بخشی از مقاله
پیش زمینه
سند چشمانداز1404، ایران آینده را در جایگاه اول اقتصادی، علمی و فنآوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی تصویر کرده است. مطالعه فرآیند توسعه در جهان پیشرفته و توسعهیافته، حکایت از این واقعیت دارد که نظامهای آموزشعالی، همواره عامل بنیادی تکامل و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بودهاند. بنابراین، کشورهایی که خواهان توسعه همهجانبه، متوازن و پایدار هستند، لازم است نظامهای آموزشعالی، تحقیقات و فنآوری خود را بهطور متوازن و پایدار توسعه دهند. شرط لازم برای این نوع توسعه متوازن و پایدار نیز شناخت دقیق وضعیت گذشته و موجود آنها و چالشهای پیشرو است.
در برخی از کشورها توجه بیشتری به درک بهتر نظام آموزشی معطوف میشود، بهویژه کشورهایی که در آنها قوانین و احکام دولتی نیز بهواسطه یک شبکه تنظیمی و مدیریت جهانی، مؤسسات و نهادهای آموزشعالی را مورد خطاب و توجه خود قرار میدهند.
تحولات چندین دهه گذشته در دنیا بهویژه بعد از جنگ جهانی دوم و در سالهای اخیر، چالشهای اساسی را برای مسئولان و سیاستگذاران کشورهای پیشرفته و درحالتوسعه در حوزه آموزشعالی به وجود آورده است که در صورت مواجهه مناسب به فرصت و عدم مواجهه مناسب میتواند به تهدید تبدیل شود. علیرغم گسترش آموزشعالی در کشورهای درحالتوسعه، این کشورها در علم و فنآوری با مشکلات و کاستیهای بسیاری مواجهاند. اگر دانشگاه قادر به متحولسازی خود بهمنظور پاسخگویی به نیازهای یک فرهنگ یادگیری باشد ممکن است به فرصتی برای تجدید حیات آموزشعالی در سالهای آتی تبدیل شود.
در سمینار شهر گلیون2سوئیس در سال 1999، هفت چالش برای آموزشعالی در هزاره سوم مطرح شد:
-1 محیط دستخوش تغییر - جهانیشدن، تأثیر فنآوری -
-2 رسالتهای دانشگاه - دانشگاههای پاسخگو، ظهور رقیبهای سنتی جدی برای دانشگاههای سنتی -
-3 دانشجویان و آموزش - آموزش بر اساس نیازها، دسترس به آموزشعالی -
-4 حرفه آکادمیک - نقش اعضاء هیئتعلمی و کارکنان -
-5 سرمایهگذاری در آموزشعالی - حفظ درآمدها، کاهش هزینهها -
-6نظارت و سرپرستی - بهبود روشهای نظارت و سرپرستی دانشگاهها، شناخت نقاط ضعف -
-7 پاسخ به تفاوتهای توسعه آموزش عالی در هر منطقه
استاد یمنی برخی از چالشهای موجود را اینگونه مطرح مینمایند »امروزه شایستگی آموزشعالی در بستر ارتباطات
پیچیده جهانی چالشی اساسی است: ارتباط آموزشعالی با دورههای قبلی چگونه است؟ آیا دانشگاه تخصص گراست؟
منتقلکننده اطلاعات است به ارتباط بین آموزش و پژوهش چگونه است؟ تا چه حد انتظارات ذینفعان - جامعه، جوانان و.... - در سازماندهی فعالیتهای دانشگاهی لحاظ میشود؟
تیلور و میروو در مطالعهای بیان میدارند که در طی سالهای گذشته اهمیت برنامهریزی و مدیریت کارآمد در دانشگاهها افزایش یافته است:"رقابتی شدن، پافشاری روی منابع مالی، سنجش و پاسخگویی، تعامل بیرونی، مدیریت درونی دانشگاه با توجه به اینکه دانشگاه سازمانی پیچیده است ازجمله مواردی است که به دغدغه اساسی مسئولان آموزشعالی در دنیا تبدیل شده است
هیرش و وبر - 1999 - 2 معتقدند دانشگاهها در قرن بیست و یکم علاوه بر مسائلی ازجمله اعتبارات و ضرورت کارآمد بودن و حرفهای شدن با چالشهای دیگری نظر کیفیت، عدالت آموزشی،مسائل مالی و افزایش تقاضا و چالش میان فرهنگ بومی و جهانی، روبروست. اهمیت یافتن روزافزون سه انقلاب در دنیا یعنی انقلاب کارآفرینی، انقلاب دیجیتال و انقلاب اینترنت - که به سه انقلاب E-D-I معروفاند - ، لازم است دانشگاهها در جهت تغییر الگوهای آموزش و پژوهش، به تغییرات استراتژیک در حوزههای پژوهش و آموزش اقدام کنند
تمرکزگرایی بالا و افزایش مداخلات در نهادهای آموزشعالی، رشد نامتوازن علمی و جنسیتی آموزشعالی، قشربندی اجتماعی ناموزون، تأکید بر تغییرات سختافزاری، تغییر ساختار و تشکیلات بدون همراهی آن با تغییرات نرم اندیشهای، کاهش بار مالی دولت در بخش آموزشعالی، افزایش دسترسی بیتوجه به عدالت در دستیابی، کمی گرایی در پذیرش دانشجو و افت کیفی شاخصها، آموزش محور شدن نهادهای آموزشعالی، سوگیری بهسوی دانشگاه بنگاهی و کارآفرین، اعمال تغییرات از بالا به پایین
بااینحال گزارش ملی آموزشعالی ایران " - 1384 - ، سه چالش اساسی نظام آموزشعالی را"مدیریت راهبردی، مدیریت بهرهوری، و ساختار هیئت امناء "دانسته است.
در این مقاله کوتاه به بررسی اجمالی محورهای کلیدی چالشهای آموزشعالی در ایران و جهان پرداخته شده است.
سؤال تحقیق
- چالشهای محوری نظام آموزشعالی در ایران کدامند؟
- چالشهای محوری نظام آموزشعالی در دنیا کدامند؟
روش تحقیق
با توجه به ماهیت و هدف تحقیق از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش کیفی با بهره گیری از تحلیل محتوا و تحلیل اسنادی مطالعات صورت گرفته در ایران و جهان استفاده شده است.
دادههای مور نیاز
جدول -1 دسته بندی و طبقه بندی مقایسه ای چالشهای آموزشعالی در دنیا و ایران طبق مطالعات
