بخشی از مقاله
چکیده:
معمولا با توجه به اینکه بازنشستگی موجب یک تغییر حالت اساسی در زندگی افرد ایجاد می نماید، پژوهش های بسیاری در خصوص نحوه برخورد افراد با پدیده بازنشستگی صورت پذیرفته است. از طرف دیگر رفتارهای سرمایه گذاران نیز در حوزه علوم مالی نشان دهنده بعضی از سوءگیری رفتاری در تصمیم گیری های مالی آنها می باشد. در این مقاله به توضیح رفتارهای بازنشستگی براساس الگوهای مالی رفتاری پرداخته می شود. براین اساس با بررسی ویژگی های رفتاری بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی در ورود به دوره بازنشستگی، شاهد رشدهای نامتعارف آنها در ماه اسفند می باشیم؛ که بیان کننده تاثیر پذیری بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی، از بعضی سوءگیری ها همچون اثر زمان و عادت می باشد. به عبارت دیگر نتایج این تحقیق نشان دهنده آن می باشد که افراد در برخورد با پدیده بازنشستگی لزوما به شکل کاملا عقلایی و اقتصادی رفتار نمی کنند، و بعضی از ویژگیهای شخصیتی و رفتاری در تصمیم های آنها اثر گذار می باشد.
بیان مساله و اهمیت پژوهش
هر فرد در دوره ای از زندگی خود به ناچار وارد مرحله ای از زندگی به نام بازنشستگی می گردد. این تغییر و تحول در دوره بازنشستگی باعث اثرات مختلف روحی، روانی و اقتصادی در زندگی فرد می گردد. به طوری که به نظر می رسد تنها اثرات اقتصادی و اجتماعی در رفتار بازنشستگی افراد تاثیر نمی گذارد و سایر ملاحظاتی همچون احساس طرد شدن از جامعه، عدم مفید بودن، کاهش درامد بودن، احساس تعلق خاطر به کار و غیره در تصمیم گیری های فرد اثر گذار می باشد. بنابراین افراد معمولا با در نظر گرفتن این ملاحظات تصمیم به بازنشستگی خود می گیرند. به طور معمول از این ملاحظات افراد در تصمیم های بازنشستگی را مشابه چشم اندازها و انتظارات مختلف اقراد در تصمیم های مالی آنها در نظر گرفت. به عبارت دیگر همان طور که افراد به دلیل چشم اندازهای مختلفشان در بازارهای مالی تصمیم های متفاوتی می گیرند، افراد در تصمیم های مربوط به بازنشستگی خودشان نیز با در نظر گرفتن معیارها و مطلوبیت های خودشان که لزوما شامل جنبه های مالی نمی گردد؛ تصمیم گیری می نمایند.
در این پژوهش با بررسی های مستمری های برقرار شده سازمان تامین اجتماعی در ماه های مختلف شاهد افزایش دوبرابری آن در اسفندماه می باشیم؛ که به نظر می رسد فرد با لحاظ نمودن عوامل مختلف تاثیر گذار در رفتار بازنشستگی اقدام به بازنشسته بودن خود در این ماه می نماید. در این پژوهش سعی در یافتن پاسخ این سوال می باشیم که چرا افراد در اسفندماه تمایل بیشتری به بازنشستگی دارند. براین اساس با استفاده از الگوهای مالی رفتاری که اخیرا موفقیت زیادی در توضیح بسیاری از رفتارهای سرمایه گذاران در بازارهای مالی داشته است؛ استفاده خواهیم نمود. به عبارت دیگر همان طور که در بازارهای مالی دارای خلاف قاعده هایی می باشیم که استفاده از دانش مالی رفتاری قادر به پاسخگویی آنها می باشد؛ در این پژوهش با استفاده از دانش مالی سعی در یافتن علل این خلاف قاعده، در رفتارهای بازنشستگی بیمه شدگان تامین اجتماعی در اسفند ماه می باشیم. شناسایی علل این رفتارهای غیر متعارف رفتارهای بازنشستگی دارای فواید بسیاری بویژه در مدیریت منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی، تشویق افراد به بیمه پردازی و غیره خواهد داشت. سازمان تامین اجتماعی ایران هم اکنون با تحت پوشش قرار دادن حدود 40 میلیون جمعیت کشور1 به عنوان بزرگترین صندوق بازنشستگی کشور در حال خدمت رسانی به آحاد جامعه می باشد. با توجه به هرم سنی جمعیت کشور، بروز پدیده کهن سالی، همچنین عدم مدیریت کارامد و دخالت دولت ها در صندوق های بازنشستگی، اکثر صندوق های بازنشستگی در کشور با کمبود منابع جهت پرداخت تعهدات خود روبرو گردیده اند. لذا مدیریت منابع و مصارف و افزایش پوشش های بیمه ای در این صندوق ها از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. و هرگونه عدم مدیریت صحیح مدیریت منابع و مصارف موجب ایجاد بحران در کشور خواهد نمود. همچنین با عنایت به نوع سامانه موجود در سازمان تامین اجتماعی که از نوع سیستم باز می باشد، امکان ورود و خروج افراد و یا فعال و غیرفعال شدن آنها در طول بیمه پردازای آنها امکان پذیر می باشد؛ شناسایی الگوهای رفتاری افراد و همچنین سوءگیری های رفتاری آنها در تصمیمات بیمه ای آنها از اهمیت بیشتری در مدیریت منابع و مصارف سازمان تامین اجتماعی خواهد داشت.
در کشور ما تاکنون پژوهش های بسیاری در مورد وضعیت بیمه شدگان و مالی صندوق های بازنشستگی صورت پذیرفته است. عطاریان - 1390 - به بررسی چالش های پیش روی صندوق بازنشستگی کشوری و راه های برون رفت از آن پرداخته است. روغنی زاده - 1391 - به بررسی چالش های مختلف پیشروی صندوق های تامین اجتماعی ایران از جمله عدم جذابیت پرداخت حق بیمه برای افراد شاغل در حرف و مشاغل آزاد پرداخته است. همچنین در کشور تاکنون تلاش های بسیاری در قالب دستورالعمل ها و قوانین مختلف برای بیمه نمودن مشاغل غیررسمی و فاقد کارفرما همچون بیمه اختیاری، رانندگان، قالیبافان، و غیره صورت پذیرفته است. اما تاکنون تحقیقی جهت بررسی ویژگی های رفتاری بیمه شدگان و اینکه آیا ویژگی های رفتاری آنها به گسترش پوشش بیمه ای و مدیریت بهتر منابع و مصارف آنها کمک می نماید؛ انجام نگردیده است.
تئوری های سنتی اقتصادی برمفهوم عقلایی بودن افراد سازگار می باشد. براین اساس افراد در فرآیند تصمیم گیری، همه اطلاعات را در نظر می گیرند، و سپس اقدام به سرمایه گذاری می نمایند. در حالی که بسیاری از از اتفاقات در بازارهای مالی دارای خلاف قاعده های هستند که با رفتار عقلایی سرمایه گذاران در تناقض می باشد. در این تحقیق سعی در یافتن این چنین خلاف قاعده هایی در تصمیم های بازنشستگی بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی داریم که که به کاهش مشکلات تداوم بیمه پردازی افراد کمک نماید. به عبارت دیگر اگرچه مطابق قوانین کار ایران بیمه نمودن کلیه افرادی که در ازای کار دستمزد دریافت می کنند؛ اجباری می باشد. اما به نظر می رسد با عنایت به این اجباری بودن بیمه، همچنان بنابر نظر کارشناسان تامین اجتماعی فرار بیمه ای یکی از چالش های پیش روی سازمان تامین اجتماعی می باشد. این فرار بیمه ای در آینده موجب عدم پوشش بیمه ای افراد می گردد که منجر به افزایش فقر در جمعیت کهن سال کشور می گردد. یا به عبارت دیگر با توجه به نوع سامانه تامین اجتماعی ایران که از نوع سامانه باز می باشد و امکان ورود و خروج افراد وجود دارد، به طور میانگین سالانه حدود 700 هزار نفر از بیمه شدگان غیرفعال می گردند. در این مقاله با شناسایی الگوهای رفتاری این افراد، و برنامه ریزی براساس آنها، می توان افراد را به بیمه پردازی تشویق نمود. این کار علاوه بر اینکه کمک شایانی به گسترش پوشش بیمه ای در بین افراد جامعه می نماید؛ موجب افزایش منابع سازمان تامین اجتماعی جهت پرداخت تعهدات آتی آن می گردد. در این تحقیق با بررسی جنبه
