بخشی از مقاله
چکیده
دوستداري اهل بیت پیامبر - ص - و عشق به آنان براي ایرانیان ماجرایی به بلندي روزگاران است عشقی است که تا قیام قیامت رنگ خاموشی نخواهد دید . بررسی جایگاه اهل بیت - ص - در ذهن و زبان شاعران و نویسندگان ادبس پرور ایران بیتردید از موضوعهاي مهم و اثرگذار در مجموع پژوهشهاي ادبیات فارسی میتواند محسوب گردد و ادبیات پربار فارسی دري ازآغاز پیدایش تحتتأثیر شدید معارف نیرومند اسلامی قرار داشت و بهخصوص آثار ادبی ایرانی برتر، با بهرهمندي ازاین معارف فراگیر و غنی توانست جایگاهی محکم را در فرهنگ ایران و جهان از خود نماید. در این خصوص بهار از نمونه هاي بارزي است که در لابه لاي اشعارش باورهاي دینی و آموزه هاي اعتقادي نمودي روشن دارد واشعار دینی او در اعماق وجود هر مخاطبی نفوذ کرده است. این پژوهش بر آن است که ظهور و بروز اندیشه هاي دینی در اشعار این شاعر معاصر را به روش تحلیل محتوا بررسی و از این طریق جلوه هاي مختلف این هنر شعري در ادبیات فارسی را نمایان سازد.
کلید واژگان: مدح، شعرآئینی، ائمه اطهار، بهار
-1مقدمه
در میان پیروان آل علی - ع - شعراي ایرانی فراوانند که عواطف و عشق خود را نسبت به خاندان پاك پیامبر - ص - با استفاده از زبان شعر ابراز نمودهاند خاندانی که مجمع نورانیت و خاستگاه فضایل مانا، در عرصهي تعالی و تکامل انسان محسوب میشوند، سزاوار است شخصیت و آثار معنوي آنان، مورد پژوهش و تعمق قرار گیرد. در ادبیات فارسی همواره یاد اهل بیت و ائمهي اطهار - ع - دستمایه بروز احساسات پاك و صمیمی و خلاقیت و هنرمندي شاعران و نویسندگان بوده است ائمهي اطهار نقطهي عطفی در شعر فارسی است و زندگی و سیرت و صورت ائمه اطهار همچون خورشیدي درخشان براي بشریت محسوب میگردد و شعاع آن در جان و ذهن و زبان مسلمانان جلوهي خاصی دارد و بیشک ائمهي اطهار - ع - سرمشق و الگوي جاودانهي همهي مردمان زمان و عرفا است.
و همهي شاعران مادح ذریهي پیامبر و آل علی و نبی و فاطمه علیهم السلاماند و سرمایهي سخنانشان یاد فضایل و ذکر مناقب اهل بیت عصمت و طهارت بوده است. نگاهی گذرا به دیوان اشعار شاعران پرشمارمان بیانگر این نکته است که عموم این بزرگان دیوان اشعار خود را پس از راز و نیاز با خداي یکتا با نعت پیامبر اکرم - ص - و ذکر مناقب و فضایل بیشمار خاندان بزرگوارش آغاز نمودهاند برخی از این شاعران تا آنجا پیش رفته اند که در میان مردم به شاعران اهل بیت - علیهم السلام - شهرت یافتهاند و عمدهترین بخش آثارشان را مدایح و مرثیههایی تشکیل میدهد که به منظور بزرگداشت شأن و منزلت اهل بیت - ص - سرودهاند.
بیشک آنچه درطول تاریخ موجب غناي میراثفرهنگی ماشده است توجه به اعتقادات و ارزشهاي دینی بوده است. ایرانیان از دیرباز به پرستش خداي یگانه مشهور بودهاند و پس از پذیرش دین مبین اسلام خدمات بسیاري در راستاي توحید و خداپرستی و ترویج این آخرین آئین الهی انجام دادهاند. عشق به محمد - ص - و آل محمد از دیرباز در میان ایرانیان جایگاهی خاص داشته است و چون یکی از عرصههاي بارز تجلی و تبلور باورهاي دینی هنر و ادبیات است، اعتقادات پاك مردم ما در هنر و ادبیات این سرزمین به شکلی بارز منعکس شده است. و ادبیات آئینی هر ملت، آئینهاي است از ارجمندي، ارزشها و آرمانها، حرمانها و سرگذشت تاریخ و فرهنگ آن قوم؛ آئینهاي که میتوان شمایل حقیقی آن جامعه و دغدغهها و ظرفیتهاي موجود را در آن مشاهده و نسبت به دیدهها و آزمونهاي اجتماعی آنها به قضاوت نشست.
-2شعر دینی
ادبیات ایران بهاري است سرسبز و بی مرز که در آن جاودانهترین ترانههاي انسانیت، عشق و زندگی را می توان با چشم دل مشاهده کرد که با دریافتن آنها افقهاي تاریک بشریت در خواب فرورفته روشن میشود. ادبیات پناهگاه ذهن خسته و روح آشفته بشر است روح آدمیان در کارزار روزگار سختگیر پریشان میشود و صاحبدلان براي تقویت دوبارهي روح و روان خویش به سایهي ادبیات پناه میبرند. و ادبیات آئین هر ملت، آئینهاي است از ارجمندي، ارزشها و آرمانها، حرمانها و سرگذشت تاریخ و فرهنگ آن قوم؛ آئینه اي که میتوان شمایل حقیقی آن جامعه و دغدغهها و ظرفیتهاي موجود را در آن مشاهده و نسبت به دیدهها و آزمونهاي اجتماعی آنها به قضاوت نشست. شعر دینی به دلیل ویژگیهاي خاص خود به عنوان یک مقولهس ي مستقل همواره مدنظر منتقدین ادبی و شاعران بوده است. بهترین معیار و ملاك بررسی روحیه ي شاعران دقت در اشعار آنان است که اصطلاحاٌ فرزند جان آنان محسوب می شود. q
شعر فارسی از آغاز قرن سوم ه.ق در ایران بزرگ رونق میگیرد؛ شعري که با آنکه ریشه در پیش از اسلام دارد اما هم در شکل و هم در معنا از زبان عربی؛ یعنی زبان قرآن کریم و سنت نبوي و معارف اسلامی تأثیر میپذیرد و سخن گفتن از خدا، اسلام، قرآن، رسول - ص - و یاران وي و امامان - ع - فتح باب دیوان و دفتر هر شاعریست که در طی این یازده قرن در این سرزمین چشم به جهان گشوده و در گوشه و کنار آن بالیده است. آثار ولا و مهر آل رسول - علیهالسلام - و فرزندان علی - ع - و ذریهي فاطمهي زهرا - ص - در دیوان بسیاري از شاعران پارسیگوي نیز، حتی آنان که به تشیع شهره نیستند، میدرخشد و ابیاتی از سرودههاي ایشان ورد زبان ادبپژوهان و دوستداران خاندان پیامبر - علیهالسلام - است.
در بیشتر سرودهها و قصاید این شاعران گرانمایه، از منزلت دین، کرامت انسان و مراتب والاي بنی فاطمه و لزوم اطاعت و فرمانبرداري از رسول ا... و اهل بیت طاهرین سخن به میان آمده است. ادبیات فارسی، به ویژه بخش معاصر آن از حیث ساحت معنایی به شدت متأثر از فرهنگ اسلامی است این فرهنگ زلال و اصیل در همهي آثار شاعران و نویسندگان این خطه نمود بارزي دارد رسالت و راز ماندگاري و اعتلاي ادبیات اسلامی در آن است که فطریات انسانی را به انسانهاي دیگر انتقال دهد و متذکر شود. انسانهایی که طالب عمق و زیبایی زندگی و حفظ و بقاي هویت انسانی خویشاند. سخن گفتن از عشیرهي روشنایی، و کاروانسالاري بهترین ارزشها و ارمغانهاست.
هر مقولهي شعري که صبغهي دینی داشته باشد و متأثر از آموزههاي اسلامی باشد، در قلمرو شعر آئینی قرار میگیرد، ستودن و توصیف زیبایی ها و عظمت ها در فطرت زلال انسانی ریشه دارد. هیچ کس نیست که در مواجهه با زیبایی- زیبایی هاي طبیعی و انسانی- هرجا و هرگونه که باشد، در درون یا در بیرون، تمجید و تکریم و ستایش آغاز نکند ادبیات آئینی، تجلی همین فطرت و فریاد سرشتین است؛ ستایش گل هایی که در باغ جهان شکفته اند رویت بیکرانه ي دریایی که تا ابدیت دامن گسترده و قله هاي شگفت و راز آمیزي که در چشم گردانی انسان هیچ گاه نمی توان ساده و آسان از آنها گذشت و یا به رغم عقیده ي برخی آنها را محدود و مقطعی دانست - محدثی خراسانی، - 11:1388
