بخشی از مقاله
چکیده
بین یک کشور و مناطق تشکیل دهنده آن رابطه دوسویه و متقابلی برقرار است. به این معنا که در عین حال که یک کشور از مناطق مختلفی تشکیل می شود، مجموع آن مناطق هستند که به یک کشور موجودیت و هویت می بخشند. در حالت معمول، مناطق مختلف یک کشور باید از یک همگنی نسبی برخوردار باشند که البته این همگنی می تواند در زمینه های مختلف، متفاوت باشد. از منظر جغرافیای سیاسی، کشورهای پیشرفته تر شامل مناطق همگن تر - خصوصا از لحاظ سطح توسعه - می باشند و آنجایی که تفاوت میان مناطق از سطح معینی تجاوز کند، معمولا با تنش و حتی بحران مواجه خواهیم بود. این بحران اگر دارای شدت زیاد یا مدت زمان طولانی باشد، ممکن است حتی به تجزیه یک کشور بینجامد .
استان سیستان و بلوچستان، یکی از 31 استان ایران است که با وجود قابلیت های بالا و حساسیت های انسانی و محیطی تابحال آنطور که باید و شاید مورد توجه مسئولین ذیربط قرار نگرفته است. در مقاله حاضر، در قالب مدل SWOT تلاش شده تا ضمن شناخت نقاط چهارگانه قوت، ضعف، فرصت و تهدید این استان، تحت نگاهی سیستمی، استراتژی هایی جهت به حداکثر رساندن نقاط مثبت و به حداقل رساندن نقاط منفی استان ارائه گردد. مقاله نتیجه می گیرد که سیستان و بلوچستان همچون تیغی دوروست که قوت یا ضعف بودن آن در نتیجه چگونگی توجه و برخورد با آن حاصل می شود. در صورت توجه و برنامه ریزی کافی این استان می تواند به نقطه قوت و استراتژیکی برای کشور تبدیل شده، در غیر اینصورت تبدیل به نقطه ضعف و دستمایه ای برای اختلافات داخلی و تبلیغات خارجی به زیان کشور خواهد بود.
واژههای کلیدی: سیستان و بلوچستان، SWOT، قوت، ضعف، فرصت، تهدید.
مقدمه
یکی از اهداف تقسیمات کشوری مجزا کردن مناطق مختلف داخلی یک کشور بر اساس نقاط قوت و ضعف بالقوه و بالفعل آن ها بوده است. هر منطقه درون یک کشور، دارای یکسری از قابلیت ها و توانایی ها و در نقطه مقابل نقاط ضعف و منفی می باشد. این امر به خصوص درمورد کشورهای وسیع بیشتر مصداق داشته و حائز اهمیت است. در عین حال هرچه یک کشور از تنوع بیشتری برخوردار باشد، شانس بیشتری خواهد داشت تا نقاط ضعف یک منطقه را با استفاده از نقاط قوت منطقه ای دیگر پوشش دهد.×ایران به عنوان کشوری پهناور در حال حاضر به 31 استان کوچک و بزرگ تقسیم شده است. هریک از این استان ها دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود بوده که می بایست در مقیاس ملی و منطقه ای و محلی مورد توجه برنامه ریزان و مسئولان قرار داشته باشد.
در این میان، استان سیستان و بلوچستان از جهاتی چند یکی از حساس ترین مناطق ایران می باشد. وسعت زیاد، قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی ممتاز و در عین حال حساس و بالاخره جغرافیای انسانی ویژه از مهم ترین دلایل مدعای فوق می باشند. با اینحال به نظر می رسد تابحال به این استان چه در مرحله مطالعه و برنامه ریزی و چه در مرحله عملیاتی کردن طرح ها توجهی شایسته جایگاه آن اعمال نشده است.با توجه به گستره متنوع مسائلی که این استان مبتلا به آن هاست، در این نوشته، نگارندگان تلاش کرده اند تا مهم ترین نقاط قوت و پتانسیل ها و نیز نقاط ضعف و آسیب پذیر این استان را در زمینه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک منعکس کرده و راهکارهایی نیز در این باره ارائه دهند.
.1 روش تحقیق
این پژوهش از نوع پژوهش های توصیفی – تحلیلی بوده و برای تهیه آن از منابع کتابخانه ای، الکترونیکی و اینترنتی فارسی و انگلیسی بهره برده شده است. در مرحله تحلیل داده ها، از مدل SWOT استفاده شده و نتایج ضمن جداولی ارائه شده است.
.2 محیط شناسی
استان سیستان و بلوچستان با بیش از 181 هزار کیلومتر مربع مساحت و با کمی بیش از 2/5 میلیون نفر جمعیت در جنوب شرقی ایران و در مختصات جغرافیایی 25 درجه و 3 دقیقه تا 31 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی و 58 درجه و 47 دقیقه تا 63 درجه و 19 دقیقه طول شرقی واقع شده است. این استان پهناور، از شرق با کشور پاکستان 900 کیلومتر و با کشور افغانستان 300 کیلومتر مرز مشترک دارد. همچنین از جنوب با دریای عمان به طول تقریبی 270 کیلومتر دارای مرز آبی بوده و از قسمت شمال و شمال غرب با استان خراسان جنوبی به طول 190 کیلومتر و از غرب با استان کرمان به طول 580 کیلومتر و با استان هرمزگان به طول 165 کیلومتر همجوار است - واحد پژوهش و تالیف گیتاشناسی، - 42-43 :1392 - زنده دل و دستیاران، . - 25 :1379 - نقشه شماره . - 1
.3 مبانی نظری
.3-1 مدل SWOT
swot سرنام واژه های Threats، Opportunities، Weaknesses،Strengths به معنای قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهاست. مدل، تکنیک یا ماتریس SWOT که گاهی TOWS نیز نامیده می شود، ابزاری برای بازشناخت ضعف ها و قوت های داخلی یک سیستم و شناخت تهدیدها و فرصت های موجود در محیط خارجی یک سیستم برای هدایت و کنترل آن می باشد. درواقع این روش بهترین استراتژی برای سازماندهی فضاست - ابراهیم زاده، . - 73-74 :89منطق رویکرد مذکور این است که راهبرد اثربخش باید قوت ها و فرصت های سیستم را به حداکثر و ضعف ها و تهدیدها را به حداقل برساند. این مدل اگر درست به کار گرفته شود نتایج بسیار خوبی برای انتخاب و طراحی یک راهبرد اثربخش خواهد داشت - سیادت و پیرعلی، . - 2 :1391
