بخشی از مقاله
چکیده:
دیپلماسی دولت برای بهره گیری از فرصت های پیش آمده ناشی ازاجرای برجام برای پیشبرد اهداف دیپلماتیک و اقتصادی می باشد وگردشگری موثرترین عامل این پدیده می باشد و ازآن به عنوان یک فرصت بعد ازتوافق هستهای با 1+5 نقش بسیار مهمی در توسعه کشور ایفا می کند. صنعت گردشگری در همه ابعاد به سیاست های دولت در شرایط پساتحریم وابسته است و در توسعه سیاسی ،گسترش صلح، رشد و توسعه اقتصادی ،رشد گردشگری،رشداجتماعی و...نقش بسیارمهمی دارد.
در ایران گردشگری توانایی های بالقوه فراوانی دارد اما بنا به دلایل مختلف توفیق چندانی در زمینه بهره برداری از این مزیت را نداشته و با شرایط جدیدکشور می تواند مورد توجه دستگاه دیپلماسی کشور قرار گیرد. پژوهش حاضرکه باروش توصیفی –تحلیلی انجام پذیرفته است، بر این سوال تاکید داردکه نقش و جایگاه دیپلماسی پسا برجام در توسعه گردشگری در ایران چگونه اثرگذار است؟ برای رونق صنعت گردشگری و به تبع آن اجرایی شدن برجام در×سطوح داخلی و خارجی به کمک مدل SWOT انجام گردید. مهمترین عامل موثر در توسعه کشور توجه ویژه به دیپلماسی گردشگری به عنوان دیپلماسی مثبت و انسان گرا می باشد.
مقدمه
توافق هستهای ایران وکشورهای1+5 در وین در 23 تیر 1394به عنوان یک روز تاریخی در روابط بین الملل محسوب می شود. موفقیت مذاکرات هستهای میان تهران وکشورهای1+5نمونهای از اهمیت و پا فشاری نسبت به دیپلماسی بین المللی به شمارمی رود و اساس ثبات در منطقه خواهد بود و می توان این توافق را یک پیروزی برای دیپلماسی توصیف کرد .پس از دو سال مذاکره، توافقی بلندمدت بین ایران وکشورهای 1+5در خصوص فعالیتهای هستهای ایران و لغو تحریم های ایران حاصل شد و میتوان نشان داد که دیپلماسی عمومی درکنار دیگر مولفه های تاثیرگذار به دنبال تقویت قدرت نرم یا هوشمندانه کشورهاست. به تعبیری ساده، دیپلماسی عمومی میکوشد تصویر یک کشور را در نظام بین الملل بهبود بخشد.
این امر بیانگر این است که در نظام بین الملل نوع تصویر ارائه شده از دولت و یک کشور نسبت به واقعیت موجود اثرگذاراست. قبل از به نتیجه رسیدن گفتگوهای هستهای میان 1+5تصویر ارائه شده از ایران در دنیا از طریق رسانههای منفی و متاثر از روابط ایران با سایر ملل و بر مبنای ایران هراسی بود. بعد از اجرای برجام و ارائه تصویری واقعی از ایران فرصت بهره گیری از مولفه های جذب سرمایه و تاثیرگذاری در نظام بین الملل میسر شد. یکی از این فرصت ها، فعال شدن دیپلماسی گردشگری درطول دیپلماسی عمومی است.
صنعت گردشگری مسالمت آمیزترین جنبش بشری است که بر پیشرفت دانش، فرهنگ و اقتصاد جوامع اثر مستقیم دارد و به عنوان موثرترین عامل ایجاد تفاهم میان ملتها و صلح جهانی نقش اساسی دارد. امروزه، نگرش جدیدی به گردشگری ایجاد شده و توجه خاصی توسط مراکز آموزشی، سیاستمداران و مدیران به این صنعت معطوف شده است.
در دیدگاه جدید اهمیتگردشگری به لحاظ امکان پذیری اقتصادی، هزینه ها و سودآوری بررسی میگردد. اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهان است، افزون بر این بسیاری از سیاستگذاران توسعه از این صنعت به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند
توسعه پایدار به استفاده از منابع، سرمایه گذاری ، فناوری و بهبود سازمان ها به طریقی که تضمینکننده توسعه امروز بدون لطمه زدن به آینده باشد اشاره دارد
در عصر فضا، جریان ها مبتنی بر ارتباطات مستقیم می باشند، برخلاف فضا، مکان ها است که سیاست های محض دولت ها و دیپلماسی ، چشم امید توسعه ملی است، توسعه گرایی مبتنی بر مولفه های نئولیبرالیسم به وجه غالب نظام بین المللی تبدیل شده و مشروعیت دولت ها را باتوسعه پیوند زده است
در این فضا مدیریت بخشی از فرآیند"حکمرانی خوب "در فضای جریان ها تبدیل شده که ناگزیر از به کارگیری دیپلماسی، به عنوان ابزار توسعه ملی و حلقه واسط کنش ملی و جهانی است. انزواگرایی و دوری از امواج قدرتمند فرآیند جهانی شدن با اتخاذ موضع تقابلی و تهاجمی در برابرآن امری ناممکن است که به عقب ماندگی و پذیرش منفعلانه جهانی میانجامد. بهتراست سیاست های ایران با تفکر و تامل بر منافع ملی با گام هایی استوار و محتاط ضمن حفظ ارزشهای فرهنگی و سیاسی و اجتماعی کشور باشد.
با ورود در این عرصه از دیپلماسی به پیشرفت کشور کمک کنیم - مانند مذاکرات بر سر پرونده هستهای با1+5 ، چرا که کلید حل مشکلات اقتصادی و رونق آن در گرو تصمیمات ما در جهان است و نه فقط در حد منابع در دسترسکشور و قرارگرفتن فرآیند توسعه و انقلاب اجتماعی موقعیتی ویژه دارد. این موقعیت به دلیل پتانسیل رشد از یکسو و پتانسیل تغییر ازسوی دیگر میتواند به خوبی به وسیله برنامهریزان استفاده شود و به ایجاد پیوندهایی مناسب میان الگوهای جهانی و الگوهای محلی بیانجامد.
رابطه متناقض و متعارضی که میان سنت و مدرنیته در ایران وجود دارد، نباید به هیچ وجه باعث منفعل کردن کشورمان در فضای جریان ها باشد. بهترین راه حل برای ما استفاده از پتانسیل های خود، تجربه کشورهایی که در زمینه رابطه متعارض میان سنت و مدرنیته فائق آمده و توسعه یافته اند
با مذاکره با سایر کشورها درباره مسایل پیش آمده بین ایران و آنها و مسائل مختلف جهانی دیگر - جنگ داخلی سوریه، حمله عربستان به یمن، نابودی داعش و... - میتوان از این نقاط پیش رو حداکثر استفاده را برده و در جلب اعتماد سایر کشورهای جهان، به سیاستگذاران و مردم نشان دهد کشوری صلح طلب و دوستدار تعامل با کشورهای جهان در همه ضمینههای همکاری بوده و خود را معرفیکند و از این فرصت در جهت پیشرفت کشور و به خصوص گردشگری استفاده کرد .
طرح و بیان مساله پژوهشی : در دهه های اخیرگردشگری از بخش های اجتماعی-اقتصادی ازمولفه های عمده تجارت بین المللی است
بسیاری ازکشورها این صنعت را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی در نظرگرفتهاند و همواره آن را به عنوانعامل مهمی برای توسعه اقتصادی میدانند. امروزه کشورهاییکه در صنعت گردشگری پیشرفت داشتهاند به این نتیجه رسیده اند، توسعه گردشگری باید از طریق برنامه ریزیهای ملی به خصوص درسطوح منطقهای و محلی از طریق همکاری بین بخش های مختلف انجام شود.
بر این اساس در دهههای اخیر جهان برای جذب گردشگران به ابزارهایی روی آورده که بارزترین آنها دیپلماسی میباشد. براساس آمار منتشره سازمان جهانی جهانگردی درسال2013 درآمد حاصل از گردشگری بین المللی1/4 تریلیون دلار بوده است یعنی سود گردشگری از تخمین سازمان جهانی جهانگردی در سال2020 فراتر بوده است. ایران در سال2013 از نظر سازمان جهانی جهانگردی بین50 مقصد برتر دنیا، رتبه27 و درآسیا رتبه 10 را دارد که در مقایسه باسال های گذشته روند رو به رشدی را تجربه کرد، ولی با این وجود سهم ایران از بازار گردشگری بین المللی بسیار ناچیز است. چراکه آمار نشان می دهد ایران میان200 کشور مهمانپذیر از نظر جذب گردشگر خارجی رتبه70 را درکسب درآمد حاصل از گردشگری مقام89 را دارد.
در سالهای اخیر سهم ما از این بازار جهانی کمتر از%0/2 شد یعنی از هر هزار نفرگردشگر در جهان 2 نفر به ایران سفرکرده اند. با اجرایی شدن برجام و ورودی دیپلماسی سیاسی در جذب گردشگران رشد این صنعت روند صعودی پیدا کرده است. جهانگردی فرصتی برای آموزش درباره فرهنگ ها و محیط های دیگر؛ میراث ملی ،تفاوتهای سیاسی و ایدئولوژی؛کاهش نگرشهای متعصبانه؛ تعامل و ارتباطمیان فرهنگی …رافراهم میکند
گردشگری همانند هر فعالیت دیگر اقتصادی، از ویژگی های خاص خود برخوردار است .این صنعت با ویژگی های بارز آن فصلی بودن ، چتری بودن ، غیر قابل انباربودن ،محاسن ومعایب فرهنگی و اجتماعی، تاثیرپذیر ازعوامل غیر اقتصادی و... است. تاکنون ایران به دلایل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی موردتوجه گردشگران نمیباشد. با وجود فراگیر شدن دیپلماسی تنش زدا در ایران از سال 2013 و همکاری های مستمر در زمینه های مختلف با جهان برای رهایی از مشکلات اقتصادی و اشتغال ابزاری در راستای توسعه گردشگری و حل مشکلات ایران و جهان استفاده کرد.
اهمیت و ضرورت این تحقیق نشان می دهد صنعت گردشگری امروزه به صورت یکی از رشته های اقتصادی در تمام کشورهای پیشرفته شناخته شده است. در این کشورها شرکتهایی تاسیس شده اندکه مقدمات سفر را از مبدا تدارک می بینند. راهبردهای موجود در این شرکت ها تدوین سیاست های توسعه گردشگری و رونق این صنعت، در مناطق مورد هدف می باشد. برای کشورما که در چشم انداز20ساله - تا - 1404 پیشرفت صنعت توریسم را مد نظر دارد می تواند با راهبردهای دیپلماسی و توان هایی که ارائه می دهد به تغییر جایگاه خود در این عرصه برسد
اگر ایران دارای یک دیپلماسی موثر و منظمی باشد قطعا مکانیزم استفاده ازآن در دوران پسا برتحریم موثرتر خواهد بود. دیپلماسی در جهت تغییر تصویر ایران در ذهن گردشگران وکم رنگ شدن آثار سوء تبلیغات در آن ها می شود. هنر دیپلماسی می تواند تاثیر روی افکارعمومی داشته باشد اما آن چه نقش دیپلماسی،را در روند توسعه گردشگری ضروری می کند، سیرصعودی همکاریهای بینالمللی در زمینههای، صنعتتوریسم از طریق تعاملات شهر به شهر و خواهر خواندگی کلان شهرها و ... شود.
شفافسازی و تقسیم بندی اثرات فرآیند دیپلماسی درگسترش تعاملات در جذب توریست و ارائه برنامه ای مدون و به روز میتواند پشتوانهای مفید در این پژوهش باشد، توسعه صنعت گردشگری با هنر دیپلماسی نتایجی همچون تقویت جایگاه جهانی ایران در جهان ؛ توسعه زیرساخت ها،حمل و نقل ، انرژی و ارتباطات؛ جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی درزمینه توسعه صنعت گردشگری ؛افزایش سطح رفاه شهروندان و ایجاد فرصت اشتغال ؛تفاهم فرهنگی از طریق درک شباهت ها و پذیرش تفاوت ها با سایر ملل را به دنبال خواهد داشت.
با توجه به مسائل ذکر شده در این تحقیق اهداف زیر را می توان دنبال کرد:
- بررسی و ارزیابی موقعیت ایران در ورود به عرصه دیپلماسی.
- شناسایی تهدیدات و قابلیت های صنعت گردشگری ایران در ارتباط با همکاری های بین المللی و ارائه راهکارهای کاربردی در این زمینه.
چون مسئله پساتحریم و اثرات آن بر گردشگری موضوع جدیدی است تاکنون در این موضوع پژوهشی انجام نشده پس نمی توان پیشینه جامعه ای در این زمینه ارائه داد.
- نجاتی حسینی - - 1390، درمقاله ای تحت عنوان سیاست شهری و دیپلماسی شهری ، به بررسی دیپلماسی شهری از نظریه تا تجربه پرداخت و ارتباط این نوع دیپلماسی را با جهانی شدن بیان کرده است و با معرفی فضای جریان ها در برابر فضای مکان ها، دیپلماسی شهری را ابزاری کارآمد در توسعه ملی خوانده است و ناصری - - 1375 در پژوهشی به شناسایی موانع توسعه صنعت گردشگری ایران و طراحی الگوی تبیینی برای گسترش جذب توریست پرداخت .این تحقیق ضمن شناسایی موانع گسترش صنعت توریسم، الگوی موثر بازاریابی برای گسترش جذب توریست کشور را ارائه می دهد.
بحث
امروزه گردشگری در بیشترکشورها به عنوان یک ابزار مهم توسعه و محرومیت زدایی مورد توجه قرار گرفتهاست و به دلیل درآمدزایی، سرمایه گذاری زیادی دراین بخش انجام داد
صنعت گردشگری همزمان اهداف مختلف اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، فرهنگی و سیاسی را در کشور تامین میکند. ایران از جمله کشورهایی است که دارای جاذبه های خاص و بی نظیر است و میتواند در کنار پیشینه تاریخی و فرهنگی خود از آن برای جذب گردشگر بهره گیرد. به تصدیق سازمان یونسکو،کشورما از نظر جاذبه های اکو توریستی و تنوع اقلیمی جزو پنج کشور برتر جهان است،که ازآن به نحوه مطلوبی بهره برداری نشده است
