بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تبیین بیگانگی از کار معلمان زن تربیت بدنی شهر شیراز با تاکید بر نقش متغیرهاي سازمانی انجام شده است. در این پژوهش توصیفی- همبستگی کلیه معلمان زن تربیت بدنی شهر شیراز به تعداد 140 نفر، جامعه پژوهشی را تشکیل می دهد. جهت جمع آوري اطلاعات از پرسشنامه هاي عدالت سازمانی نیهوف و مورمن تعهد سازمانی آلن و می یر دلبستگی شغلی کانونگو کیفیت زندگی کاري والتون بیگانگی از کار موتاز استفاده شده است.
داده ها به کمک روش آماري تحلیل مسیر به وسیله نرم افزار لیزرل 8/7 تحلیل شد. یافته ها نشان داد که متغیر هاي کیفیت زندگی کاري و عدالت سازمانی از طریق متغیرهاي دلبستگی شغلی و تعهد سازمانی بر بیگانگی از کار داراي اثر غیر مستقیم و مثبت می باشند. همچنین متغیر هاي تعهد سازمانی، کیفیت زندگی کاري، عدالت سازمانی و دلبستگی شغلی بر بیگانگی از کار تاثیر مستقیم داشتند.
کلمات کلیدي: بیگانگی از کار، عدالت سازمانی، تعهد سازمانی، کیفیت زندگی کاري، دلبستگی شغلی.
مقدمه
امروزه در بسیاري از سازمان ها نارضایتی و فشارهاي روانی به درجات گوناگونی وجود دارد و این مسأله باعث کاهش بهره وري و عدم علاقه به کار و در نتیجه بیگانگی از کار کارکنان می شود. در جوامع امروزي شاهد افرادي هستیم که از احساس غیر واقعی نسبت به خود رنج می برند، آن ها خود را به عنوان فردي غیر واقعی تصور می کنند و تصور واقعی از خود ندارند. آن ها ارتباط خود را با خود از دست داده اند، نسبت به خود آگاهی و شناختی ندارند و هیچ انگیزه اي ندارند، در واقع دچار نوعی حس بیگانگی از کار شده اند.
از طرفی در قرن اخیر، همواره با توسعه دانش و فن آوري، سیستم هاي تولید بیش ازحد توسعه یافته اند. استفاده از روش هاي تولید مبتنی بر کارخانه منجر به تولید انبوه شده است. این نوع از تولید، نیازمند محل کاري، دور از مکان زندگی کارگران بود، با این حال هدف نه رفع نیاز هاي افراد بلکه به دست آوردن منافع بیشتر بود و این در حالی بود که تقسیم کار، سیستم هاي اداري و از بین بردن مهارت در سیستم هاي تولید سرمایه، توسعه یافته بود. باید توجه داشت که جدایی از تولید، از خود بیگانگی و بیگانگی نسبت به دیگران و جامعه، در افزایش روند بیگانگی از کار نقش مهمی دارند. سازمان ها براي تربیت سرمایه انسانی، سرمایه هاي زمانی، پولی و تجهیزاتی را صرف می کنند و در مقابل این هزینه ها، انتظار بر این است که نیروي کاري به سازمان متعهد باشد.
در این میان سازمانی که کیفیت زندگی کاري کارکنان خود توجه دارد، از مزایاي داشتن نیروي کاري متعهد برخوردار خواهد بود. پژوهشگران بر این باورند که حفظ کارکنان واجد شرایط در سازمان، چالشی براي مدیریت معاصر به شمار می رود و تعهد سازمانی می تواند راهکاري مناسب براي غلبه بر چالش یاد شده باشد. بر وجود رابطه بین کیفیت زندگی کاري و تعهد سازمانی با رویکرد نقش
محوري درگیري شغلی و حس اثربخشی تاکید شده است. همچنین در پژوهشی ثابت شده است که همبستگی معناداري بین کیفیت زندگی کاري با تعهد سازمانی وجود دارد.
براي اینکه بتوان سازمان ها را هوشمندانه و اثربخش اداره کرد، ارزشمندترین و ضروي ترین عاملی که سازمان ها دارند، منابع انسانی است. کارکنان ماهر و توانمند براي نیل به اهداف و آمال سازمان، حائز اهمیت هستند.مدارس کارآمد محیطی حرفه اي فراهم می کنند که زمینه ساز انجام وظیفه معلمان، مشارکت آن ها در اخذ تصمیماتی که بر کارشان اثر می گذارد، اعطاي حد معقولی از خود مختاري به معلمان در انجام وظایف ، مشارکت در تعیین اهداف و مدیریت از سوي معلمان و دریافت احترام از سوي دیگران است و فرصت هاي رشد بیشتري را در اختیار معلمان قرار می دهد. چنین شرایطی منجر به خلاقیت، پایداري در برابر مشکلات و تعهد به شغل در میان معلمان می شود.
در واقع دلبستگی شغلی به عنوان میزان درگیري افراد در شغل و تصمیم گیري هاي مورد نیاز در این خصوص اطلاق می شود.به طوري که هر چه فرد در روند تصمیم گیري، مسئولیت و روند شغلی خود داراي اختیار باشد به نسبت دلبستگی شغلی وي افزایش خواهد داشت.اسچافلی و همکاران دلبستگی شغلی را به عنوان حالت ذهنی مثبت ومرتبط با شغل که با انرژي، فداکاري و جذابیت شغلی، مشخص می شود، تعریف نموده اند.
کارکنان دلبسته به شغل، انرژي بسیار زیادي داشته و براي انجام وظیفه شغلی خود، شور و اشتیاق کافی دارند. آنها طوري بر کار خود، تمرکز داشته و غوطه ورند که متوجه گذشت زمان نمی شوند بسیاري از صاحب نظران ، دلبستگی شغلی را پیش بینی کننده ستانده ها و موفقیت هاي سازمان ها دانسته اند. همچنین گیلاند و چان بیان می کنند که دو بعد عدالت سازمانی می تواند منجر به نگرش مثبت یا منفی کارکنان شود که با رضایت یا قصد ترك شغل آنان همراه است. همچنین خان و همکاران سطح پایین عدالت سازمانی را عاملی را براي خروج کارکنان از محل کار معرفی می کنند. تمامی این اقدامات می تواند به عنوان عواقب ناشی از بیگانگی کارکنان نسبت به کار در نظر گرفته شود.
با انجام این پژوهش می توان به مسئولان آموزش و پرورش پیشنهاد داد که در زمینه کاهش بیگانگی از کار معلمان چه اقدام هایی انجام دهند و باعث افزایش حساسیت مسئولان به امر مهم شوند. در نهایت، با توجه به اهمیت شناخت و بررسی دلبستگی شغلی، کیفیت زندگی کاري و عدالت سازمانی، این پژوهش در پی یافتن چگونگی رابطه این متغیرها با بیگانگی از کار معلمان زن تربیت بدنی شهر شیراز است.
روش شناسی پژوهش
در این پژوهش توصیفی- همبستگی کلیه معلمان زن تربیت بدنی شهر شیراز به تعداد 140 نفر، جامعه پژوهشی را تشکیل می دهد. گردآوري داده ها به روش میدانی و با ترکیب 5 پرسشنامه از نوع بسته صورت گرفته است. پرسشنامه تلفیقی از پرسشنامه هاي عدالت سازمانی نیهوف و مورمن مشتمل بر 20 سوال، تعهد سازمانی آلن و می یر شامل 24 سوال، کیفیت زندگی کاري والتون با 26 سوال، بیگانگی از کار موتاز مشتمل بر 21 سوال و دلبستگی شغلی کانونگو با 10 سوال بود. براي تعیین روایی ابزار اندازه گیري و این که ابزار مورد استفاده تا چه حد خصیصه هاي مورد نظر در تحقیق حاضر - متغیرهاي موجود در مدل - را می سنجد، به دو نوع از روایی صوري و محتوایی استناد کردیم.
به این منظور پرسش نامه ها در اختیار تعدادي از استادان آگاه و صاحب نظر قرار گرفت و اصلاحات پیشنهادي انجام گردید و روایی صوري و محتوایی پرسش نامه ها با نظر این اساتید، به دست آمد. از آنجا که هر یک از پرسشنامه هاي مورد استفاده در این تحقیق توسط محققان مختلف به طور مکرر مورد استفاده قرار گرفته است و همچنین سوالات تشکیل دهنده ابزار، دقیقا متغیرهاي مورد نظر در تحقیق را اندازه گیري می کنند، پس می توان با اطمینان خاطر بالایی روایی محتوایی ابزار اندازه گیري را مورد تایید قرار داد.
همچنین براي تعیین اعتبار پایایی ابزار اندازه گیري از روش آلفاي کرونباخ استفاده گردید. مقادیر آلفاي کرونباخ براي متغیر هاي عدالت سازمانی، تعهد سازمانی، کیفیت زندگی کاري، بیگانگی از کار و دلبستگی شغلی به ترتیب برابر با - 0/73، 0/76، 0/82، 0/85، - 0/84 می باشد که با توجه به مقادیر ارائه شده، می توان گفت که ابزار اندازه گیري این تحقیق از پایایی نسبتا خوبی برخوردار است. طیف پنج گزینه اي مقیاس لیکرت براي پاسخگویی به سنجه هاي پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفت. براي تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماري تحلیل مسیر - به وسیله نرم افزار لیزرل نسخه 8/7 و براي تعیین ضریب آلفاي کرونباخ از نرم افزار اس پی اس اس نسخه - 22 استفاده شد.
