بخشی از مقاله
چکیده
فعالیت های ورزشی برای همه افراد به ویژه برای دختران به عنوان یک نیاز اساسی مطرح است و در صورت کم توجهی به آن میتواند پیامد های منفی به همراه داشته باشد. هدف از این مطالعه تبیین محدودیت های شرکت دختران درفعالیت های ورزشی اوقات فراغت مقطع متوسطه شهر قدس تهران بود. روش تحقیق توصیفی –همبستگی و از نظرهدف کاربردی بوده و از نظر روش جمعآوری داده-ها، میدانی بود. جامعه ی آماری این پژوهش را دانش آموزان دختر مقطع متوسطه تهران تشکیل می دادند که در زمان تحقیق 170نفر بودند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه اوقات فراغت تند نویس بوده که روایی ومحتوایی آن به تایید رسید و در یک بررسی مقدماتی آلفای کرونباخ آن0/76تایید شد. از آمار توصیفی جهت توصیف متغیرها و آماراستنباطی شامل آزمون کلموگروف- اسمیرنف و تعیین طبیعی بودن یا غیرطبیعی بودن ازآزمون های همبستگی، پیرسون، اسپیرمن، استفاده شد. نتایج آمار نشان دادعوامل اجتماعی- فرهنگی با میانگین - 3/98 - ، عوامل روانی - با 2/81 درصد - ، عوامل اقتصادی - با - 1/63، عوامل جسمانی - با 1/51 درصد - از مهمترین محدودیت ها می باشند. همچنین بین عوامل اقتصادی با شرکت در فعالیتهای فوق برنامه - رشته تحصیلی و درآمد خانواده - ارتباط معناداری وجودداشت، بین عوامل اجتماعی با شرکت در فعالیتهای فوق برنامه - رشته تحصیلی - ارتباط معناداری وجودنداشت و با - درآمد خانواده - ارتباط معناداری وجودداشت. بین عوامل جسمانی و عوامل روانی باشرکت در فعالیتهای فوق برنامه - رشته تحصیلی و درآمد خانواده - ارتباط معناداری وجود نداشت.بین عامل اقتصادی با متغییرهای روانی و اجتماعی به ترتیب 0/88 و 0/0362 همبستگی دارد ولی با عامل جسمانی رابطه ای ندارد. همچنین عامل اجتماعی با عامل روانی و اقتصادی همبستگی معنادار و با عامل جسمانی فاقد ارتباط می باشد.
مقدمه:
موضوع اوقات فراغت از دیر باز مورد توجه بشر بوده است ودر حال حاضر نیز این توجه وحساسیت نه تنها کاهش نیافته بلکه اهمیت آن بنا به دلایل متعددی افزایش نیز یافته است. بخشی از این دلایل عبارتند از: رشد وتوسعه زندگی ماشینی، کاهش ساعات کار وفعالیت، ارتقای سطح آگاهی ودانش بشری و از همه مهمتر دگرگونی های فرهنگی وشکل گیری خاص تمایلات وعلایق انسانها ست. از سوی دیگر تربیت بدنی و ورزش نیز می تواند به عنوان یک وسیله تفریح برای گذران اوقات فراغت و ابزار مؤثری برای جلوگیری از انواع انحرافات اجتماعی به ویژه، اعتیاد باشد . بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در بررسی نحوه گذران اوقات فراغت دانش آموزان در نقاط مختلف کشور نشان داده شده که ورزش و فعالیت های بدنی به عنوان اولین اولویت برای گذراندن اوقات فراغت محسوب می شود. این طور تصور می شود که ورزش کردن وشرکت در فعالیت های ورزشی متعلق به تمام افراد جامعه است - . - 1
بنابرین توجه به فعالیت های ورزشی فوق برنامه و اوقات فراغتی مطلوب وفعال امری مهم وضروری است که از طریق آن نیاز های حرکتی دانش آموزان بر آورده شود. متاسفانه به دلیل اینکه ورزش در کشور ما هنوز جایگاه اصلی و واقعی خود را پیدا نکرده و به صورت یک فرهنگ نهادینه نشده است، در اجرای فعالیت های ورزشی فوق برنامه واوقات فراغت مشکلاتی وجود دارد ودر مجموع به نظر می رسد که سهم موانع مشارکت دختران بیش از پسران است. لذا مطالعه عوامل بازدارنده شرکت دانش آموزان دختر در فعالیت های ورزشی اوقات فراغت، نیازمند توجه وملاحظات بیشتری می باشد - . - 2 اگر لغت اوقات فراغت را ریشه شناسی کنیم از ریشه ی لاتین licere به معنی "اجازه دادن" می آید. لذا فراغت به معنی رخصت دادن معنی می دهد. حتی در اندیشه ی یونانی نیز لغت leisure هم زوج کار و یا نیروی کارگر بوده است. ارسطو فراغت را پیشه ای جدی می دانسته است: " ما حرفه و کار و شغلی را در پیش می گیریم تا فراغتی داشته باشیم". پس به نظر ارسطو1 فراغت وضع ایده آلی است که هر شهروند به دنبال و در آرزویش است. لذا زندگی فراغتی لازمه زندگی است - . - 3 کاهش فعالیت بدنی به تدریج منجر به کاهش صرف انرژی و در نتیجه موجب افزایش بیماری ها و برخی مشکلات مرتبط با تندرستی و سلامت می گردد. همچنین نتایج برخی از تحقیقات نشان داده است که کاهش فعالیت بدنی، همراه با افزایش سن و کلاس مدرسه در بین دختران شایعتر از پسران است . - 2 - همبستگی شدید هویت با طبقه اجتماعی و جنسیت در حوزه فراغت به معنای نفی تفاسیر پست مدرن درتمایزاتِ اجتماعیمتکثرِمبتنی بر مصرف است - - 4 بنابرین فعالیت های ورزشی به عنوان یک وسیله ی پیشگیری مطرح شده اند و ورزش می تواند بسیاری از مشکلات روحی و جسمی ناشی از تحصیل، خستگی، فشارهای عصبی، اضطراب2، افسردگی3، اعتماد به نفس4پایین وکلاً نارضایتی از خود و زندگی را به گونه ای مناسب، پاسخگو باشد - . - 5 انسان ها امروزه از اختلالات و بیماری های نو ظهور رنج می برند. این بیماری ها زندگی فرد را در معرض خطر قرار داده اند. امروزه زندگی روزمره درگذشته با انجام کار وفعالیت های نسبتاً زیاد همراه بود. کودکان ونوجوانان فعالیت بدنی بیشتری داشتند واغلب در خارج از خانه بازی می کردند .
اما امروزه به دلایل مختلفی ازجمله شاغل بودن والدین وفرصت نداشتن برای بازی با کودکان وحتی بیرون بردن آنها, زندگی ماشینی وآپارتمان نشینی, بازیهای کامپیوتری, تلویزیون و وسایل الکترونیکی, کودکان ونوجوانان فرصت فعالیت بدنی کافی در اختیار ندارند و اوقات فراغت خود را صرف برنامه های نسبتاً ساکن وکم تحرک می کنند. در کشور ما به اوقات فراغت دانش آموزان کمتر توجه شده و علت این امر آن است که اوقات فراغت هنوز جایگاه واقعی خود در جامعه پیدا نکرده است . برنامه ریزی های مسئولین و خانواده ها برای اوقات فراغت دانش آموزان نا کافی است و رضایت خاطر آنها را تأمین نمی کند - . - 6
تحقیقات همچنین نشان می دهد که جلو گیری از کاهش ظرفیت های بدنی و مهارتی با انجام فعالیت های مناسب ورزشی امکان پذیر است؛ زیرا بسیاری از ظرفیت ها و قابلیت های بدنی حتی تا مدتها پس از بلوغ پایدار می ماند. شرکت در فعالیت های ورزشی از دوره کودکی ونوجوانی پایه گذار سلامت جسمی و روانی در دوره جوانی وبزرگسالی است و الگوهای حرکتی که در این دوران کسب می شوند بیشتر در طول زندگی هر فرد باقی می مانند. همچنین دوران نوجوانی, دوران سرعت در رشد و نمو دختران است. طول قد و وزن افزایش می یابد و قدرت بالا می رود. در نتیجه شرکت دختران نوجوان در فعالیت های ورزشی برای بالا بردن سطح مهارت, افزایش قدرت و استقامت, چابکی و هماهنگی حرکات لازم است .همچنین توجه به اثرات روانی ورزش در زنان اهمیت دارد که به چند مورد آن اشاره میگردد: رفع خستگی فکری، ایجاد و تقویت قدرت ابتکار، تقویت و شکوفا ساختن استعداد رهبری، وظیفه شناسی، پرورش قوای ذهنی، مبارزه با بی حوصلگی، دلتنگی و نگرانی - . - 1 در اغلب مدارس، فضاهای موجود پاسخگوی اجرای برنامه های ورزشی با کمترین زمان هم نیست. بنابراین توجه به فعالیت های ورزشی فوق برنامه و اوقات فراغت، امری مهم و ضروری است که از طریق آن نیاز های حرکتی دانش آموزان بر آورده شود - . - 2 مطالعه ی نحوهی گذران اوقات فراغت در بین دانشآموزان نقش سازندهای در بررسی نحوهی شکل گیری هنجارهای اجتماعی در بین آنها دارد، از آنجا که گذران فراغت در مراتب عالی میتواند آثار سازنده و مثبتی را در زمینههای مختلف - خلاقیت و نوآوری، بهداشت روانی، کسب لذت و آسایش و... - داشته باشد، اما در عین حال میتواند با نوعی آسیبهای فردی و اجتماعی مانند بزهکاری، ستیزه جویی و روی آوردن به مواد مخدر همراه باشد.
و نیز اوقات فراغت اگر به درستی پشت سر گذاشته شود میتواند در تقویت انگیزههای دانش آموزان در ایام تحصیل نیز موثر باشد لذا پرداختن به این امر مهم و ضروری است.که در این کار پژوهشی به این مقوله در بین دانش آموزان پرداخته شده است. اهمیت موضوع نیز صد چندان می شود اگر معضلات موجود در جامعه و هجوم تبلیغات سوء منفی را به مسائل فوق بیفزائیم اهمیت موضوع بیش از پیش خواهد شد. لذا برای حل این موضوع و پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان به شیوه ای درست و عملی توان فوق العاده همه مسئولین کشور را می طلبد . به این لحاظ تحقیق حاضر هم خود را بر این مصروف داشته تا ضمن بررسی شیوه های موجود پر کردن اوقات فراغت، شیوه هائی بهتر برای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان ارائه و قدمی در جهت کمک به مسئولین را در بر دارد - . - 24 نوجوانان اوقات فراغت خود را به فعالیت های فرهنگی، تفریح،مطالعه آزاد و ورزش میگذرانند. وعمده ترین آسیب های اوقات فراغت این نوجوانان،عامل ساختاری، عوامل فرهنگی، عدم مشارکت مردمی، شرایط نامطلوب اقتصادی وغیره می باشد - . - 7 بنابرین عوامل موثر عبارتند از عوامل اقتصادی: که شامل هزینه استفاده از اماکن ورزشی ، خرید وسایل ورزشی ، هزینه مورد نیاز برای ثبت نام در کلاس های ورزشی ، امکانات ورزشی ویژه بانوان ، امکانات و تجهیزات و فضای کافی برای فعالیت های ورزشی در سطح شهر میباشد.عوامل اجتماعی فرهنگی: عوامل اجتماعی- فرهنگی شامل عدم علاقه دوستان به شرکت در فعالیت های ورزشی ، نگرش منفی جامعه ، خانواده ، ایجاد مزاحمت از جانب دیگران در مسیر رفت و برگشت میباشد.عوامل جسمانی: عوامل جسمانی شامل مشکلات جسمی ، آمادگی بدنی کافی برای شرکت در فعالیت های ورزشی ، توانایی بدنی ، صدمات و آسیب های ورزشی میباشد. عوامل روانی: عوامل روانی: شامل لذت وعلاقه به فعالیت های ورزشی، ترس از افت تحصیلی میباشد . - 8 -
یکی از عمده ترین دلایل نپرداختن آزمودنی ها - دانش آموزان دختر مقطع متوسطه - به فعالیت های ورزشی خارج از مدرسه، عوامل اقتصادی - بالا بودن هزینه اماکن ورزشی- عدم توانایی در پرداختن هزینه ثبت نام و خرید وسایل – عدم وجود امکانات و تجهیزات برای ورزش دختران– فضای کافی ... - است. متقی پور - 1379 - ، اکرمی - - 1371، شعبان - 1384 - ، نیکولانس وهمکاران - - 2011، - تندنویس - 1375 مهمترین دلیل عدم مشارکت فرزندان در فعالیت های ورزشی را درآمد کم خانواده یا به عبارتی عوامل اقتصادی دانسته بودند. - متقی پور،1379؛ داداشی 1379 و احسانی، - 2000 در بررسی و شناخت عوامل بازدارنده ی فعالیت های ورزشی و تفریحی اوقات فراغت، تحقیقاتی انجام شده است که بیشتر دانشجویان را در بر گرفته است - ولی در زمینه ی عوامل بازدارنده ی مشارکت دانش آموزان دختر تحقیقات صورت گرفته نسبتاً کم بوده و نیازمند تحقیقات بیشتری است .
