاست.
نتیجه تحقیق شعیبی - - 1388 با عنوان بررسی "حکم حرمت نگاه به نامحرم در فضای مجازی و مبانی فقهی آن" عبارت است از این که نظر به نامحرم در فضای مجازی از موارد استثنا از نگاه به نامحرم بوده و نگاه به تصویر زن نامحرم ناشناس در صورتی که بدون قصد ریبه باشد، جایز بوده و حکم نگاه به خود نامحرم را ندارد. از آنجایی که محدوده فرایند ارتباط و تعامل در فضای مجازی مشخص و چهارچوب معینی دارد؛ لذا در این تحقیق که بر اساس روش توصیفی تحلیلی نوشته شده؛ در نظراست پس از بررسی آیات ، روایات، آراء و فتاوای فقها و تبیین حدود و موازین شرعی پیرامون موضوع فرایند ارتباط با نامحرم در فضای مجازی، به احساس امنیت اخلاقی در محیط مذکور نائل گردیم . لازم به ذکر است که در تنظیم پژوهش پیش رو، از روش اسنادی
و کتابخانهای استفاده شده است.
تعاریف اصطلاحات فضای مجازی
مجموعه به هم پیوسته افراد بشر از طریق رایانه ها و ارتباطات مخابراتی صرف نظر از جغرافیای فیزیکی است. فضای مجازی واژه ای است که توسط ویلیام گیبسون6 نویسنده ی علمی تخیلی برای توصیف کل مجموعه منابع
