بخشی از مقاله
چکیده
جهانی شدن مفهومی است جدید که با دامنهای وسیع و گسترده جامعه بشری را تحت تاثیر خود قرار داده است. در سالهای اخیر نیز با توسعه ارتباطات الکترونیک بر شدت و سرعت سیطرهی آن افزوده شده است. با ظهور این پدیده محققان زیادی به بررسی ابعاد مختلف آن پرداختهاند و دیدگاههای مختلف و متناقضی نسبت به این مفهوم ارائه شده است و به نظر می رسد هنوز درک روشنی از این پدیده وجود ندارد. چالشهای ناشی از این پدیده مفاهیم جدیدی در حوزههای مختلف سازمان و مدیریت مطرح کرده است یکی از این حوزهها سرمایههای انسانی سازمانهاست که در سال های اخیر به محور اصلی توان رقابت جهانی تبدیل شده است. در این مقاله به کمک مطالعه کتابخانهای و اسنادی ابتدا به بررسی مفهوم جهانی شدن و ابعاد مختلف آن - با تاکید بیشتر بر بعد اقتصادی و تاثیرات ناشی از آن - و سپس چالشهای منابع انسانی ناشی از این پدیده پرداخته شده است. در آخر نیز سعی شده است با ارائه سلسله مباحثی، اهمیت مدیریت منابع انسانی در استفاده از فرصتهای جهانی شدن و پشت سر گذاشتن تهدیدات ناشی از آن و ارتقا توان رقابت بین المللی، روشن تر شود.
مقدمه
جهانی شدن فرآیندی است که در سالهای اخیر با سرعت و پیشرفتی باورنکردنی عرصههای مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع را تحت تاثیر خود قرار داده است. بیشترین و آشکارترین تاثیر این مفهوم بر اقتصاد کشورها بوده است. وجود کالاهای شرکتهای مختلف از اقسا نقاط دنیا در بازار نیز درک این مساله را ملموستر میکند. جهانی شدن اقتصاد، عرصه رقابت را بین المللی و تشدید کرده است در این شرایط رسیدن به اقتصادی بروننگر کار آسانی نخواهد بود و نیاز به اراده و همتی مضاعف دارد. برای داشتن اقتصادی بروننگر شرکتهای داخلی باید توان رقابتی خود را افزایش دهند. در چند دههی اخیر سرمایه انسانی سازمانها به عنوان عامل اصلی توان رقابتی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. ایجاد رشتههای دانشگاهی مرتبط با این حوزه و افزایش تعداد مقالات و تحقیقات علمی انجام گرفته نیز موید این مساله است. مدیریت منابع انسانی در سالهای اخیر دچار چالشها و تغییرات زیادی شده است که بخشی از این تغییرات ناشی از پدیده جهانی شدن است. شرکتهای بزرگ بین المللی عرصه را برای شرکتهای کوچک و ملی روز به روز تنگتر میکنند.
از این رو لزوم توجه به منابع انسانی سازمانها به عنوان عاملی مهم برای رقابت، بیشتر احساس میشود. به منظور بقا در قرن بیست و یکم، سازمانها باید خود را با یک ذهنیت جهانی تطابق دهند و رهبری خود را به سمت حضور در فضای رقابتی جهانی تغییر دهند. موسسات و رهبرانشان باید چگونگی مدیریت بر چنین تغییراتی را بیاموزند، در غیر این صورت چارهای جز از دست دادن این شرایط رقابتی ندارند. بنابراین رهبران جهانی باید توان سوق دادن تهدیدات و محدودیتها به فرصتها را داشته باشند تا بتوانند کارکنان را برای برتر بودن، نه فقط برای بقا بلکه برای سرعت بخشیدن به ابداعات در رقابتها و کسب مزیتهای رقابتی برانگیزانند - محبی، . - 1383 سرعت و کیفیت پاسخگویی به نیازهای مشتریان جهانی، تا حد زیادی روی تعیین برنده بعدی در عرصه تجارت،اثر گذاشته اند - سرفرازی، معمارزاده، . - 1389 جهانی شدن از فاکتورهای مهمی است که سازمانهای در حال رقابت برای مشتریانی با انتظارات بالا در کیفیت، هزینه و کارایی را، تحت تاثیر قرار می دهد . - Friedman, 2007 - اقتصاد ناشی از جهانی شدن سازمانها را قادر به رقابت در سطح بین المللی می کند. جهانی شدن به عنوان پارادایم عصر حاضر منجر میشود تا کلیه شئون زندگی بشر دستخوش تغییر و تحول شود. در هم تنیدگی اقتصادهای جهان و تسلط سازمانهای غیر ملی بر آن و شتاب فزاینده تحولات، راه را برای فعالیت شبکههای فرا ملی در همه عرصهها هموار کرده است - سر فرازی، معمارزاده، . - 1389 امروزه عرصه مدیریت منابع انسانی بیشترین فشار را در راستای تغییر متحمل می شود.
تغییرات در اقتصاد، جهانی شدن، تنوع قومیتی و تکنولوژی، تقاضاهای جدیدی را برای سازمانها بوجود آورده است که موجب سوق دادن این حوزه به سمت مسیرها و دستورالعملهای جدید شده است . - Stone and Deadrick,2015 - سازمانهایی که در سطح جهانی فعالیت می-کنند با چالشهای جدید متعددی از قبیل تفاوت در زبان و فرهنگ کارکنان، اختلافات در سیستمهای اجتماعی، سیاسی و حقوقی مواجه هستند. شرکتهای چند ملیتی شرکتهای بزرگی هستند که در کشورهای متعددی فعالیت میکنند. این شرکتها با پرسشهای جدیدی روبرو هستند که شامل پرسشهایی از قبیل: چگونه می توان اقدامات منابع انسانی یکپارچه را در موقعیت ها و مکان های مختلف ایجاد کرد؟ چگونه یک فرهنگ سازمانی منسجم را توسعه دهیم؟ و اینکه چگونه مدیران را برای کار در محیطهای متفاوت فرهنگی آماده کنیم؟ است . - sparrow,2007 - محیط بین المللی به سرعت در حال تغییر است. هیچ چیز ثابتی وجود ندارد؛ عواملی که دیروز سبب موفقیت بودند ممکن است در دنیای فردا سبب شکست شوند - سرفرازی، معمارزاده، . - 1389 به واسطه تغییر محیط کسب و کار، مدیریت منابع انسانی - HRM - ، نیز باید لزوما تغییر کند. آینده غیر قابل پیش بینی است و مشکل است تعیین کنیم که چه پیش خواهد آمد. از این رو انعطاف پذیری و کسب دانش کافی در جهت پاسخگویی به این عدم قطعیتها مهم است. مهم ترین چالش ناشی از پدیده جهانی شدن، شکسته شدن قالبهای موجود، گسسته شدن انحصارها و پیداش فضای رقابتی شدید در سطح جهانی است و همه نظامهای اجتماعی برای تداوم حضور خود در عرصه جهانی ناگزیر خواهند بود در جهت تامین الزامات رقابتی شدن و کسب مزیت رقابتی لازم تلاش کنند - سلیمی، . - 1389
مفهوم جهانی شدن
بی شک مساله جهانی شدن و موضوعات پیرامون آن از نوترین و محوریترین مسائل مطالعات علوم انسانی در دو دههی اخیر بوده است. پدیده جهانی شدن از نظر نظریهپردازان و صاحبنظران علم، به گونههای مختلفی تعبیر و تفسیر شده است. اقتصادیون جهانی شدن را حاصل غلبه نظام سرمایهداری دانستهاند. همچنانکه مارکس گفته بود: سوداگران، جهان را مطابق با تصور و اندیشه خود، بازآفرینی میکنند. اندیشمندان سازمان، جهانی شدن را معلول صنعتی شدن و غلبه مفهوم عقلانیت در مجموعههای سازمانی در کل جهان دانستهاند. صنعتی شدن عامل پیشبرد در رفتارهای مشابه در درون فرهنگهای متنوع بوده است و به عنوان یک عامل یکسانساز در این زمینه عمل کرده است. دانشمندان علوم سیاسی تقارب و نزدیکی سیاستها و خط مشیهای عمومی را در جهان به جهانی شدن تعبیر کرده اند - الوانی، . - 1390 برخی بر این باورند که جهانی شدن فی نفسه وجود ندارد، بلکه این اصطلاح مفهومی پوششی برای تبیین و تشریح بسیاری از وقایع جدیدی است که در زندگی فردی، بین المللی و جهانی انسانها و به تبع آن، دولتها و سایر واحدهای سیاسی دخیل در سرنوشت بشر رخ داده است. آنچه سابقا به عنوان استعمار و مدرنیته شناخته میشد، اکنون لباس جهانی شدن به تن کرده و خود را بر سایر ملتها تحمیل می کند. از این رو به نظر می رسد جنبهی هژمونیک در مباحث جهانی سازی منجر به چنین تلقی منفی از آن شده است و این امر ناشی از سوءاستفاده برخی کشورهای سلطه گر از فضای بوجود آمده است. تعبیر دقیقتر برای این وضعیت، جهانی سازی است نه جهانی شدن - سیدیان، . - 1390 نظرات در مورد جهانی شدن متفاوت و غالبا متضاد است. از یک سو بسیاری جهانی شدن را یک نیروی توسعه دهنده، رفاه بخش، پیامآور صلح و دوستی میان ملتها و دموکراسی میدانند که در آن هر کشوری در یک جامعه جهانی از مزیتهای گسترده دنیایی بهرهمند میشود. در مقابل، گروه دیگری جهانی شدن را نوعی تبعیض، چپاول و تاراج جهانی مینامند که در جریان آن ملل و کشورهای پیشرفته از آن منتفع میگردند - الوانی، . - 1390 در نهایت میتوان گفت جهانی شدن به تنهایی موضوع و مفهوم نامنظم و بیشکل و ساختار مشخصی است، هر چند آن را به صورت واژه های ساده تشریح و توصیف میکنند، ولی ارائه یک تعریف جامع و مانع از آن تقریبا امری غیرممکن میباشد - سرفرازی، معمارزاده، . - 1389
ابعاد مختلف جهانی شدن
-3-1 بعد اقتصادی جهانی شدن: بعد اقتصادی به مانند محور اصلی در فرایند جهانی شدن عمل میکند. جهانی شدن اقتصاد، بنا به تعریف، به معنای همگرایی جهانی در زمینه نیروی کار، بازارها، سیاستها و گردش سرمایه بین المللی است. امروزه شرکتها در سطح بین المللی و جهانی به فعالیت میپردازند و تلاش میکنند با تکیه بر مزیتهای جهانی شدن، به منابع و عوامل تولید ارزان و باکیفیت در هر جای دنیا که باشند، دست پیدا کنند. طی فرایند جهانی شدن اقتصاد، قیمت کالاها، دستمزد کارگران و ارزش داراییها و مقدار سود به صورت همگون درخواهد آمد. همچنین رابطه اقتصادی و درهم تنیدگی کشورها بسیار بیشتر خواهد شد. از این رو نقش شرکتهای چندملیتی و فراملیتی در اقتصاد
