بخشی از مقاله
چکیده
یکی از واقعیتهاي تلخ در عرصه سیاستگذاري و طراحی و برنامهریزيها در مدیریت کلان کشور عدم توجه دقیق و جامع به چهارچوبهها و قیودي است که مقام معظم رهبري براي مدیریت کلان کشور ترسیم میکنند.آنچه که در این نوشتار، به دنبال آن هستیم این است که با استفاده از متن بیانات مقام معظم رهبري و تحلیلهایی که خود ایشان ارائه کردهاند، چرایی تأکیدات ایشان بر منافع محرومین و طبقات کمدرآمد جامعه، تبیینگردد. باید با رویکردي نظاممند و داراي انسجام به مجموعه مباحث مقام معظم رهبري توجه نمود وتا جایی که ممکن است از تفسیر به رأي در تبیین مباحث ایشان خودداري نمود وسعی کرد که چراییها وعلتهاي تأکیدات رهبري را در دل مباحث خود ایشان جستوجو نمود.
این بیان به نوعی روششناسی نوشتار فوق را نیز نشان میدهد. این روش روشی نزدیک به روش تحلیل محتوا است. حتی تا حدي ازروش تفسیر متن به متن نیزاستفاده شده است. سپس با استفاده از آیات و روایات نشاندادهشدهاست که این رویکرد ایشان در تکیه بر منافع محرومین، مبتنی بر آیات قرآنکریم و همچنین نوع نگاه وبینش امام علی علیهالسلام در سیاستگذاريهاي حکومتی است و این انطباق بیانگر حقانیت نگاه ایشان در تکیه بر منافع محرومین است. جمعبندي نهائی این نوشتار این است که تکیه بر منافع محرومین ومستضعفین لازمه پایداري یک جامعه دینی است واصل حفظ پایداري جامعه دینی، اصلی داراي اولویت در هر نوع از الگوهاي سیاستگذاري مانند الگوي اسلامی-ایرانی پیشرفت است. علاوه براین تکیه بر منافع محرومین یکی از منشأهاي مشروعیت حکومت دینی است.
-1 مقدمه
ظهور انقلاباسلامیایران را باید نقطه عطفی در تاریخ جهان دانست. این انقلاب در دورانی به پیروزي رسید که دوتفکر حاکم بر جهان آن روز، لیبرالسرمایهداري و مارکسیسم، دین را بر اساس مبانی خود از عرصه حیات اجتماعی بشر و به خصوص از عرصه حاکمیت کنار گذاشته بودند. در چنین شرایطی در بحبوحه نزاع میان این دوتفکر، انقلاباسلامی ایران به رهبري یک مرجع برجسته شیعی، امامخمینی - ره - ، به پیروزي رسید.
این انقلاب علیرغم چالشهاي بسیاري که از سوي هر دو جریان فکري سیاسی غالب در آن دوران، برایش به وجود آمد، توانست از این چالشها چون شهادت بسیاري از نظریهپردازان خود و جنگ تحمیلی وفتنهافکنیهاي داخلی وخارجی، با رهبري الهی امامخمینی - ره - وپس از ایشان، مقام معظم رهبري، عبور کرده و به فضل الهی به ثبات در عرصه سیاسی دست یابد. در حال حاضر، انقلاباسلامی در یکی از تاثیرگذارترین دوره هاي خود قراردارد.
مارکسیسم همانگونه که امامخمینی - ره - پیشبینی فرمودند، به موزههاي تاریخ پیوست. لیبرال- سرمایهداري نیز امروز با بحرانهاي مختلف سیاسی، اقتصادي و نظري بسیاري مواجه است. ادوار مختلف رکود و رونق اقتصادي وبه خصوص رکود اخیر، یکی از اقسام این بحرانهاست. امروز جهان در عرصههاي مختلف، به خصوص در عرصه نظریات توسعه و به ویژه در عرصه توسعه اقتصادي، نیازمند نظریات ودکترین هاي جدید است وانقلاب اسلامیایران، توانایی ارائه نظریات جدید براي توسعه را داراست. بیانات حضرت امام - ره - ومقام معظم رهبري در این زمینه بسیار راهگشاست.
حضرت امام - ره - در این زمینه میفرمایند:
»اگر قوانین اسلام در همین مملکت کوچک ما جریان پیدا کند، روزي بیاید که پیشقدم در تمدن جهان باشد....اول باید باورتان بیاید که ما هم انسان هستیم، ما هم قدرت تفکر داریم، ما هم قدرت صنعت داریم و این قدرت در همهي افراد بشر به قوه هست،......یک ملتی وقتی یک مطلب را باور کرد که میتواند انجام بدهد، انجام خواهد داد .....اساس این باور است که آنها از ما گرفته بودند، آنها ما را از همه چیز تهی کرده بودند، به طوري که افکار ما و باورهاي ما همه وابستگی داشت.
اگر افکار یک ملتی وابستگی به قدرت بزرگی داشته باشد، تمام چیزهاي آن ملت وابستگی پیدا میکند .........عمده این است که افکار شما از وابستگی به قدرتهاي بزرگ آزاد بشود. اگر افکار شما آزاد شد وباورتان آمد که ما میتوانیم صنعتمند وصنعتکار باشیم، خواهیم بود..... - « خاکبان، 1375، ص. - 4 همچنین مقام معظم رهبري هم در این زمینه میفرمایند: »اساس کار در جمهورياسلامیایران مبتنی بر تحقق آرمانهاي اسلامیاست.....هیچ فشار سیاسی و خارجی و نیز هیچ ضرورت اجتماعی، نباید موجب صرفنظرکردن از آرمانهاي اسلامیشود....سازمان برنامه وبودجه در گذشته اساسا باتفکر آمریکایی و با هدف استفاده از الگوهاي غربی به وجود آمد، اما ایران اسلامی، الگوي متناسب با واقعیات خود دارد و بر همین اساس این سازمان باید در برنامهریزيهاي خود با روحیهي کپیکردن نظریات غرب مبارزهکند، چون آنچه را که در غرب، در زمینه توسعه بیان میکند، از فرهنگ واهداف استعماري جدا نیست.« - خاکبان، 1375 ، ص - 5
مقام معظم رهبري به آسیبشناسی نگاهها در تدوین الگوي توسعه اقتصادي کشور در گذشته پرداختهاند ودر این راستا هم، به نوعی به تدوینکنندگان الگوي اسلامی-ایرانی پیشرفت هم تذکر لازم را دادهاند وبرضرورت نظریهسازي درزمینه مباحث مربوطبه دهه عدالت و پیشرفت تأکید دارند. ایشان میفرمایند: »اماهمینی که مافهمیدهایم که باید برگردیم به نقشه اسلامی- ایرانی، این خودش موفقیت بزرگی است. این موفقیت را امروزداریم.خوب، این مسیر پیشرفت است. مسیرپیشرفت، مسیرغربی نیست. مسیرمنسوخ وبرافتادهاي اردوگاه شرق قدیم نیست. بحرانهائی که درغرب اتفاق افتادهاست، همه پیشروي ماست، میدانیم که این بحرانهاگریبانگیرهر کشوري خواهدشد که از آن مسیرحرکتکند. پس مابایستی مسیرمشخص ایرانی- اسلامی خودمان را در پیش بگیریم واین را باسرعت حرکت کنیم، باسرعت مناسب.
راهحلی که براساس این مقدمات وجود دارد . این راهحل راشما باید پیدا کنید. شما بایدبه نتیجه برسید، به این استنتاج برسید، اما آنچه که من میتوانم به عنوان راهنمائی و راهبرد کلی به شماعرضکنم، تلاش و مجاهدت جوانانه وپیگیراست. شماکه دردانشگاهید، فعالیت شما فعالیت دانشگاه است، بایددرس بخوانید، تحقیق کنید، به فکرنظریهسازي باشید. الگوگرفتن بی قیدوشرط از نظریهپردازهاي غربی و شیوه ترجمهگرائی را غلط وخطرناك بدانید.....« - بیانات در دیداردانشجویان دانشگاههاي استان فارس، 14 اردیبهشت . - 1387 این بیانات از حضرت امام - ره - و مقام معظم رهبري، تکیه بر ارزشهاي اصیل اسلامی و خودباوري و استقلال فکري را در عرصه مدلسازي در برنامهریزي واداره کشور، به خوبی نشان میدهند. بیشک این نگاه شامل تدوین الگوي اسلامی-ایرانی پیشرفت نیز میگردد.
در این مقاله سعی شدهاست که با نگاهی فارغ از الگوهاي وارداتی واز دیدگاه مقام معظم رهبري، یکی از اولویتها و بایستههاي سیاستگذاري اقتصادي و غیر اقتصادي مد نظر ایشان که تأکید بر منافع محرومین است، تبیین گردد. آنچه را که باید مد نظر قرار داد این است که فرمایشات مقام معظم رهبري داراي یک نظم و انسجام هستند. یکی از چالشهایی که در تبیین بیانات مقام معظم رهبري وبه صورت کلی در تبیین بیانات و اندیشهها وجود دارد، عدم توجه به جامعیت اندیشهها وبیانات است.
بر این اساس باید سعی نمود در فرآیند تبیین اندیشهها پیوستگی و جامعیت آنها را حفظ کرد. این امر به این معناست که باید چراها و علتها واولویتها و چگونگیها و روابط میان مباحث را در خود اندیشه مد نظر جست وجو نمود. این امر در مورد اندیشههاي رهبران جامعه دینی باید بیش از پیش مد نظر قرار بگیرد، زیرا بخش زیادي از بیانات و اندیشههاي این رهبران در جامعه باید به عنوان مبانی سیاستگذاريها مد نظر قرار بگیرد وعدم توجه به جامعیت این بیانات و اندیشهها، بسترساز نقص در برنامهریزيها و سیاستگذاريها خواهد بود. علاوه براین تفسیر به رأي این اندیشهها، بسترساز انحراف در فهم این بیانات و حتی ممکن است که منجر به انحراف جامعه گردد.
در این نوشتار نیز سعی شدهاست که با توجه به تأکیدات بسیار جدي مقام معظم رهبري بر بحث منافع محرومین، چراییهاي این تأکید از دل مباحث ایشان که این چرایی ها منطبق بر آیات و روایات است جستوجو گردد و از دل این چراییها، منطق تأکید ایشان مشخص گردد. با فهم این منطق از دل بیانات ایشان نیز، اولویت این موضوع در طراحیها و الگوسازيها و برنامهریزيها بیش از پیش مشخص خواهد شد.
در ادامه نوشتار مجموعهاي از بیانات رهبري در مورد دهه عدالت و پیشرفت و همچنین بایستههاي تولید ثروت به عنوان مباحثی مبنایی و جامع که رهبري در جهت ترسیم مسیر آینده انقلاب به عنوان مباحثی جامع در آنها، بسیاري از دیدگاههاي خود را مطرح فرمودهاند، بیان و تبیین و تحلیل خواهد شد و نشان دادهخواهد شد که تکیه بر منافع محرومین در سیاستگذاريها و به خصوص برنامهریزيها و سیاستگذاريهاي اقتصادي، عنصري مبنایی است که میتواند انسجام بیانات و نگاه ایشان را به خوبی نشان بدهد. پس از آن نیز، تبیین دقیق چرایی نگاه ایشان در تکیه بر منافع محرومین در چهارچوب آیات و روایات و همچنین بیانات خود ایشان حقانیت این نگاه را به خوبی نشان خواهد داد.
