بخشی از مقاله
چکیده
خیابان ها از جمله متحرک ترین ، فعالترین و عمومی ترین فضاهای باز شهری می باشند که همه افراد در هر شرایطی قادر به رفت و امد در ان ها هستند . از سوی دیگر زیباجویی یکی از ابعاد فطری انسان است و درک آن شاخص ترین امتیاز معنوی انسان بشمار می آید. زیبایی از نوعی ویژگی همگرایی برخوردار است و باعث می شود، عناصر از هم گسسته با نوعی آرامش، کنار هم قرار گیرند. به همین جهت زیبایی قدرت آرام سازی قابل توجهی دارد. زیبایی در هر خیابان دربرگیرنده کلیه عناصر کالبدی ، عملکردی ، دسترسی و ...در ان خیابان است و ایجاد شاخص های زیبایی در خیابان می تواند زمینه ساز حضور بیشتر شهروندان و افزایش تعاملات بین ها و به وجود امدن زندگی شهری شود. لذا توجه به کیفیت زیبایی شهری خیابان باید در دستور کار طراحان و مدیران شهری قرار بگیرد. فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی در زیباسازی خیابان ها باید مد نظر قرار گیردو در عین حال باید باعث جذب شهروندان شود. در این تحقیق ابتدا از روش کتابخانه ای به جمع اوری مبانی نظری پرداخته شد . سپس اطلاعات لازم به شیوه میدانی جمع آوری شد و مورد تحلیل قرار گرفت. در پایان پیشنهاداتی بر اساس یافته ها و تحلیل ها ارائه گردیده است .
.1 مقدمه
اصطلاح زیبایی شناسی با استه تیک - Aesthetics - از یک واژه یونانی گرفته شده که ادراک حسی معنا می دهد. در قرن هیجدهم میلادی الکساندرا بومگارتن این واژه را در مفهوم ادراک و ارزیابی زیبایی به کار برد. این اصطلاح جدید از میانه قرن نوزدهم به بعد در میان مردم انگلیسی زبان رواج عام پیدا کرد. در برخی از جریان های فلسفی نوین این گرایش وجود دارد که اصطلاح زیبایی شناسی را در مفهومی وسیع تر از ارزیابی زیبایی به کار می برد، و از جمله به ماهیت، جاذبه و سایر کیفیات زیبایی در یک برداشت جامع نظر دارد.
به عنوان مقدمه ای برای بررسی زیبایی شناسی برنامه ریزی شهری و طراحی شهری لازم است که به برخی از اصول فلسفی زیبایی شناسی، که به طور کلی مورد قبول قرار گرفته، اشاره شود ادراک زیبایی، تا حدود زیادی یک امر ذهنی تلقی می شود. یعنی اینکه زیبایی، کیفیت یک پدیده عینی و مستقل از ادراک کننده آن نیست، بلکه ارزشی است که از سوی فرد دریابنده به یک وجود عینی مثل یک منظره طبیعی، یک بنا، یک پرده نقاشی، یک شعر و یا یک آهنگ موسیقی افزوده می شود. بنابراین، اینکه چه چیزی زیبا و چه چیزی زشت است، به عقیده فرد بستگی دارد. اما مشابهت های عقل انسانی و گرایش مردمانی با تمدن واحد و اصول آموزشی یکسان به تفکری همانند، که به داوری زیباشناختی یکسان و اتفاق نظر می انجامد موجب شده که برخی از فیلسوفان قایل به عینیت زیبایی شوند. این امر چنانکه خواهد آمد، اهمیت زیادی برای برنامه ریزان شهری دارد.
دریافت زیبایی در چیزها، به نخستین مرحله ادراک، یعنی پیش از آنکه فایده با اهمیت معرفتی آنها معلوم شود، بستگی دارد. به همین دلیل شکل یک بنا، قبل از آنکه دانسته شود که کلیسا یا کارخانه است، باعث احساس خوشایندی یا ناخوشایندی می گردد. اما در بسیاری از آثار برگزیده هنری، به ویژه در شعر، موسیقی، معماری، نقاشی انتزاعی و مجسمه سازی، دو جنبه موضوع و شکل، چنان در هم آمیخته و یکپارچه است که تفکیک آنها از یکدیگر آسان نیست. این وجه تمایز، از نظر زیبایی شناس یامعماری و برنامه ریز شهری اهمیت بسیار دارد.
.2 سؤال تحقیق
چگونه می توان با استفاده از مولفه های طراحی شهری به کیفیت زیبایی شهری رسید ؟ زیبایی شناسی شهری بر اساس چه رویکرد هایی و به چه روش هایی قابل انجام است ؟
.3 اهداف تحقیق
دستیابی به زیبایی سیمای شهر از طریق مولفه های طراحی شهری
.4 روش انجام تحقیق
پژوهش حاضر تحقیقی کاربردی در زمینه زیبایی خیابان با توجه به اصول طراحی شهری در فضاهای شهری می باشد . این پژوهش به طور کلی شامل دو مقوله اصلی می باشد: تعاریف و اصول و معیارهای زیبا شناسی - تدوین اصول طراحی و تحلیل فضاهای شهری.
بخش اول: موضوعیت این بخش بررسی تعاریف فضاهای شهری و خیابان شهری و اصول طراحی آن است و با توجه به اهداف پژوهش و اهمیت خیابان شهری ابتدا نظریات دانشمندان مختلف که در باب خیابان و فضای شهری و مبحث زیبایی اظهار نظرهایی داشته اند مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و از جمع بندی نتایج حاصل نظریاتی به عنوان ملاک عمل چارچوب نظری پژوهش ارائه شد. می توان اظهار نمود، روش پژوهش در این بخش به صورت روش توصیفی، تحلیلی، تحلیل محتوایی و ارزیابی استفاده می شود . روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و کتابخانه ای و تکنیک های مختلفی جهت بررسی و تحلیل مطالعات و اسناد مرتبط با موضوع استفاده شد.
بخش دوم: این بخش شامل تحلیل و ارائه الگوهای مطلوب و تمهیداتی به شکل اصول طراحی خیابان شهری با تاکید بر زیبایی است. بدین منظور با بررسی و تحلیل کیفی و کمی ساخت چند خیابان و فضای شهری اصول و معیارهای زیبایی در فضا شناسایی خواهد شد. از آنجا که هدایت ابعاد مختلف در این بخش به صورت نوشتاری کاملا میسر نیست. ضروری است بسیاری از مفاهیم به صورت الگوهای گرافیکی و مصور معرفی و هدایت شود . روش پژوهش در این بخش به صورت مطالعات میدانی و تکنیک هایی که پژوهشگر را جهت رسیدن به اهداف تحقیق هدایت می کند استفاده می گردد. این تکنیک ها شامل تکنیک های مشاهده و تحلیل های گرافیکی و آنالیز سایت خواهند بود.
از روش های تحلیل پرسشنامه است که روح و جنبه مشارکتی به تحقیق می دهد. از آنجا که متخصص طراح شهری فضاهای شهری را برای مردم طراحی می کند بهترین پاسخگو به پرسش های محقق مردم هستند پرسیدن وضع موجود و علایق و سلایق مردم و دیدگاه ها و نظرات آن ها، محقق را از نیازها خواسته های مردم آگاه می سازد که به طراحی و آینده نگری محقق کمک می کند.
.5 پیشینه تحقیق
مشکلات شهرنشینی و شهرسازی عصر صنعت، از همان اواخر قرن نوزدهم خود را نشان داد، به طوری که از همان زمان، عده ای از نظریه پردازان آرمانگرا و دورنگر به انتقاد از أن روی آوردند، و اندیشه ها و الگوهای نوینی را در عرصه شهرسازی مطرح ساختند. از درون همین نقدها و نواندیشی ها است که رشته ها و روشهای جدیدی برای تکامل برنامه ریزی و طراحی شهری و معماری منظر پدید آمده است. و در سال 1893 معمار و شهرساز پرآوازه اتریشی کامیلوسیته - Kamilo Sitte - در انتقاد از وضع شهرسازی زمان خود کتابی با عنوان برنامه ریزی شهری بر طبق اصول هنری منتشر کرد. وی در این کتاب با تأکید بر تأمین نیازهای عاطفی و ذوقی انسان شهرنشین، خواستار احیای بافت ها و فضاهای قدیمی در شهرها شده است. و در اواخر قرن نوزدهم، معمار و شهرساز معروف آمریکایی اولمستد - Olmsted - با ابداع رشته جدید معماری منظر - Landscape Architecture مفهوم وسیع تری به شهرسازی و معماری بخشید و روشهای نوینی برای سازمان دادن به کیفیت فضایی و سیمای شهرها پدید آورد. او با طراحی پارک مرکزی شهر نیویورک، سیمای تازه ای برای این شهر خلق و در حدود سال 1890 جنبشی در شهرسازی آمریکا پدید آمد که به جنبش زیباشهرها معروف شده است، معمار آمریکایی به نام دانیل برنهام - . D Burnham از رهبران این جنبش بود که از نظریه شهر زیبا - City Beautiful - دفاع می کرد و در سال 1902 نظریه پرداز انگلیسی به نام ابنزر هوارد - - E . Howard الگوی یک شهر جدید آرمانی به نام باغشهر - Garden City - را مطرح ساخت که هدف عمده آن نزدیک کردن و یگانه ساختن شهر با جلوه های زیبای طبیعت و زدودن عوارض صنعت از زندگی شهری بود. و در سال 1960 کوین لینچ - Kevin Lynch - کتاب معروف تصویر ذهنی شهر - سیمای شهر - - Image of the city - را منتشر کرد که در آن برای نخستین بار مقولات و روشهای تازه برای تحلیل و تفسیر نحوه ادراک سیمای شهرهای معاصر ارائه شده است و در سال 1961 کتاب معروف منظر شهری - Townscape - تألیف گوردون کالن - - G . Cullen انتشار یافت که موضوع اصلی آن را تحلیل سیمای بصری شهرها تشکیل می دهد. پس از این کتاب اصطلاح منظر شهری با شهر منظر - City - Scape و مباحث مربوط به آن در ادبیات شهرسازی رواج پیدا کرد و در سال 1966 کتاب پیچیدگی و تضاد در معماری اثر رابرت ونتوری - - R . Venturi معمار پرآوازه آمریکایی منتشر شد.
در این کتاب، یکنواختی کسالت اور معماری مدرن و »سبک بین المللی مورد انتقاد قرار گرفته و با اتکا به پیچیدگی روان انسان، لزوم بازگشت به موازین زیباشناختی و معیارهای کیفی مثل ابهام، تنوع و تضاد مطرح شده است و در سال 1966، کتاب معماری شهر اثر آلدو روسی - A Rossi - معمار و شهرساز ایتالیایی منتشر شد که در آن" کارکردگرایی« معماری مدرن مورد نقد قرار گرفته و بر ارزشهای تاریخی و فرهنگی در شهرسازی تأکید شده است. در سال 1975 کتاب طراحی شهرها اثر ادموند بیکن - - E . Bacon انتشار یافت که زمینه ای برای رشد و رواج رشته جدید طراحی فراهم آورد . و در سال 1981 کتاب جدید کوین لینچ به نام شکل خوب شهر - Good - City Form انتشار پیدا کرد که مباحث و مسائل تازه ای را درباره شکل و کیفیت محیط شهرها مطرح ساخته است و در سال 1978 کریستوفر الکساندر کتاب تئوری جدید طراحی شهری را منتشر ساخت که در آن شهرسازی معاصر به دلیل بی توجهی به کلیت و سرزندگی شهرها مورد انتقاد قرار گرفته و راه های نوینی برای وصول به آن ارائه شده است . او در سال 1991 در لندن کتابی انتشار یافت با عنوان منظرسازی خیابان تألیف جوانا گیبونز و برنارد اوبرهولزر که در آن مباحث مربوط به سیمای خیابان، به ویژه چگونگی طراحی اثاثه شهری با تجهیزات خیابانی از دیدگاه زیباشناختی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است
.6 مبانی نظری
بررسی مفهوم زیباییشناسی مشخص کرد که این مفهوم به طور کل از دو جنبه عین و ذهن قابل بررسی است. هدف این نوشتار نیز که بررسی مفهوم زیباییشناسی شهری است از این قاعده مستثنی نیست. از یک طرف کالبد شهر مطرح است و از طرف دیگر ذهنیت شهروندان .اما زیباییشناسی در مباحث مرتبط با شهر از دیدگاههای دیگری نیز قابل بررسی است. همانطورکه اشاره شد یکی از آنها تقابل دو رویکرد عینی و ذهنی به این موضوع است .سایر رویکردهای طرح شده در این حوزه نیز به گونهای جدل میان مباحث عینی و ذهنی است اما چون به طور اختصاصی در حوزه شهر مورد استفاده قرار
