بخشی از مقاله
چکیده
منظور از توسعه پایدار مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است؛ یعنی رشدی که عدالت و امکانات زندگی را برای تمامی مردم جهان فراهم آورد. توسعه پایدار فرآیند تغییر الگوی استفاده از منابع ، هدایت سرمایه گذاری ها، سمت گیری توسعه تکنولوژی و تغییر نهادهایی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. مقوله توسعه پایدار از جمله مباحث مهم در علوم جغرافیا است که بخش وسیعی از ادبیات علمی توسعه شهری و نیز سیاست ها، برنامه ها و طرح ها را به خود معطوف ساخته است.
توسعه و بالندگی هر جامعه ای در نتیجه برنامه ریزی توسعه و تدوین سیاست ها و استراتژی های توسعه پایدار است. توسعه به مفهوم تحول کیفی، گذار از دوره ای به دوره دیگر مستلزم ایجاد تغییر همه جانبه در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... است. پژوهش حاضر با رویکرد اسنادی - کتابخانهای در پی ارزیابی و تبیین توسعه پایدار سیاسی از منظر جغرافیای سیاسی با تأکید بر ایران است. لازمه سیاست توسعه پایدار، داشتن شاخص های اندازهگیری برای نیل به اهداف آن است. لذا، این پژوهش توسعه پایدار را از منظرها و ساختارهای متفاوت جغرافیای سیاسی تحلیل می نماید.
1 مقدمه
توسعه پایدار بدین معنا نیست که هیچ چیزی تغییر ننماید. همچنین به معنای مدینه فاضلهای که هیچ چیز بدی رخ ندهد نمیباشد. یک جامعه پایدار در پی بقاء و بهبود مشخصههای اقتصادی، محیطی و اجتماعی یک ناحیه است تا اعضای آن بتوانند سالم، بهرهور و با لذت به ادامه حیات بپردازند.
یک جامعه دارای انواع مختلفی از سرمایه است . در واقع طبق شکل ذیل میتوان هریک از بخشهای سرمایه را در ارتباط با شاخص پایداری مطرح نمود،مثلاً آیا شاخص، نمای بلند مدتی از جامعه را نشان می دهد؟
برای شناخت سیاست در یک سرزمین ناچاریم دسته ای از واقعیتهای جغرافیایی مربوط به آن سرزمین را که میتوانند بر مسائل سیاسی تأثیر نهند و یا عملاً تأثیر مینهند مورد توجه قرار دهیم. به عبارت دیگر، شناخت جغرافیا یکی از پایه های شناخت سیاست در یک سرزمین است. در عین حال برای شناخت دقیق مسایل و جریانهای سیاسی در یک سرزمین به جز توجه به واقعیتهای جغرافیایی باید به عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، روانشناختی، حقوقی و سیاسی و نظریههای علم سیاست نیز توجه کنیم. توجه به این مسائل در بسیاری از موارد اهمیتی بالاتر دارد و صرف توجه به عوامل جغرافیایی نمی-تواند گرهی از حقایق علمی باز نماید
به جهت آنکه در ساختارهای سیاسی و خاصتر آنکه در ساختارهای سیاسی ناهمگن مسائل مدیریتی کشوری و به ویژه مسائل مرتبط با تنوعات - قومی، مذهبی، زبانی و... - از مرزهای بسیار حساس برخوردار بوده و دغدغهآمیز و گمان برانگیزند، امری که به سیاسی شدن هر مسألهای میانجامد. چنین وضعیتی در ساختاری که توسعه پایدار سیاسی را سیاست جوهری خود قرار داده و در صدد جلب اعتماد تنوعات چارچوب ارضی خود است، سبب خواهد شد تا همزیستی و همبستگی تنوعات جایگزین ظن و گمان شود و عزم و توانایی ساختار به جای آنکه صرف مسائلی گردد که ساختار را در یک دوره تسلسل گرفتار آورد با سربلندی متوجه اهدافی متعالی شده و نفع همه تنوعات را به بار خواهد آورد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی ضمن اشاره به مباحث توسعه پایدار، به شیوه گزینشی از بین موضوعات مختلف جغرافیایی در در صدد رسیدن به مفهوم توسعه پایدار سیاسی از منظر جغرافیای سیاسی با تأکید بر ایران است.
2 مبانی نظری
واژه توسعه یک روند تکاملی را پیموده است، در دهه 1950گذار از رشد اقتصادی پایین به رشد اقتصادی بالا، توسعه قلمداد میشد، در دهه 1960، ابعاد اقتصادی توسعه مورد توجه قرار گرفت و توسعه را معادل توسعه اقتصادی در نظر گرفتند.
اواسط دهه مباحث مربوط به پایداری وارد ادبیات توسعه شد؟ کاربرد اصطلاح توسعه پایدار برایاوّلین بار به خانم»باربارا وارد« نسبت داده میشود. این مفهوم کلی با »استراتژی حفاظت جهانی «بطور گسترده ای مطرح شد تا محافظت از منابع طبیعی و محیط زیست را در راستای ایفای نقش بهکرد رفاه انسانی به نحو مطلوب مدیریت نماید ؟توسعه پایدار، با داشتن یک »هدف توسعهای« و نگاهی جامع و کلیتر از» زندگی در درون مناسبات انسان -محیطی« اهداف اجتماعی -اقتصادی را دنبال می کند
گزارش کمیسیون جهانی محیط و توسعه، به گزارش براتلند شناخته شد و در سال 1987 منتشر گردید. گزارش، موقعیتی را که در آن رشد اقتصادی بدون به مخاطره انداختن محیط امکانپذیر است را ارائه داد. همچنین این تعریف را از توسعه پایدار ارائه داد: توسعهای که نیازهای نسلهای کنونی را تأمین کند بدون آنکه توانایی نسلهای آینده در تأمین نیازهایشان را به مخاطره اندازد
توسعه در پارادایم جدید خود با عنوان توسعه پایدار، تمامی زوایای زندگی انسان را با تأکید بر عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه منابع، مورد توجه قرار میدهد. بنابراین توسعه نابرابر در فضای سیاسی یک سرزمین میتواند بستری مناسب را برای ایجاد متغیرهای اثرگذار بر مؤلفههای امنیت ملی و تکوین نواحی بحرانی فراهم نماید
توسعه پایدار با هدف برطرف کردن احتیاجات انسانی و بهبود کیفیت زندگی، به عنوان قالب مناسب برای نگرش به نحوه بهرهبرداری از منابع و ایجاد رابطه متعادل و متوازن بین انسان و طبیعت محسوب میشود
در انطباق وضعیت فوق با ساختارهای سیاسی ارائه کالبد ساختار در قالب یک مدل مفهومی ضروری به شمار میآید.
شکل شماره :1 کالبد ساختارهای ناهمگن
