بخشی از مقاله
چکیده
پدافند غیرعامل به مجموعه اي از اقدامات غیرمسلحانه براي کاهش آسیبپذیري نیروي انسانی، شریانهاي حیاتی، تاسیسات حساس وسازههاي مهم در برابر بارهاي انفجار و تهدیدات احتمالی دشمن و بلایاي طبیعی گفته میشود. عدم رعایت اصول پدافند غیرعامل در بخش مکانیابی سازههاي نیروگاهی و همچنین بخشهاي زیستی، پرتوي، عمرانی، سایبري و ... میتواند باعث از بین رفتن نیروي انسانی، آلودگی زیست محیطی، تشدید آسیب پذیري سازههاي نیروگاهی و در نتیجه صرف هزینههاي گزاف در برابر تهدیدات احتمالی شود؛ لذا در نظر گرفتن این اصول داراي اهمیت خاصی خواهد بود.
در این مطالعه رابطه سازههاي نیروگاهی با اصول پدافند غیرعامل از دید معماري و شهرسازي مورد بررسی قرار گرفته و راهکارها و مثالهایی براي رعایت این اصول در ساختمانها و سازههاي نیروگاهی ارائه شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که رعایت اصول پدافند غیرعامل و مکانیابی صحیح سازههاي نیروگاهی، علاوه بر اینکه تا حد زیادي باعث کاهش آسیبها و تلفات انسانی ناشی از بار انفجار و تهدیدات میشود، در کاهش آلودگیهاي زیست محیطی، صرفه جویی در مصرف انرژي و عملکرد چند منظوره فضاها بسیار موثر است.
واژگان کلیدي: پدافند غیرعامل، سازههاي نیروگاهی، مکانیابی نیروگاهها.
مقدمه
پدافند غیرعامل در حوزه معماري و شهرسازي به مجموعه اقدامات غیرمسلحانه و تدابیر و ملاحظات ایمنسازي، مستحکمسازي، پیشبینی سامانههاي جایگزین تسهیل مدیریت بحران در زیر ساختها و مکان یابی در حوزه سازههاي نیروگاهی به منظور کاهش آسیبپذیري نیروي انسانی، ساختمانها وتاسیسات، تجهیزات و شریانهاي کشور و نیز افزایش امنیت روانی و جانی و افزایش آستانه مقاومت ملی در شرایط بحران گفته میشود. براي دستیابی به اهداف ذکر شده بایستی سازههاي نیروگاهی علاوه بر اینکه بهصورت تخصصی و صحیح مکانیابی شده و داراي ارزیابی ریسک مناسب باشند، بایستی از دیدگاه معماري، شهرسازي، سازهاي و عمرانی، تاسیسات مکانیکی و برقی، مقابله در برابر بلایاي طبیعی مانند زلزله نیز بصورت کاملا کارشناسانه و تخصصی طراحی شده باشند. مطالعات انجامیافته نشان دادهاند که در دوران دفاع مقدس از 132 حمله هوایی هواپیماهاي دشمن در شهرهاي تهران، اصفهان و جزیره خارك، 9 فروند توسط سلاحهاي هوایی کاملا منهدم %7 - عملیات کاملا موفق - ، 72 فروند فراري %54 - عملیات موفق - و 51 فروند %39 - عملیات ناموفق - موفق به بمباران مراکز حیاتی و حساس موجود در شهرهاي یاد شده گردیدند . بر این اساس رعایت الزامات پدافند غیرعامل در سازههاي نیروگاهی و طرحهاي کلان و خرد، از اهمیت ویژهاي برخوردار است.
در جنگ مدرن هدف دشمن حذف فعالیتهاست و افراد مدنظر نیستند. دشمن سعی دارد تا با تخریب ساختمانهاي مهم اعم از سازههاي نیروگاهی، تخریب راههاي ارتباطی، تخریب تاسیسات شهري، از بین بردن ذخائر و یا عدم امکان دسترسی به آنها در انجام فعالیتهاي حساس کشور اختلال ایجاد کند. بر این اساس مفهوم مکانیابی نیروگاه ها و ایجاد سازه هاي امن که بتوانند در زمان بحران براي تداوم و کنترل فعالیتهاي فوري و ضروري تا برگشت به حالت عادي مورد استفاده قرار گیرند، از اهمیت ویژهاي برخوردار است. رعایت الزامات پدافند غیرعامل در طراحی و اجراي سازههاي نیروگاهی، این امکان را فراهم میسازد که در هنگام بروز بحران علاوه بر اینکه میزان خسارات و تلفات جانی به حداقل میرسد، قسمتهایی از سازهها همچنان بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. براي دستیابی به اهداف ذکر شده، 9 اصل در پدافند غیرعامل مورد توجه قرار میگیرد که عبارتند از: مکانیابی ، استتار ، اختفا ، پوشش ، فریب ، جابجایی و تفرق ،پراکندگی ، مقاومسازي ، اعلان خبر. رعایت این اصول در یک سازهي نیروگاهی باعث کاهش آسیبپذیري سازه و تسهیل مدیریت بحران در هنگام بروز حادثه میشود .
مبانی نظري پژوهش
-1مکانیابی
مکان یابی عبارت است از انتخاب موقعیت مناسب براي استقرار یک کاربري به طوري که پارامترهاي مختلفی همچون منابع طبیعی، منابع زیستی، امنیت سایبري و زیستی، امنیت هستهاي و پرتوي، شکل منطقه، فاصله از راههاي اصلی، فاصله از مراکز جمعیتی و ... با وزنهاي مختلف در یافتن آن تاثیر داشته باشد. براي مکانیابی سازههاي نیروگاهی بایستی شاخصهاي خاص این نوع فعالیت را مشخص نمود که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
• شاخصهاي پدافند غیرعامل : شاخصهاي مربوط به دفاع سایبري و الکترومغناطیسی، زیستی، هستهاي و پرتوي، الزامات عمرانی و اصول پدافند غیرعامل.
• شاخصهاي برنامهاي: مانند وضعیت قرارگیري در حریم و محدوده شهري طبق مصوبات طرح جامع و تفصیلی شهري.
• شاخص توسعهاي: وجود شرایط مناسب براي وسعت بخشیدن به ابعاد زمین، استفاده بهینه از تاسیسات و امکانات شهري، همجواري با فعالیتهاي سازگار یا ناسازگار و...
• شاخصهاي حرایم: وضعیت قرارگیري در حرایم میراث فرهنگی، سدها و فرودگاهها، حریم شبکههاي برق و لولههاي گاز و نفت و مراکز نظامی.
• شاخصهاي شبکه ارتباطی وراهها
• شاخص زیر ساختهاي موجود: سهولت تامین آب با کیفیت مناسب، تامین گاز و سوخت، جنس خاك براي دفع فاضلاب، امکانات فنی و اقتصادي.
• شاخص محیطی: برخورداري از عوارض زمین، موقعیت لرزهخیزي منطقه.
با وجود اهمیت خاص مکانیابی در کاهش آسیب پذیري و تسهیل مدیریت بحران در هنگام بروز حادثه و تهدید، برخی از پروژههاي ملی در ایران فاقد ملاحظات پدافند غیرعامل هستند. مترو تهران با عمق حداکثر 33 متر فاقد شاخصههاي امنیتی و دفاعی لازم جهت حفظ جمعیت شهري در برابر حملات هوایی و موشکی می باشد. احداث و تاسیس جاده بر روي دریاچه ارومیه داراي ابعاد مختلفی از آمایش و مکان یابی مناسب و نامناسب است و نظرات متعددي در این زمینه مطرح شده است. همچنین میتوان به مکانیابی نادرست پتروشیمی تبریز، صنعت مس سونگون ورزقان و برخی صنایع واقع در کلان شهرهاي ایران اشاره کرد. بررسی نیروگاه شهید سلیمی در نکا در سال 1377 نشان داده است که با وجود اینکه این مرکز یکی
