بخشی از مقاله
چکیده
آنچه که پیش روی شماست، شمای کلی از چارچوبی است ارزشی با نگاهی که درباره ارزشها و چگونگی تثبیت و انتقال آن از منظر اسلامی مورد مطالعه قرار گرفت. در این جستار، مفاهیم با نگاهی به ارزشهای ثابت خلق شده در دین واکاوی شد و تغییرات ارزشهای اسلامی در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ناصواب و سبب عقبماندگی فرهنگی اجتماعی جامعه، شناسایی گردید. روشهای انتقال و تثبیت ارزشها از منظر قرآن و حدیث مطرح شد و چگونگی مواجهه با تغییرات ارزشی در ایران اسلامی با روشهای نقلی وحیانی کنکاش گردید و راهکارهای آن در این مختصر آمد، شاید این تحفه، درآمدی بر مطالعات تئوریک اسلامی قرار گیرد.
مقدمه
تحمیل ارزشهای جدید و روی آوردن جامعه به آن، رویکردها و نگرشهای کنشگران اجتماعی را تغییر خواهد داد و مردم نیز تحت تأثیر ارزشهای جدید به سنتهای گذشته پشت پا خواهند زد، از این روی در ایران اسلامی، اهمیت تثبیت ارزشهای خلق شده پس از انقلاب اسلامی بسیار حایز اهمیت است.
در این خصوص ارزشهای دینی و اسلامی ثابت و مطلق که سعادت بشر را در پی خواهد داشت، اهمیت آن دو چندان میشود. این ارزشهای دینی، از سوی خداوند سبحان برای هدایت بشر تنظیم شده است و یک نوع ارزشفراطبیعی است که تضمین کننده خوشبختی بشر خواهد بود. بنابراین، لازم است از نسلی به نسل دیگر انتقال یابد و مسلمانان با تمسک به آن ارزشها، به یک هویت مستقل فرهنگی دست یابند.
آشفتگی در پارادیمهای ارزشهای اجتماعی و نیز چگونگی مناسبتهای آن با ارزشهای اسلامی موضوعی است که از دیرباز مورد توجه محققان مسلمان علوم اجتماعی قرار گرفته است. تلقی جامعهشناسان از ارزشهای اجتماعی به گونهای است که آن را نسبی و قابل تغییر میدانند و هیچگاه ارزشی را به صورت مطلق و ثابت در نظر نخواهند گرفت. در مقابل دینداران مسلمان به ارزشهای ثابت و لا یتغیر که سعادت بشری را به دنبال خواهد داشت میاندیشند. تلقی دینداران بر این است که ثابت در نظر گرفتن ارزشهای الهی، آن را از اجتماعی بودن ساقط نمیکند، از این روی، میتوان ارزشهایی را در جامعه یافت که علاوه بر اجتماعی بودن ثابت نیز هستند.
پس از انقلاب اسلامی ایران، کشور ما تغییرات ارزشی زیادی را تجربه نمود ﻭ هر روز توسط رسانههای غربگرا، بر خلق ارزشهای جدید و از بین بردن ارزشهای بهوجود آمده از اسلام تبلیغ میشود. چگونگی مواجهه با تغییر ارزشها در جامعه ایران، با توجّه به الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، از موضوعاتی است که مقاله مذکور درصدد بررسی آن است. در این پژوهش از روششناسی تلفیقی استفاده شد، علاوه بر توصیف و تحلیل، به روشهای تعقلی ﻭ نقلی نیز توجه شده است.
سؤالات این پژوهش عبارتند از: چگونه میتوان تثبیت و انتقال ارزشها و چگونگی مواجهه با تغییرات آن در الگوی اسلامی ... ارزشها را تثبیت نمود؟
چگونه با تغییر ارزشها مقابله کرد؟
هدف ما در این تحقیق، دستیابی به عوامل مأثر در تغییر ارزشها و راهکار کنترل آن است.
فهم معنا
کلمه ارزش به لحاظ لغوی به معنا شایستگی و قابلیت آمده است٢ و در حوزههای مختلف علوم اسلامی و انسانی دارای کاربرد است. جامعهشناسان در بحث فرهنگ و روانشناسان در بحث شخصیت و تکوین آن، از ارزشهای اجتماعی سخن گفتهاند؛ اما در نگاه عدهایی از اندیشمندان، تعاریف گوناگونی مطرح شده است.
والتر وایس کفر، معتقد است ارزشها نیز از سنخ امور واقعاند و میتوان به آنها معرفت پیدا کرد, مشروط بر اینکه برای شناخت انسان از روشهای علوم طبیعی استفاده نکنیم, بلکه از کل تجارب بشری , همانند تجارب باطنی و نتایج حاصل از اِعمال نیروی خیال، و افکار را نیز در نظر بگیریم، ما میتوانیم با این کار شناختی از وضع و حال انسانی, به دست آوریم که طبیعتگرایان از آن محرومند, از این روی، نه فقط منطق و مشاهدات ناظر به واقعیات محسوس, بلکه همدلی و شهود نیز ضرورت دارد
از نگاه اگ برن - ogburn - ارزشهای اجتماعی همان واقعه یا چیزی است که مورد اعتنای جامعه قرار میگیرد، گرایشها و تمایلات کلی فرد که ادراکات و عواطف و افعال او را در جهات معینی به حرکت و فعالیت وادار میکند.
