بخشی از مقاله
چکیده
جو سازمانی مناسب می تواند در انگیزش و بهبود روحیه و مشارکت افراد در تصمیم گیری ها و ازدیاد خلاقیت و نوآوری آنان موثر بوده و به عنوان یک منبع در تامین سلامت روانی معلمان به حساب آید، با وجود این جو سازمانی نامناسب می تواند منبع عمده فشارروانی نیز باشد. این مطالعه با هدف بررسی رابطه جو سازمانی با سلامت روانی معلمان تربیت بدنی شهر اصفهان انجام شد.
این مطالعه به صورت توصیفی- مقطعی درسال 1394 انجام گرفت. نمونه های مورد پژوهش 324 نفراز معلمان تربیت بدنی شهر اصفهان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای انتخاب شدند. ابزارگردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد جو سازمانی و پرسشنامه استاندارد سلامت روانی بود و داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، ضریب همبستگی، T- test و کروسکال والیس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
یافته ها نشان داد که بین جو سازمانی و سلامت روانی کارکنان در سطح - =0/05 - رابطه معنیدار آماری وجود دارد - . - p<0/03 ازمیان ابعاد نه گانه سلامت روان، پنج بعد آن شامل اختلال وسواس- اجبار p<0/04 - - ، افسردگی p<0/04 - - ، اضطراب p<0/01 - - ، ترس مرضی - p <0/ 01 - و روان پریشی - p<0/01 - با جو سازمانی ارتباط معنیداری نشان داد.
همچنین بین میزان درآمد با جو سازمانی همبستگی مثبت معنی دار وجود داشت.به دلیل نقش خاص محیط مدرسه بر آموزش، تربیت و پرورش دانش آموزان که لازمه اش سلامت جسمی و روانی معلمان است و با توجه به ارتباط معناداری که بین متغیرهای پژوهش به دست آمد، بهتر است سیاست گذاری ها برای انتصاب مدیران با مهارت لازم در تشخیص، کنترل و تغییر جو ادراکی اعضای سازمان صورت پذیرد تا با تدابیری اندیشمندانه سلامت سازمان و بالطبع سلامت روان معلمان تربیت بدنی و در نهایت سلامت جامعه ارتقاء یابد.
مقدمه
بی شک دنیای امروز، دنیای انسانهاست و متولیان سازمانهای مختلف انسانها هستند. سازمانها بدون وجود انسان، نه تنها مفهومی نخواهد داشت بلکه اداره آنها نیز میسر نخواهد بود. از سوی دیگر زندگی اجتماعی انسانها مستلزم همکاری، همیاری و برآوردن نیازهای متقابل است. این امر منجر به تقسیم کار و توسعه تخصصها و مهارتهای مختلف شده و بر پیشرفت کمی، کیفی و آثار و نتایج آن افزوده است .
روابط اجتماعی و سازمان یافته او را در قالب نهادها، موسسات و واحدهای کم و بیش تخصصی گسترش داده است ، بدیهی است که بخش زیادی از زندگی بزرگسالان صرف کار می شود و به نظر می رسد که فعالیت کاری از نظر سلامت روانی شخص، فعالیتی مهم به حساب می آید.کار صرف نظر از تأمین مالی می تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر، تحرک روانی و بدنی، تماس اجتماعی، احساسات خود ارزشمندی ، اعتماد و توانمندی را ارضاء کند . - 3 -
از آنجایی که جامعه یک جامعه سازمانی است، فعالیتهایی که در زمینه تولد، تحصیل، کار، تفریح، رشد معنوی و مرگ در جامعه صورت می گیرد، بطور مکرر تحت تأثیر محیط یا جوسازمان قرار دارد. بیمارستانها، مدارس، محل کار و ورزشگاه ها، اماکنی هستند که اکثر ما ممکن است بخش قابل ملاحظه ای از زندگی خود را در آن جو بگذرانیم . - 9 -
طبق تعریف هوی و میسکل، جوسازمانی به ادراک کارکنان از محیط عمومی کار در سازمان اطلاق شده و متاثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است . - 10 - در این پژوهش منظور از جو سازمانی، نمره ای است که کارکنان در پرسشنامه جو سازمانی کسب می کنند. این نمره به عنوان شاخص عددی جوسازمانی محسوب می شود.
جوسازمانی مناسب میتواند در ایجاد انگیزش برای کارکنان، بهبود روحیه کارکنان، مشارکت افراد در تصمیم گیری ها و در ازدیاد خلاقیت و نوآوری موثر باشد و به عنوان بک منبع مهم در تأمین سلامت روانی کارکنان به حساب آید و بالعکس. بنابراین تغییر در هر بخش از جو سازمانی منجر به تغییر فوری و عمیق در نحوه انجام کار و عملکرد کارکنان میگردد . - 4 -
در این ارتباط فرنچ و کاپلان - 1973 - نشان داده اندکه هرچه مشارکت در سازمان کمتر باشد خشنودی شغلی پایین و احتمال مبتلا شدن فرد به بیماری جسمی و روانی بیشتر می شود . - 12 - نتیجه تحقیقی که از 60 بیمارستان خصوصی و عمومی در تهران به دست آمد نشان داد که نحوه سرپرستی مدیران در سلامت روانی پرستاران نقش قابل توجهی ایفاء میکند . - 7 -
همچنین نشان داده شده است که تفاوت میان میزان های استرس کلی برحسب جو سازمان معنیدار بوده و دبیرستانهای دارای جو بسته - میزان مشارکت پایین اعضاء در تصمیم گیری های سازمان - نسبت به جو باز - میزان مشارکت بالای اعضاء در تصمیمگیری های سازمان - استرس زیادتری را گزارش کرده اند . - 5 - در مطالعه حاضر سعی شده است ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل مشکلات سازمانی و ادراک معلمان از جو سازمانی موجود و تأثیر آن بر سلامت روانی آنان، امکان ریشه یابی بیشتر و توان ترکیب نظرات و دیدگاه های معلمان فراهم گردیده و پشتیبانی های لازم برای آموزش و بهسازی منابع انسانی ایجاد گردد.
روش شناسی
این تحقیق به روش توصیفی - مقطعی در سال 1394 انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معلمان تربیت بدنی شهر اصفهان را تشکیل می دهدکه از میان آنها با استفاده ازروش نمونه گیری تصادفی - طبقهای، تعداد 324 نفر بعنوان حجم نمونه مورد مطالعه برگزیده شدند. جهت گرد آوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد جو سازمانی و پرسشنامه سلامت روان - - SCL-90-R استفاده شد.
پرسشنامه جو سازمانی که توسط لیل ساسمن و سام دیپ2 در سال 1989 ساخته شده است پنج بعد: وضوح و توافق هدف، وضوح و توافق نقشها، رضایت از پاداش، رضایت و توافق بر روی رویه ها و اثر بخشی ارتباطات را می سنجد و هر بعد شامل 4سوال اختصاصی است و جمعاً این پرسشنامه شامل 20سوال توصیفی می باشد. پاسخ دهندگان به هریک از عبارتهای کوتاه پاسخی به طیف کاملاً موافق تا کاملاً مخالف می دهند که هر بعد ممکن است بین 0 تا 16 امتیاز کسب نماید و کسب نمره بالا در آزمون به منزله رضایت فرد از جو سازمانی کلی باشد.
پرسشنامه سلامت روان - CL- 90 - R - مشتمل بر 90 سوال 9 بعدی است که عبارتند از: اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، حساسیت در روابط بین فردی، شکایتهای جسمانی، وسواس - اجبار، ترس مرضی، روان پریشی و پارانویید است. همچنین در این پرسشنامه7 سوال اضافی وجود دارد که تحت هیچ یک از ابعاد نه گانه فوق دسته بندی نشده است و از نظر بالینی دارای اهمیت بوده و به شاخص های کلی آزمون کمک می کنند.
امتیاز بندی این پرسشنامه 90 سوالی شامل پنج درجه - هیچ، کمی، تاحدی، زیاد، خیلی زیاد - می باشد که هیچ امتیاز صفر و خیلی زیاد امتیاز 4 میگیرد و کسب میانگین بالای فرد در هر اختلال 3 - یا بیشتر - ، نشانگر مشکل جدی فرد در ارتباط با آن اختلال است.
همچنین نتایج محاسبه پایایی پرسشنامه سلامت روان - SCL-90- - در این پژوهش بر پایه روشهای گاتمن 0/91و روش آلفای کرونباخ 0/97 می باشد. با توجه به نتایج پژوهش های دراگوتیس، ریکلزوراک 0/73 - 1976 - ، رضا پور 0/72 - 1376 - و یار احمدی 0/56 - 1376 - که همگی دال بر اعتبار بالای فهرست تجدیدنظر شده علائم روانی می باشد . در پژوهش حاضر لزومی به محاسبه مجدد اعتبار این آزمون تشخیص داده نشد.
اعتبار پرسشنامه جو سازمانی نیز از طریق همبستگی بین نمره های حاصل از اجرای این پرسشنامه و پرسشنامه شاخص توصیف شغل به میزان r = /43 بدست آمد که در سطح p<0/001 معنیدار میباشد. همچنین میزان پایایی پرسشنامه جو سازمانی از دو روش گاتمن وآلفای کرونباخ محاسبه گردید که این میزان به ترتیب 0/80 و 0/89 مشاهده گردید.
به منظور تحقق اهداف پژوهش، پس از جمع آوری پرسشنامه ها وبا استفاده از نرم افزار SPSS-PC، تجزیه و تحلیل های آماری از قبیل محاسبه میانگین، انحراف معیار، T- test، کروسکال والیس و ضریب همبستگی پیرسون انجامگرفت. ضمناً به منظور آزمون فرضیه ها سطح معنیدار =0/05 در نظر گرفته شد.
