بخشی از مقاله
چکیده:
کل مصرف نهایی انرژي در ایران 1149/2میلیون بشکه نفت خام در سال 1389 بوده است. در این میان مصرف کننده اصلی بخش خانگی و تجاري با مصرف 424/1 - غقBق - و با %1/8 افزایش نسبت به سال قبل بالاترین میزان مصرف انرژي را بخود اختصاص داده است. به دنبال آن در بخش حمل و نقل جاده اي 299/7 - غقBق ، - %3/07، صنعت - 274/6غقBق، - %4 و کشاورزي 45/1 - غقBق، - %4/15 انرژي مصرف شده است.
الگوي مصرف انرژي در ایران نسبت به دهه گذشته به میزان کمی بهینه تر شده است و این امر ناشی از سیاست هاي اقتصادي دولت - حذف یارانه ي حامل هاي انرژي - و نیز متأثر از افزایش نسبی فرهنگ مصرف مردم بوده است، اما مصرف سوخت هاي فسیلی در ایران هنوز بسیار بالاست که تولید مقادیر مختلفی از آلاینده ها وگازهاي گلخانه اي را بهمراه دارد و این امر بسیار نگران کننده می باشد.
مقاله حاضرتجزیه و تحلیل دقیقی از مصرف انرژي در ایران در بخش هاي مختلف در طول 7 سال گذشته را گردآوري نموده است و در نتیجه گیري خواهیم داشت که سیاست هاي بهینه سازي انرژي در کدامیک از بخش هاي ایران ضروري تر است، همچنین این مقاله شامل چند پیشنهاد براي هر بخش درجهت کاهش مصرف انرژي می باشد.
-1 مقدمه
فرآیند توسعه اقتصادي در کشورهاي در حال توسعه، رشد قابل توجهی از تقاضاي انرژي را در 50 سال اخیر به خود اختصاص داده است. مانند بسیاري از کشورهاي صنعتی، این کشورها نیز باید موارد مصرف نابجاي انرژي را به دلیل هزینه هاي بالاي آن کاهش دهند زیرا با نگاهی به گذشته در میابیم، بی توجهی به همین امر وعدم مصرف بهینه یکی از عواملی بود که بحران انرژي در دهه 1970 در جهان را به دنبال داشت.
محققینی بودند که آنالیز دقیق مصرف انرژي ترکیه را در طی 40 سال اخیر بررسی کردند. مطالعه آنهاارتباطات بین درآمد و مصرف انرژي را بررسی می کند.آنها دریافتند که مقادیر و ارزشهاي مصرف انرژي و درآمد با یکدیگر مرتبطند. همچنین آنها به آنالیز و طبقه بندي تفاوتها در کاربرد منابع انرژي پرداخته و نتیجه گرفتند که روش هاي بهینه سازي مصرف انرژي براي کاهش آلودگی هاي زیست محیطی، بسیار ضروري هستند و از نتایج تجربی آنها اینگونه استنباط می شود که چنین روشهایی مانع رشد اقتصادي کشورها در طولانی مدت، نمی گردد.
سه محقق به نامه اي چگونگی مصرف برق را در بخش خانگی برزیل، بررسی کردند. آنها نحوه مصرف برق را در مناطق مسکونی برزیل با مناطق آب و هوایی متفاوت، مقایسه کردند. نتایج تحقیقات آنها نشان میدهد که بیشترین میزان مصرف برق رایخچال و فریزرها با %49 - - - %38 بخود اختصاص می دهند.بلم ، محققی دیگر بنام ئه حصک هئکب، ساختار کنونی بخش هاي مختلف تولید کننده ي انرژي مانند نفت و انرژي تجدیدپذیر، که بر تکامل و اصلاح بخش برق تمرکز می کند را بررسی کرده است
از مطالعات بالا،اینگونه برداشت می شود که بررسی مصرف انرژي توسط بخش هاي کاربردي و تنوع آن در 7
سال اخیر در ایران، می تواند در جهت مدیریت بهتر، بصورت موثري آنالیز و تحلیل شود. هدف اصلی این مقاله، ارائه بررسی انرژي در ایران به منظور تشخیص پتانسیل هاي بهبود می باشد. این آمار، جهت درك بهتر مسئله انرژي ایران و روش هاي بهینه سازي مصرف آن لازم می باشد. در ایران، سازمان بهینه سازي مصرف سوخت، تلاشهاي بسیار زیادي جهت تهیه دیاگرام مصرف انرژي و بازده آن در بخش هاي مختلف کرده است. مطالب ارائه شده در این مقاله، به شرح ذیل، گردآوري شده اند:
در ابتدا، بخش هاي مصرف کننده ي انرژي در ایران را شرح داده و سپس مصرف گذشته ي آن را توسط بخشهاي مختلف در طی هفت سال اخیر بررسی و تاریخچه و گرایشهاي گذشته هر قسمت را تجزیه و تحلیل می کنیم.در نهایت، نتایج مطالعه و استنباطهاي این روش ها را مورد بحث قرار خواهیم داد.
-2 کاربران بخش
قسمت تجاري و مسکونی بیشترین مصرف انرژي را در ایران، به خود اختصاص می دهد. در سال 1389 حدود 37 درصد از کل مصرف انرژي در این کشور، توسط این بخش استفاده شده است. حامل اصلی انرژي در این بخش، گاز طبیعی با %69/6 و دیگر فرآورده هاي نفتی با %15/4، برق با %13/6، منابع تجدید پذیر قابل احتراق با %1/39 و زغال سنگ با %0/01 می باشند.بخش حمل و نقل با 26 درصد مصرف کل انرژي، جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. اما از لحاظ اقتصادي و ارزش کل انرژي مصرف شده ، این بخش در جایگاه اول قرار دارد.
بنابراین، رویه هاي بهینه سازي مصرف سوخت از اهمیت زیادي در این بخش، برخوردار است. حامل هاي اصلی انرژي در این بخش شامل؛ گازوئیل و دیگر فرآورده هاي نفتی با %88/2، انواع مختلف گاز با %11/7 و برق با %0/1 می باشند. بخش صنعتی با حدود 24 درصد از مصرف کل انرژي، جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. در بخش صنعت درصد مصرف حامل هاي اصلی انرژي به کل مصرف، شامل گاز طبیعی با %65/66 ،فرآورده هاي نفتی با %20/8، برق با %13/5 و زغال سنگ با %0/04 می باشد.
بخش کشاورزي که شامل زیر مجموعه هایی از قبیل مرغداري، زراعت، گلکاري، پرورش زنبور عسل، پرورش قارچ و ... می باشد از نفت گاز به عنوان سوخت اصلی در این بخش، استفاده می شود. %4 کل انرژي مصرف شده به این بخش اختصاص دارد. در این بخش نیز درصد مصرف حامل هاي اصلی انرژي بصورت ذیل می باشد:
فرآورده هاي نفتی با %62/6 ، گاز طبیعی با %5/9 ، برقبا %31/5 و در نهایت این بخش با مصرف کلی انرژي در حدود 451غقBق در سال 89 پایین ترین مصرف انرژي را در بین مصرف کننده هاي دیگر، به خود اختصاص داده است. %9 باقیمانده از کل انرژي مصرف شده در ایران به مصارف غیر انرژي اختصاص دارد.
شکل شماره : - 1 - نمودار مصرف نهایی به تفکیک بخش ها در طی سالهاي 83-89 بخم
مصارف غیر انرژي عبارتست از مصارف سایر فرآورده هاي نفتی - غیر از فرآورده هایی که بعنوان حامل انرژي مورد استفاده قرار می گیرند. - مانند: روانسازها، واکس، پارافین، قیر و ... و براي زغال سنگ نیز شامل انواع الکترودهاي گرافیتی می باشد. لازم بذکر است خوراك صنایع پتروشیمی - عمدًتا گاز طبیعی - نیز تحت عنوان مصارف غیر انرژي طبقه بندي می شود.
شکل شماره : - 2 - درصد مصرف انرژي توسط بخش هاي مختلف در مصرف کلی انرژي در این بخش 424/1غقBق می باشد که نسبت به سال 88 در حدود 1/8 درصد، کاهش داشته است. بیشترین حامل انرژي مصرف شده در این بخش، گاز طبیعی با مصرف کلی 294/8 غقBق می باشد. مصرف گاز طبیعی، حدود 0/6 درصد کمتر از همان مقدار نسبت به سال 1388 می باشد.
در حامل هاي بعدي مهم این بخش، برق با حدود 57/9 غقBق و فرآورده هاي نفتی با 65/7 بالاترین میزان مصرف انرژي را دارا می باشند که تفاوت اصلی بین آنها، 6/8 درصد افزایش براي مورد اول و12/98 درصد کاهش براي مورد بعدي در سال 1389 در مقایسه با همان بخش در سال 1388 می باشد.
-3-2 آنالیز و تحلیل گرایشهاي گذشته
بخش مسکونی و تجاري
مقدار زیادي از تلفات انرژي در این قسمت به طور اساسی مرتبط با تکنیکهاي ساخت ساختمان و روشهاي تولید دستگاههاي مصرف کننده انرژي این بخش می باشد. بنابراین، در نظر گرفتن راهکارهاي جدي در بهینه سازي مصرف انرژي در بخش ساختمان از قبیل استفاده از عایقهاي گرمایی،نصب شیشه هاي دوجداره، روکاري درها و پنجره ها و ... نیاز ضروري کشور می باشد.
تکنولوژیهاي قدیمی تولید براي بیشتر دستگاههاي مصرف کننده انرژي در ساختمانهاي تجاري و مسکونی و به طور کلی استفاده از دستگاههاي گرمایشی، بخش اعظمی از مصرف انرژي در این بخش را به خود اختصاص داده و همین امر منجر به راندمان پایین انرژي در این بخش می شود. اگرچه از طرفی سازمان بهینه سازي مصرف سوخت، پروژه هاي زیادي را در این بخش انجام داده است اما از طرف دیگر مصرف انرژي تجاري و مسکونی ایران، به طور قابل ملاحظه اي فراتر از استاندارد جهانی می باشد که خود ناشی از عواملی مانند فرهنگ نادرست مصرف انرژي و پایین بودن بهاي آن و ... بوده است.
مصرف گازطبیعی دربخش خانگی درسال 1389، به تنهایی بالغ بر 40867/6 میلیون متر مکعب بودکه این میزان مصرف درمقایسه با سال قبل 3/1 درصد کاهش داشته استح بخش خانگی با مصرف 46/2 درصد از کل مصرف نهایی، عمده ترین مصرف کننده گاز طبیعی در بخش مصرف نهایی می باشد. وابستگی زیاد بخش خانگی در تأمین انرژي خود، به گاز طبیعی سبب شده که تأمین انرژي این بخش در فصول سرد سال به ویژه در مناطق سردسیرکشور با مشکلات زیادي روبرو گردد.
