بخشی از مقاله
چکیده
شعر و ادبیات هر قوم آینه افکار ، باورها و گرایش های متفاوت آن است. در میان وقایع اسلام، تنها واقعه غدیر است که از همان لحظات وقوع، قطعه شعری ضمیمه آن شده است.ادبیات فارسی راهی پر فرازو نشیب را پشت سر گذاشته است دراین مسیر، خطوط روشنی را در مضامین شعری خود پیدا کرده است. یکی از این خطوط روشن، توجه به واقعه غدیر است که در شعر اکثر شاعران فارسی به ویژه شاعران معاصر ایرانی متجلی است.آنان با بهره گیری ازذوق و قریحه ناب خود، درقالب های گوناگون اشعاری زیبا و ماندگار در توصیف مقام شامخ وفضایل اخلاقی امام علی - ع - و به ویژه واقعه غدیر خم به یادگار گذاشته اند هدف از مقاله حاضر این است با تحلیلساختاری با روش پژوهش بر اساس تحلیل محتوایی- توصیفی جایگاه غدیر و ولایت علوی را به عنوان یک پدیده فرهنگی و هنری در مجموعه آثار ادبی فارسی معاصر بنمایاند.شاعران غدیریه سرای معاصر با ایمان و عقیده راسخ تمام همت خود را برای به تصویر کشیدن واقعه غدیر و ستایش امام علی - ع - ودیگر اهل بیت داشته اند و به حق در این مسیر موفق بوده اند. آنان توانسته اندبا سرودن غدیریه ها به عالی ترین مرتبه شعری عروج یابند وبه بهترین شکل از کلمات، معجزه شعری بیافرینند.
کلید واژه ها: غدیرخم،امام علی - ع - ،ادبیات معاصر فارسی،شعر شیعی،غدیریه سرا.
.1مقدمه
ادبیاتهرملّت آیینه تمام نمای فرهنگ و عقاید آنملّت است .کلماتی که به عنوان ادبیات یک قوم بر جای می ماند، چه شفاهی و چه مکتوب، بیانگر عقایدی است که آن قوم با آن عقاید زیسته اند و آن را در قالب سخنانی برای نسل های بعد به یادگار گذاشته اند.واقعه غدیر یکی از بزرگترین و مهمترین رخدادهای تاریخی است که بر تارک تاریخ اسلام میدرخشد.حماسه جاودانه غدیر، ازرویدادهای شناخته شدهای در نظریاران پیامبر - ص - و اصحاب ایشان است. آنچه پرافتخاراست این است که تنهادر واقعه غدیر از همان لحظات وقوع آن، شاعر زبردست عرب »حسان بن ثابت« با اجازه رسمی پیامبر - ص - پس از خطابه آن حضرت اشعاری درباره غدیرسروده شده است. دربخشی ازاین قصیده آمده است:
ینادیهم یوم الغدیر نبیهم نجم و اسمع بالرسول منادیا یقول فمن مولاکم و ولیکم فقالو و لم یبدوا هناک التعامیا
پیامبر در روز غدیر خم آنها را ندا داد و با آوازی بلند فرمودند که آیا همگی میشنوید، فرمودند که مولا و صاحب اختیار شما کیست؟ همگی بدون پردهپوشی فریاد زدند الهک مولانا و انت ولینا و لم ترمنا فی الولایه عاصیا فقال له قم یا علی فاننی رضیتک من بعدی اماما و هادیا
خدای تو مولای ما و تو ولی ما هستی و تو ای رسول در این مورد از ما نافرمانی نشیندهای. در این هنگام به علی - ع - فرمودند که برخیز که من تو را به امامت و هدایت مردم پس از خود معرفی میکنم.
فمن کنت مولاه فهذا ولیه فکونوا له انصار صدق موالیا هناک دعا اللهم و ال ولیه فکونوا له انصار صدق موالیاپس پیامبر فرمودند: هر کس را که من مولای اویم، علی مولای اوست. پس برای او یاران وفاداری باشید و در آن مکان دعا فرمودند که خدایا! دوستانش را دوست و دشمنانش را دشمن باش.آنگاه رسول اکرم به حسان فرمودند: تا آن هنگام که ما و ذکر ما را به زبان جاری میکنی همیشه موید به روحالقدس باشی.
این شعر با افتخار درشمار اولین ومعتبرترین اثر درباره واقعه غدیراست که در ذهن تاریخ ثبت شده است. درواقع رویداد پر عظمت غدیرخم از جمله حقایق تاریخی است که شاعران و سرایندگان اندیشمند و چیرهدست بسیاری، از مذاهب و ملل گوناگون درباره آن اشعاری زیبا و دلانگیز سرودهاند.پسازحسانبنثابت نه تنها شاعرانبزرگ عرب بلکه شاعران دیگر از هر نژاد و زبان دروصف غدیرخم و امیرالمؤمنین - ع - شعرها سرودهاند. در طول چهارده قرن مسئله غدیر نه فقط در اشعار عربی ، بلکه در اشعار فارسی ، ترکی، اردو وبسیاری از زبان ها به نظم کشیده شده است.دراین میان، فارسیزبانان با گرایش خاص و ویژه به دین اسلام ،درباره امام علی - ع - وخاندان پاکش - ع - گوی سبقت را از دیگران ربوده اند و اشعار بسیاری در این باب سروده اند .
تاحدی که میتوان گفت که کمتر شاعری از آغاز تا کنون در توصیف غدیر شعری نسروده استو در چهارده قرن گذشته شاعران پارسی گوی بیش از صدها غدیریّه و غدیرواره از خود به یادگار گذاشته اند.این جستار، با روش تحلیلی- توصیفی، سعی دارددرآغاز جایگاه غدیر را در اشعار فارسی بررسی کند.درادامه با ارزیابی شعر معاصر به اختصارویژگی های شعری ومقام شاعری هرکدام ازشاعرانفارسی زبان معاصررا تحلیل نموده و با آوردن نمونه هایی از اشعار آنان عظمت این واقعه بزرگ تاریخی را به تصویر بکشد.پیشینه تحقیق در مورد شعر غدیریه تاکنون کتابها ومقالات متعددی به چاپ رسیده است از جمله کتاب »در ساحل غدیر«که توسط آستان قدس رضوی منتشر شده است که به بررسی اشعار غدیریه 50 شاعر می پردازد و از »کسایی مروزی« شروع کرده و تا انتها به بیان اشعار مرحوم نصراالله مردانی از معاصران پرداخته است.
کتاب دیگری به نام »محراب خم« اثر سیدعلی رضوی منتشر شده است که درآن 14 غدیریه از شعرای مختلف در قالب های متفاوت آمده است.اشعار ناصرخسرو آغازگر این کتاب است.همچنین در کتاب دیگری به نام»علی گویان از غدیر میگویند« به بررسی اشعار 110 شاعر معاصر که در مورد غدیرخم شعر سروده اند پرداخته شده است. درمیان مقالات بی شماری که دررابطه با غدیر در ادبیات فارسی آمده است نام دو مقاله با عناوین»واقعه غدیر در آیینه اشعار سید حمیری«نوشته مهین حاجی زاده، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره دوم، پاییز و زمستان1390، صص25 ومقاله»محمد صحتی سردرودی با عنوان»غدیر در شعر فارسی از کسایی مروزی تا شهریار تبریزی«،مجله علوم حدیث، بهمن و اسفند 1380، پیش شماره 8 دراین پژوهش آورده شده است.
