بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی رابطه فرهنگ سازمانی و خلاقیت معلمان تربیت بدنی شهرستان شوشتر انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه آموزگاران و دبیران تربیت بدنی شهرستان شوشتر می باشد که مطابق با آمار سازمان آموزش و پرورش این شهرستان تعداد این افراد، در زمان انجام تحقیق، 102 نفر 57 - زن و 45 مرد - بود. از این رو با استفاده از جدول تعیین حجم نمونه مورگان، حجم نمونه 86 نفر تعیین گردید.
پس از نمونه گیری در جلسات سازماندهی معلمان تربیت بدنی، دو نسخه پرسشنامه - -1فرهنگ سازمانی مدیران-2خلاقیت معلمان - به هر معلم داده شد، و پس از تکمیل جمع آوری گردید. ابزار اصلی شامل پرسشنامه های استاندارد فرهنگ سازمانی رابینز - 1999 - و پرسشنامه خلاقیت رندسیپ - 1979 - بود که پایایی و روایی آنها در تحقیق حاضر نیز مورد تایید قرار گرفت. برای تجزیه تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که بین فرهنگ سازمانی مدیران و خلاقیت معلمان تربیت بدنی شهرستان شوشتر رابطه معنی داری وجود داشت .
- P=0/001 - همچنین از میان مولفه های فرهنگ سازمانی ، فرهنگ خلاقیت و نوآوری - P=0/009 - ، نتایج تصمیمات - P=0/001 - ، و پایداری - P=0/001 - با خلاقیت معلمان تربیت بدنی شهرستان شوشتر رابطه معنی داری مشاهده شد. اما رابطه معناداری بین مولفه های خطرپذیری - P=/058 - ، توجه به جزئیات - P=0/362 - ، توجه به ره آورد - P=0/913 - ، توجه به اعضای سازمان - P=0/258 - و توجه به تیم - P=0/459 - در مدیران و خلاقیت معلمان تربیت بدنی شهرستان شوشتر مشاهده نشد. با توجه به رابطه معنادار فرهنگ سازمانی با خلاقیت معلمان تربیت بدنی، پیشنهاد می شود جهت ارتقای خلاقیت معلمان تربیت بدنی این شهرستان، مولفه های فرهنگ سازمانی تقویت و توسعه یابد.
مقدمه
امروزه جریان نوجویی و خلاقیت و نوآوری در سازمان به عنوان یک راهبرد مناسب برای تطبیق سازمان ها با شرایط پیچیده محیط فعالیت خود می باشد. در حقیقت امروزه شعار »فنا می شوید اگر خلاق نباشید« برای سازمان ها یک هشدار جدی است - الوانی، - 1386 و با وجود تغییرات روز افزون و پرشتاب جوامع بشری و نقش کلیدی تعلیم و تربیت در نسل خلاق، به منظور توان رو به رو شدن با این تغییرات اهمیت و ضرورت وجود خلاقیت و عوامل موثر بر آن در تعلیم و تربیت بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است.
خلاقیت و نوآوری از مهمترین اهداف آموزش و پرورش و جزء مهمترین رسالت سازمان های آموزشی است، در توسعه و تقویت خلاقیت در سازمان های آموزشی بیش از همه عامل مدیریت خلاق و نوآور، موثر واگذار شده است، زیرا تقویت انگیزش و اعتقاد مدیران آموزشی به خلاقیت و نوجویی در خود و سازمان می تواند محیط آموزشی را به کانون تغییرات و نوآوری مبدل سازد. رانکوٌ - - 2007 بیان میکند که خلاقیت ایجاد ارتباط بین ایده های نو و دانش جدید است، به آنچه امروزه به عنوان دانش نامیده می شود. تجارب و مهارت ها و اطلاعات است، اما در آینده فرآیندهای خلاق دانش نامیده می شود و خلاقیت افراد بوسیله چگونگی استفاده از دانش اندازه گیری می شود.
فرآیند خلاقیت تعامل فرد با محیط است، محیط منجر به تحریک فیزیکی و اجتماعی می شود و خلاقیت را در اعضا تقویت میکند، در حال حاضر، خلاقیت منجر به کسب مزیت رقابتی برای سازمان می شود و سازمان ها برای پرورش اعضای خلاق با هم رقابت می کنند، در میان سازمان ها، آموزش و پرورش، آن را رسالت خود اعلام کرده است و درصدد ایجاد و پرورش سازمان خلاق می باشد، و با توجه به اهمیت انگیزش افراد در خلاقیت، نظام آموزشی با کمک فرآیندهای مدیریت می تواند حرکت لازم را در این قلمرو بوجود آورد - ویتام و رویٍ، . - 2009
شرایط دشوار کاری در مدارس شهرستان شوشتر و کمبودهای فیزیکی و عدم تناسب فضاها و تجهیزات در اختیار مدارس برای ارائه بهینه درس تربیت بدنی در این شهرستان، سبب شده است تا نقش خلاقیت معلمان تربیت بدنی در ارائه بهینه این درس و موفقیت در ورزش مدارس برجسته شود. این موضوع در گذشته نیز مورد توجه محققان بوده است. به گونه ای که میرکمالی و خورشیدی - - 1388 بیان نمودند که "با توجه به کمبودهای موجود از لحاظ فضا، امکانات و نیروی انسانی، گمان می رود خلاقیت معلمان تربیت بدنی در رسیدن به اهداف آموزشی مدارس در درس تربیت بدنی بسیار حائز اهمیت باشد".
گمان می رود که عوامل متعددی بر بروز خلاقیت سازمان ها و کارکنان آنها موثر باشد. همچون کارکنان سایر سازمان ها، یکی از عواملی که می تواند موجب تقویت یا تضعیف خلاقیت معلمان تربیت بدنی باشد، فرهنگ سازمانی حاکم در آموزشگاه محل اشتغال است. با نگاهی به مطالعات انجام شده تاثیر فرهنگ سازمانی بر موفقیت سازمان ها نمودار می گردد. فرهنگ سازمانی موضوعی است که به تازگی در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است.
با بررسی که توسط گروهی از اندیشمندان علم مدیریت به عمل آمده فرهنگ سازمانی به عنوان یکی از مؤثرترین عوامل پیشرفت و توسعه کشورها شناخته شده است. بطوریکه بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که موفقیت کشور ژاپن در صنعت و مدیریت توجه آنها به فرهنگ سازمانی است. فرهنگ سازمانی به عنوان مجموعه ای از باورها و ارزشهای مشترک بر رفتار و اندیشه اعضای سازمان اثر می گذارد و می توان نقطه شروعی برای حرکت و پویایی و یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید - سیف اللهی و داوری،. - 1387 فرهنگ سازمانی به عنوان مجموعهنسبتاً یکنواخت از ارزش ها و اعتقادات، آداب و رسوم، سنت ها و شیوه های پایدار می باشد که توسط اعضای سازمان تسهیم - انتقال - می یابد.
این تعریف سودمند است، زیرا ماهیت جمعی فرهنگ را مورد توجه قرار می دهد و بیان می کند که فرهنگ در هر دو سطح عقاید و رفتارها وجود دارد - سیف اللهی و داوری،. - 1387 با شتاب روز افزون تحولات و دگرگونی ها در دنیای کنونی که عصر اطلاعات و ارتباطات است و به دلیل بیثباتی و تغییر پذیری و نیز غیر قابل پیشبینی بودن این تغییرات، آنچه که کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه را در جهت افزایش بهره وری و پیشرفت و ترقی آنها مدد می رساند، همانا استفاده از فرصتها در رقابت با سایر کشورهاست و این امر میسر نمی گردد مگر با درایت و خلاقیت مدیران و نیز تاثیر مدیران در پرورش خلاقیت کارکنان که با کمک یکدیگر در جهت رشد و بالندگی سازمان خود و در نتیجه، جامعه بکوشند.
چنانچه گریفینَ - 1993 - نشان می دهدکه بین فرهنگ عقلایی، مشارکتی، حمایت کننده و ریسک پذیر با خلاقیت افراد، رابطه مثبت و بین فرهنگ سلسله مراتبی و بروکراتیک با خلاقیت افراد، رابطه معنی دار منفی وجود دارد - ماتینز و بلانچٌ، - 2003 تحقیق چاسمیر و کبرگٍ - - 1987 نشان دهنده وجود رابطهای مثبت بین فرهنگ بروکراتیک و خلاقیت افراد می باشد. مارتینز و بلانچ - 2003 - به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی می تواند بر میزان خلاقیت در سازمان تاثیر گذار باشد.
یکی از چالشهای اصلی پیش روی مدیریت امروزی، توسعه فرهنگ سازمانی می باشد که در آن برای نوآوری، تغییر و خلاقیت ارزش قایل شود. کلیَ - - 2000 در پژوهش خود در موسسات صنعتی اروپا بدین نتیجه رسیده است که بین متغیرهای فاصله از قدرت، توجه به افراد - فرد گرایی - ، توجه به تیم - تیم گرایی - با کیفیت گرایی و پیاده سازی ایزو 9000ُ رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد در کشور ما به دو سیاست جذب افراد خلاق و حمایت از تحقیقات، توجه کمی شده است.
اینکه چگونه می توان سازمان و تشکیلاتی خلاق داشت و چه عواملی بر خلاقیت معلمان تربیت بدنی و ایجاد زمینه و بستر جهت ظهور این افراد خلاق مؤثراست؟ را باید در عواملی از جمله فرهنگ سازمانی جستجو کرد. از این رو تاثیر فرهنگ سازمانی و مولفه های آن بر میزان خلاقیت معلمان در مدارس شهرستان شوشتر، مسئلهای است که تحقیق جاری تلاش دارد تا به روشن نمودن آن کمک نماید. این مقاله برخی از عوامل همبسته با خلاقیت را برای مدیران آموزش و پرورش روشن می سازد. بنابراین اگر مدیران و برنامهریزان این عوامل را مورد توجه قرار دهند باعث افزایش خلاقیت کارکنان در سازمان خواهند شد که در آینده فواید بسیاری را در جهت تربیت دانش آموزان و ارتقای مهارت های تربیت بدنی و ورزش دانش آموزی به دست خواهد داد.
پیشینه نظری
در راستای طرح تحقیق، تعاریف نظری مهمی درباره متغیر های مورد بررسی وجود دارد که به ذکر مهمترین آنها میپردازیم؛ مقصود از فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضاء نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. یک سیستم انبساطی که اعضای آن دارای استنباط مشترک از آن هستند از مجموعه ای تشکیل شده است که سازمان به آن ارج می نهد یا برای آن ارزش قائل است.
فرهنگ سازمانی همان شالوده درونی و ساختار غیر مشخص سازمان است که براساس اهداف، فناوری، ساختار، سیاست ها، عملکرد و محصولات سازمان تجلی می یابد و آشکار ترین نمودش را در رفتار کارکنان می توان مشاهده کرد خلاقیت عبارت است از به کار گیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر و اندیشه نو و نوآوری عبارت است از عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه های نو ناشی از خلاقیت - عامری، - 1381، که خود از 9 مولفه زیر تشکیل می شود؛
-1خلاقیت و نوآوری: میزانی که کارکنان تشویق به نوآوری می شوند
-2خطرپذیری: میزانی که کارکنان تشویق به خطرپذیری می شوند - امیری کرمانشاهی،
-3 - 1372توجه به جزئیات: میزانی که مدیریت باید به نتایج و دستاورد ها توجه کند
-4توجه به ره آورد ها: میزانی که باید به نت ایج و دستاوردها توجه کند - و نه به شیوه هایی اجرایی که به این نتیجه ها می انجامد -
-5توجه به اعضای سازمان: میزان توجه ای که مدیریت به هنگام تصمیمگیری و مشارکت دادن افراد به اعضای سازمان نشان می دهند
-6تاثیر نتایج تصمیمات بر کارکنان
