بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری روستایی یکی از شاخصهای صنعت گردشگری است که با توجه به ظرفیت های طبیعی و فرهنگی موجود در روستاها می تواند نقش مهمی در تجدید حیات روستاها، ایجاد اشتغال و درآمد برای روستاییان، حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی و تاریخی و در نهایت توسعه یکپارچه و پایدار روستا ایفا کند. تغییرات سریع در نواحی روستایی و نیاز روستاها به فرصت های شغلی از یک طرف و توجه به برنامه ریزی و استراتژی گردشگری به عنوان عنصری کلیدی در توسعه و احیای نواحی روستایی از طرف دیگر، نیاز به درک اساسی گردشگری روستایی را بیشتر کرده است.
تحقیق حاضر در پاسخ به این سوال است که برنامه ریزی و استراتژی توسعه گردشگری روستایی شهرستان داراب کدام است؟ این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی و تحلیلی است. از دو روش کتابخانه ای و میدانی - پرسشنامه، مصاحبه، و ... - به عنوان ابزار اصلی در جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. این پژوهش به تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در مناطق روستایی شهرستان داراب پرداخته است.
مقدمه
در راستای کاهش فاصله درآمد، سطح امکانات و استانداردهای زندگی بین شهر و روستا و رسیدن به عدالت اجتماعی، باید مشاغل غیر کشاورزی به تناسب استعداد و قابلیتهای بالقوه روستا، در محیط روستا توسعه یابدگردشگری یکی از سریعترین راههای بازگشت سرمایه است، بیشترین ضریب انباشت سرمایه را دارد و از ضریب تکاثری زیادی نسبت به سایر فعالیتها برخوردار است گردشگری یکی از مجموعه فعالیتهای اقتصادی است که تأثیر بسزایی در تقویت بنیانهای اقتصادی جوامع دارد و از راهکارهای لازم برای رسیدن به اهداف توسعه روستا نیز به شمار می رود، اما دستیابی به آن نیازمند ایجاد بسترهای زیرساختی و فرهنگی کارآمد است توسعه گردشگری نقش مهمی در کاهش فقر، اشتغالزایی و افزایش درآمد مردم مناطق روستایی ایفا می کند.
درواقع دلیل اصلی توسعه گردشگری، غلبه بر سطح پایین درآمد، ارائه فرصتهای جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه روستایی است؛ به طوری که برنامه های توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، برای توسعه اقتصادی-اجتماعی روستاها نقش کاتالیزور را ایفا می کند و موجب بهبود شرایط اقتصادی روستاها می شود گردشگری روستایی با ارائه جذابیت و ایجاد تمایل در استفاده از فضا و ویژگی های محیط روستایی برای گردشگران و همچنین کارکردی جهت بهبود و ارتقاء شاخص های اقتصادی، اجتماعی -فرهنگی و زیست محیطی منطقه میزبان مورد توجه بسیاری واقع شده است.
از اینرو برنامه ریزان تلاش دارند تا با شناسایی مزیت ها و محدودیت ها، هم موجبات توفیق گردشگری روستایی را در پاسخگویی به نیازهای گردشگران فراهم آورده و هم موجبات اصلاح مناطق روستایی ر ا موجب شوند. گردشگری روستایی با ایجاد اشتغال و درآمد به پویایی اقتصاد روستایی کمک کرده و از حجم مهاجرت به شهرها می کاهد. در کشورهای در حال توسعه از گردشگری روستایی بعنوان مکمل کارکردهای اصلی فضای روستایی، جهت ساماندهی، آمایش و پراکنش مناسب امکانات و خدمات در روستاهای هدف گردشگری استفاده می شود.
مبانی نظری - روستای خور شهرستان خوسوف
گردشگری مفهومی فراگیر و گسترده است که تاریخچه آن به سال 1811 یا پیش از آن باز می گردد و تعریف آن همچنان دستخوش تغییر و دگرگونی است. اصطلاح گردشگری شامل مسافرت های افراد در خارج از خانه و تجارت ها و افرادی می شود که در خدمت این بنگاه ها هستند که برای آنها انجام مسافرت ها را آسان تر و لذت بخش تر ساخته و یا انجام آنها را تسریع می کنند - لاند برگ، . - 4 :1383 گردشگری روستایی به عنوان یکی از زیربخش های گردشگری علاوه بر حفظ ارزش ها و باورها با ایجاد فرصت های شغلی و کسب درآمد برای ساکنین محلی و توسعه ساختارهای زیربنایی امکان توسعه پایدار و یکپارچه روستایی را فراهم می سازد اصولا گردشگری روستایی بر انطباق با شرایط روستایی پایه گذاری شده است و شامل فعالیتهای متنوعی است که گردشگران در نواحی روستایی انجام می دهند.
انواع مختلف آن تحت عنوان گردشگری طبیعی، گردشگری فرهنگی، گردشگری بومی، گردشگری دهکده ای و گردشگری کشاورزی تفکیک و طبقه بندی شده اند. گردشگری در نواحی روستایی یک پدیده جدید نیست، بلکه موضوعی است که از انقلاب صنعتی با مفاهیم بازگشت به زادگاه وجود داشته است و به سبب عواملی چون خستگی از محیط پرتلاطم شهری و شهرنشینی همراه با علاقه مندی به میراث فرهنگی، نگرانی های محیط زیست و شیوه زندگی سالم و امتناع از فرهنگ مصرف گرایی توسعه یافته است - شارپلی، - 4 :1380 لذا نمی توان آن را نادیده گرفت، بلکه باید بدان به مثابه پدیده ای نگریست که خوب یا بد وجود دارد - Kuban, 1983: 84 - در دهه 1970 حمایت از این صنعت بواسطه جنبه های منفی آن کاهش پیدا کرد، اما در حال حاضر بر هر دو جنبه آن تأکید می شود صنعت گردشگری امروزه بزرگترین صنعت در جهان است و توانسته فرصت های شغلی متنوع و مهیجی را فراهم سازد.
به گونه ای که در دهه گذشته میلادی در ایالات متحده آمریکا نرخ رشد اشتغال این صنعت در مقایسه با سایر صنایع دو برابر بوده است و انتظار می رود این روند در سراسر جهان ادامه یابد . - oeldner and Brent, 2006: 86 - در برخی کشورها درآمدهای ناشی از آن، یکی از منابع عمده در جهت تقویت اقتصاد ملی می باشد - سنایی، . - 2 :1386 لذا بالا رفتن سطح درآمد، افزایش ایام فراغت، تغییرات و نگرش های جدید به مفاهیم زندگی، ایجاب م یکند که گردشگری به شدت گسترش و توسعه یابد.
پیشینه تحقیق
در سطح جهان بدلیل اهمیت جنبه های مختلف فعالیت گردشگری مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است که گردشگری روستایی از این امر مستثنی نیست. برای مثال، در مطالعات رایا - ولا - 2009 - و شارپلی - 2005 - به ارائه مدل هایی در زمینه اصول مدیریت، توسعه پایدار و چالش های پیش روی گردشگری روستایی پرداخته شده است. برخی مطالعات هم به صورت موردی به بررسی ویژگی ها و توان های گردشگری روستایی در نواحی مختلف دنیا اقدام کرده اند.
برای مثال پرال - 2002 - در مورد گردشگری روستایی اسپانیا، تامپسون - 2004 - در مورد گردشگری روستایی ژاپن - توکیو - ، کوسکوک - 1998 - در مورد نواحی روستایی و گردشگری روستایی اسلوانیا - بعد از جداشدن از یوگوسلاوی - و نپال - 2008 - در مورد منطقه Annpurna نپال، چاکروتی و همکاران - 2008 - در مورد کشور هند، نجفی کانی - 2009 - در مورد سواحل دریای خزر و غیره انجام شده است.در کشور ایران نیز به دلیل تنوع جاذبه های گردشگری روستایی و نقش آن در توسعه اقتصادی روستاها، مطالعات با ارزشی انجام شده است.
برای مثال، رضوانی - 1382 - در تحقیقی به عنوان تحلیل روند ایجاد و گسترش خانه های دوم در نواحی روستایی شمال تهران به این نتیجه رسیده است که گسترش این پدیده در نواحی روستایی عمدتا به صورت خودجوش و فاقد نظارت و کنترل برنامه ریزی شده بود که با توجه به پیامدهای عمیق این پدیده بر نواحی روستایی و کوهستانی و نهایتا بر شهر تهران، لازم است با شناخت این پیامدها به تهیه و اجرای طرح های راهبردی برای کنترل و هدایت هدفمند خانه های دوم اقدام کرد. افتخاری و مهدوی - 1385 - راهکارهای توسعه گردشگری روستایی دهستان لواسان کوچک را با استفاده از مدل swot بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که آستانه آسیب پذیری نقاط روستایی به علت گردشگر بودن بسیار بلاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب در جهت رفع محدودیت ها و استفاده از مزیت های نسبی موجود می باشد.
