بخشی از مقاله
چکیده
فساد مشکل جدیدی نیست و در درون مرزهای ملی متوقف نمی شود، بلکه به عنوان پدیده ای فراگیر مطرح است. بنابر آمار و ارقام سازمان هایِ جهانی مبارزه با فساد، وضعیتِ رشد فساد در ایران نگران کننده است. هدف اصلی این پژوهش شناخت و معرفی نقش سازمان شفافیت بین الملل، به منظور بهره برداری از تجربیات این سازمان در حوزه های پیشگیری ، نظارت و مقابله با فساد در جمهوری اسلامی ایران است.
تحقیق حاضر، بر اساس روش کیفی، مورد پژوهی در پی پاسخ به سوأل اصلی، که شناخت نقش اصلی سازمان شفافیت بین الملل و تجربیات سازمان در سه حوزه پیشگیری، نظارت و مقابله، از طریق مطالعات کتابخانه ای و مراجعه به سایت سازمان است.
با وجود محدودیتِ نبود شعبه سازمان شفافیت بین الملل در ایران، نتیجه نهایی به دست آمده ، نشان می دهد که، اقدامات سازمان شفافیت بین الملل در دو حوزه پیشگیری و نظارت صورت می پذیرد و در حوزه مقابله اقدامی انجام نمی دهد. هم چنین یافته ها نشان می دهدکه شناخت نقش سازمان شفافیت بین الملل و تجربیات و اقدامات سازمان با توجه به شرایط اجتماعی- فرهنگی و سیاسی کشور امری ضروری می نماید. افزون بر این، برای بهره برداری و استفاده از تجربیات و اقدامات این سازمان، اقدام همزمان سه بخش دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی که نقش اساسی و محوری را در مبارزه با فساد دارند، حیاتی است.
مقدمه
فسادٌ پدیده ای انتزاعی و پنهان است. پیچیدگی طبیعت این پدیده و انتزاعی بودن آن، دشواری های زیادی را در مواجهه با آن ایجاد کرده، که از جمله می توان به دشواری سنجش و اندازه گیری این پدیده اشاره کرد. مبارزه با فساد نقش مهمی در حیات جوامع و دستیابی به توسعه پایدار دارد.
یافته های تاریخی نشان می دهندکه ساختار اداری سنتی و محیط اجتماعی و سیاسی کشور در نخستین مراحل پیدایش و شکل گیری دیوان سالاری مدرن در ایران، نقش مقامات اداری در آن دوران بهتر می توان دریافت. برخی از ویژگیهای ساختار اداری در آن دوران خالی از لطف نیست :
· وجود نظام خرید وفروش مشاغل و مقامات رسمی
· به مقاطعه دادن سازمانهای اداری در برابر گرفتن بخشی از درآمدهای آن
· به مقاطعه دادن زمین های کشاورزی دولتی یا درآمدهای مالیاتی آن ها به جای پرداخت حقوق رسمی و منظم مقامات اداری
· جدا نبودن منابع مالی اداری و شخصی از هم
· نبود یک نظام منظم پرداخت حقوق و پاداش در بوروکراسی دولتی وبه تعویق افتادن حقوق کارمندان دولت، ارتشیان و ...
درچنین شرایطی این احتمال که کارکنان دولت همانند یک سوداگر، شغل خود را منبع درآمد انحصاری شمرده و به هر روشی سعی در بهره برداری بیشتر از این انحصار بنمائید افزایش می یابد. در نظام استبدادی پیش از مشروطیت، دیوان سالاری دولتی در واقع دستگاهی استوار بر زور و ستم بود که در آن شاهزادگان، امیران، خآن ها و بزرگ مالکان، بیشتر مقام های بالای اداری را در اختیار داشتند. رشوه خواری ، تقلب ، اخاذی و سرقت نه تنها در ردههای بالا که در سطوح پایین دستگاه اداری نیز رایج بود . به ویژه در دوران پهلوی اول و دوم بلند پایگان و دولتمردان در این کارها با یکدیگر رقابت می کردند
از دهه 1340 که درآمد دولت بیش از پیش وابسته به نفت شد و به ویژه در دهه 1350که با افزایش ناگهانی قیمت نفت در آمدهای نفتی ایران تقریباً چهار برابر شد فساد اداری رو به گسترش نهاد
از طرف دیگر، در سطح بین المللی توجه به مفهوم فساد سابقه ای طولانی دارد، اما این موضوع یعنی توجه به فساد اداری و تحریک این دغدغه در نهاد های بین المللی، بخصوص نهاد های پولی و اقتصادی، به سال 1966 بر می گردد . اما امروزه، مبارزه با فساد اداری و مالی یکی از مهم ترین موضوعات سیاسی و اقتصادی روز در جهان و ایران میباشد. تنظیم و پیوستن دولت ها به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد که به موجب قطعنامه شماره 58/4 مورخ 31 اکتبر 2003 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسیده است مبین آن است که جهان برای پیگیری و مبارزه با پدیده فساد عزم جدی تر ی داشته و در پی ریشه کن نمودن این غده سرطانی است
چندین دستگاه بین المللی وابسته به سازمان بین الملل در سطح NGO وجود دارند که در حوزه مبارزه با فساد فعالیت می کنند. رسالت پژوهشگران در این بین، شناخت این سازمان ها و اقدامات نجام شده توسط آنها است، از جمله سازمان شفافیت بین المللٌ که سازمانی پیش تاز مدنی در امر مبارزه با فساد در سطح جهانی است . این در حالی است که در کشور ما سازمان های غیر دولتی هنوز از جایگاه مناسبی در نظام سیاستگذاری ، برنامه ریزی ، اجرا و کنترل برخوردار نیستند.
راهبرد ها و اقدامات ارائه شده توسط سازمان شفافیت بین الملل برای کشورهای مختلف در سه حوزه پیشگیری، نظارت و مقابله زمانی نتیجه می دهد که دانش و اطلاعات با رهبری و اقدام جمعی همراه باشد. افزون بر این، برای پیاده سازی این سیاست ها همکاری دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی ضرورت دارد.
تحقیق حاضر در پی کشف، اهمیت شناخت نقش سازمان شفافیت بین الملل و راه کارهای صورت گرفته توسط این سازمان در حوزه های پیشگیری، نظارت و مبارزه از طریق شعب این سازمان در کشورهای مختلف جهان است، تا بتوان بر حسب شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی این اقدامات و تجربیات را در ایران هم به کار بست.
