بخشی از مقاله
چکیده:
از دیرباز مقوله فقر به عنوان مانع و چالش اصلی کشورها در حصول به پیشرفت فراگیر مطرح بوده است. الگوی پیشرفت پایدار باید دربردارنده تمامی اقشار جامعه باشد. اهمیت ارائه سازوکار ساختاریافته و جامع به مسئله فقر در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت میتواند یکی از وجوه تمایز این الگو نسبت به تجربیات رایج سایر کشورها بوده و امکان حصول به پیشرفت متوازن را برای کشور فراهم نماید. در این مقاله با تأکید بر ابعاد اقتصادی فقر، تأمین مالی خرد به عنوان یک راه حل نظاممند پایدار به منظور رفع فقر در جامعه مطرح شده و ضمن تبیین ابعاد موضوع، با بهرهگیری از مدلهای موفق چند کشور اسلامی، ابعاد آن در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تبیین میشود.
واژگان کلیدی: الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، تأمین مالی خرد، کاهش فقر، نظام مالی اسلامی
مقدمه:
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نقشه حرکت ابعاد مختلف جامعه برای رسیدن به اهداف و آرمانهای نظام جمهوری اسلامی را مشخص میکند و با عنایت به نقش محوری معنویت در این الگو، بایستی در حوزه مالی نیز - از منظر مبانی، کارکرد و محصولات - مبتنی بر معنویت و تعبد الهی باشد. تدوین الگوی نظام مالی اسلامی براساس مکتب فلسفی اسلام و اقتصاد اسلامی منجر به پیادهسازی توحید عملی و گسترش معنویت در جامعه میشودوجود ساختارهای مالی کارآمد یکی از ابعاد پیشرفت در تحقق ایرانی مستقل و آباد است که با مشارکت و پشتوانه دولت و ملت ایران میتواند محقق شود. نظام مالی هر کشور نقش بسیار مهمی در سلامت، رشد و موفقیت اقتصاد آن کشور دارد.
نهادهای مالی، شامل بازارها و موسسات مالی به عنوان نهادهای واسطهای، نقش موثری درتجهیز و تخصیص منابع مالی ایفا میکنند. علم مالی اسلامی را میتوان در حقیقت مدلهای اجرایی اقتصاد اسلامی در بستر جوامع مسلمان دانست.طراحی نقشه پیشرفت کشور تصمیمی حکیمانه از سوی رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مبتنی بر عبرتها و تجارب ارزشمند ملی و بینالمللی است که یکی از نیازهای اولویتدار کشور به شمار میرود. الگوهای پیشرفت نظامهای کمونیستی، سوسیالیستی و لیبرال نمیتوانند به عنوان الگوی پیشرفت اقتصادی نظام ج.ا.ا بکار روند. تجربه دهههای گذشته نیز نشان میدهد که حصول به پیشرفت اقتصادی پایدار با تقلید محض از الگوهای غربی و یا کشورهای توسعه یافته برای جوامع مسلمان امکانپذیر نیست. بنابراین متناسب با فرهنگ بومی و شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر جامعه باید مدل جدیدی طراحی نمود.
این مدل بایستی دربردارنده اهداف کلان اقتصادی اسلام باشد و در قالب کارکردهای مالی بتواند فرد و جامعه را به سمت سعادت حقیقی رهنمون سازد. همچنین با عنایت به تعالیم اسلامی و انتظارات موجود در تحقق عدالت اقتصادی و رفع فقر در جامعه اسلامی، انتظار می رود با بهره گیری از کارکردهای موجود در نظام مالی اسلامی بتوان به چالش فقر به شکل مهندسی شده فایق آمد.کشورها حسب ساختارهای اقتصادی، حقوقی، فناوری اطلاعات و... مدل های مختلفی را در این حوزه مهم متناسب با شرایط بومی خود اتخاذ کردهاند. البته فصل مشترک تمامی این مدلها در حمایت دولت و نهادهای توسعهای از این شیوه تأمین مالی به عنوان روشی بسیار مهم جهت توسعه فراگیر در کشورهاست.مطالعه حاضر اهداف اصلی خاصی را به شرح زیر مدنظر دارد.
·ترسیم رابطه اقتصاد اسلامی و تأمین مالی اسلامی از حیث مفهومی و ترسیم اهمیت تأمین مالی خرد اسلامی جهت شمولیت فراگیر تمامی اقشار جامعه در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت
· دسترسی و توسعه مدلهای مشتمل بر تأمین مالی خرد برای جوامع مسلمان مبتنی بر مورد پژوهیهای موجود در کشورهای اسلامی: شناسایی نواحی مسئله و پیشنهاد مقیاس مناسب به منظور شناسایی آنها
·تبیین اهمیت و جایگاه نظام تأمین مالی خرد اسلامی و کاهش فقر در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت این پژوهش دارای رویکردی تبیینی و کاربردی است. در این پژوهش ابتدا محتوا، ابعاد و سازوکارهای مالی اسلامی و تأمین مالی خرد اسلامی را همراه با نقش آن در کاهش فقر معرفی میکند. سپس به الگوی معاش محور متمرکز شده و مدل موفق بنگلادش معرفی میشود. در ادامه به الگوی رشد محور پرداخته و مدل ترکیه در این خصوص ارائه میشود. بخش بعدی به توضیح الگوی پیوند محور اختصاص دارد که با تشریح مدل اندونزی همراه است. سپس الگوی بانک محور با تأکید با اهمیت و جایگاه بانکهای تخصصی- توسعه ای در تأمین مالی خرد درخصوص کشورهای اسلامی پرداخته می شود. در نهایت کارکردهای عملیاتی بومی متناسب با ساختار نظام مالی کشور برای کاهش فقر جهت ملحوظ شدن در بخش اقتصادی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت پیشنهاد می شود.مطالب این مقاله می تواند ترسیمکننده درسهای ارزشمندی از مطالعات موردی صورت گرفته با رویکرد الگودهی کلان درخصوص توسعه تأمین مالی خرد اسلامی برای کاهش فقر به عنوان یکی از چالش های بالقوه مهم در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت باشد.
نظام مالی اسلامی
درگذشته چنین تصور می شد که مانع اصلی پیشرفت کشورهای توسعه نیافته، کمبود سرمایه است و کشورها برای رهایی از آن راهی جز انباشت سرمایه ندارند اما نگرش امروز بر این است که وجود سرمایه شرط لازم برای پیشرفت است اما شرط کافی نیست. یکی از مهمترین راهکارها برای رسیدن به پیشرفت پایدار بکارگیری "نظام های مالی کارا" جهت به جریان انداختن سرمایه های راکد در جامعه است. بدین ترتیب با گردآوری منابع و انتقال آنها به سرمایه گذاری های مولد و نهصرفاً درآمدزا، آثار درخور توجهی بر ایجاد فرصت های شغلی جدید و افزایش ظرفیت های درآمدی جامعه خواهد گذاشت. بخش مالی به عنوان یکی از مهمترین بسترهای لازم برای رشد و پیشرفت بخش اقتصادی است. در فرآیند توسعه اقتصادی هر کشور، ثبات بازارهای مالی در اقتصاد نقش اساسی در جهتدهی به جریان تجارت، سرمایهگذاری و تولید دارد.
نظام مالی اسلامی یک نظام جامع اقتصادی برگرفته از اندیشههای وحیانی با کارکردهای عملیاتی مطابق با شرع است. این نظام باید فراهمکننده تأمین مالی برای تمامی اقشار جامعه بالاخص افراد فقیر باشد تا سازوکارهای مالی را به سمت یک زندگی مطلوب اقتصادی سوق دهد. بنابرین بهرهمندی از نظام مالی تنها محدود به دارندگان سرمایه و افراد متقاضی متمکن نیست بلکه برای تمامی اقشار دسترسی گروههای ضعیف به تأمین مالی اسلامی را میتوان به عنوان مشخصه خاص تأمین مالی اسلامی برشمرد. مدلهای مطروحه در این پژوهش برگرفته از سایر کشورهای اسلامی در حوزه تأمین مالی خرد است.جامعه بایستی برنامه تأمین مالی داشته باشد.نظام مالی اسلامی در برخی اهداف نظیر بکارگیری وجوه مازاد در اقتصاد برای سرمایهگذاری و تشکیل سرمایه، تسهیل تجارت و مبادله، ارائه خدمات مالی و فراهم آوردن فرصتهای سرمایهگذاری با نظام مالی رایج
