بخشی از مقاله
چکیده
فضای شهری به عنوان بستر شکلگیری زندگی بشری، همواره تحت تاثیر تحولات زمانی و نیروهای گوناگون طبیعی بوده است. چنین تحولاتی به تاثیر همه جانبه بر نحوه تفکر و زیست انسانها، سبب تغییر در فضای زندگی آنها نیز شدهاند. در بسیاری از موارد، سرعت تغییر سبکها و پیشرفت های صنعتی و یا اجبار مسایل سیاسی، مسیر حرکت فضای شهری را به کلی دگرگون و از وضعیت طبیعی خود خارج نموده است.
رشد فضائی هر شهر بصورت گسترش افقی و رشد عمودی میباشد هر کدام از این دو رشد کالبد متفاوت و جداگانه از دیگری ایجاد مینمایند. رشد فیزیکی بصورت افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی ظاهر و رشد عمودی بصورت درون ریزی جمعیت شهری و الگوی رشد فشرده نمایان می شود. این الگوهای متفاوت به نسبت نوع گسترش که در شهر به وجود می آورند پیامدهای و نتایج متفاوتی را نیز در پی دارد در نتیجه پژوهش حاضر با رویکرد توسعهای - کاربردی به بررسی موضوع توسعه کالبدی - فضایی شهر شوشتر اقدام نموده است.
لازم به ذکر است روش تحقیق پژوهش به صورت توصیفی - تحلیلی می باشد. که نتایج تحقیق نشان می دهد پیش از ساختار شکلگیری اولیه شهر شوشتر در مجاورت رود کارون و ارتباط تنگاتنگ آن با محیط طبیعی بوده است. استفاده از این عامل طبیعی در ایجاد حصار امنیتی در محدوده بافت توسعه یافته کهن یکی از موارد این ارتباط میباشد.
همچنین بررسی و تحلیل ساختار بافت تاریخی و عناصر تشکیل دهنده آن مشخص می نماید، این بافت بیشترین نقش را در شکل دهی به ساختار کلان شهر دارد. هسته اصلی شکل گیری شهر شوشتر در این بخش قرار داشته و در دوران مختلف تاریخی با توسعه و تغییر مواجه بوده است.
-1 مقدمه و طرح مسئله
فضای شهری به عنوان بستر شکلگیری زندگی بشری، همواره تحت تاثیر تحولات زمانی و نیروهای گوناگون طبیعی بوده است. چنین تحولاتی به تاثیر همه جانبه بر نحوه تفکر و زیست انسانها، سبب تغییر در فضای زندگی آنها نیز شدهاند. در بسیاری از موارد، سرعت تغییر سبکها و پیشرفت های صنعتی و یا اجبار مسایل سیاسی، مسیر حرکت فضای شهری را به کلی دگرگون و از وضعیت طبیعی خود خارج نموده است. مرور دوره های تاریخی و تحولات فضای شهری، به درک نگرش بشر به زندگی، در دوره های مختلف و دلایل تغییرات کالبدی شهرها می انجامد
ساختار شهر نظم و رابطه میان عناصر کالبدی و کاربریهای شهر را در مناطق شهری نشان می دهد. این ساختار از برآیند نیروهای موثر طی زمان شکل می گیرد. بر حسب اینکه منطقه مورد مطالعه دارای چه مقیاسی باشد از نظریات و روش های مختلفی می توان برای شناخت و تجزیه و تحلیل سازمان یا ساختار موجود استفاده نمود
اکثر پدیده های طبیعی و انسان ساخت، به شکلی از ساختار برخوردارند. ساختار معرف نظم حاکم میان اجزا و کل است. گاهی این ساختار پیچیده است و گاهی ساده و به راحتی قابل تشخیص می باشد. عوامل طبیعی - جغرافیایی و همچنین تاریخی -اجتماعی بر پیدایش و تحول این ساختار تاثیر میگذارند. برای شهر و محله علاوه بر ساختار کالبدی - فضایی می توان ساختار را در سطوح مختلف مانند ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تعریف نمود. در صورتی که مجموعه ای از ساختار های عنوان شده بر یکدیگر منطبق باشند، ساختار واحد، منسجم و با هویت شکل خواهد یافت.
عوامل طبیعی - جغرافیایی و عوامل تاریخی - اجتماعی در پیدایش و تحول ساختار شهرها و مناطق نقش تعیین کنندهای دارند. توسلی در تعریف خود دو جز میدان و خیابان استخوان بندی شهر و عناصر تشکیل دهنده را به عنوان عناصر اصلی ساختار شهر عنوان می نماید
به فضاهای عمومی، خصوصی، تقسیمات کالبدی زمین به ویژه سلسله مراتب شبکههای ارتباطی، توالی و تسلسل فضای های شهری که ضمن پیوستگی و همبستگی، کارکرد شهر را تعیین می کنند، استخوان بندی شهر گفته می شود
تعاریف مختلف با مضامین به نسبت مشابهی در ارتباط با ساختار و استخوان بندی شهر ارائه شده است. ین دو واژه اگر چه متفاوت می باشند اما با بررسی مفاهیم هر یک مشخص می شود، به کلیت یکسانی اشاره دارند.
-2 روش و اهداف پژوهش
امتیاز مهم دیدگاه فضایی، در این بود که جغرافیا را به صورت دانشی فنی در آورد که گاهی از آن به عنوان جغرافیای تکنوکراتیک نام میبرند. و این مسیر نوین، از طریق ورود تکنیکهای آماری، ریاضیات، مدلها و کامپیوتر به وجود آمد.در نتیجه پژوهش حاضر با ماهیت »توسعهای - کاردبردی«، روش تحقیق »توصیفی - تحلیلی« به بررسی توسعه کالبدی - فضایی شهر شوشتر پرداخته است. که دادههای مورد نظر در این تحقیق از طریق مطالعات میدانی و کتابخانهای تهیه گردیده است. و جهت تجزیه و تحلیل یافتهها از نرمافزارهای مورد نیاز از جمله SPSS، Arc.GIS و EXCEL استفاده گردیده است.
-3 تجزیه و تحلیل یافتهها
-1-3 شناخت کلی منطقه مورد مطالعه
موقعیت شهر شوشتر در استان خوزستان مرکز و متمایل به شمال است. از لحاظ طبیعی دامنه های پایانی کوههای زاگرس، مرز شرقی این شهر و رود دز در مرز غربی این شهر را تشکیل می دهد .میانگین ارتفاع شهر شوشتر از سطح دریا 150 متر است. شوشتر همانند اغلب شهرهای خوزستان دارای تابستانهای گرم و زمستانهای معتدل مدیترانه ای است
شهر شوشتر یکی از شهر های تاریخی استان خوزستان که درجنوب غربی ایران واقع می باشد و در طول جغرافیایی 43 درجه و 25 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 35 دقیقه قرار دارد
شکل - 1 - موقعیت شهرستان شوشتر در استان خوزستان
آب رودخانه کارون از مرکز این شهر می گذرد که در شمال شهر به دو شاخه به- نام های" شطیط"و"گرگر "تقسیم می شود. که شهر شوشتر توسط این دو شاخه به جزیره ای تبدیل شده است.
