بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر تحلیل نقش بهره برداري مشارکتی بر سرمایه اجتماعی خانوارهاي روستایی می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردي و ماهیت توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوري اطلاعات بهصورت کتابخانهاي و میدانی - پرسشنامه - و روش تجزیهوتحلیل بهصورت کمی، آمار توصیفی - میانگین و توزیع فراوانی، انحراف معیار - و آمار استنباطی - آزمون تی مستقل - استفاده شده است.
جامعه آماري تحقیق حاضر تمام خانوارهاي 7 روستاي دهستان چایپاره بالا، واقع در شهرستان زنجان هست. با توجه به سرشماري سال 1390 روستاهاي این دهستان داراي 904 خانوار و 4162 نفر جمعیت است. تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه در سطح خانوارهاي روستاهاي موردمطالعه که با استفاده از فرمول کوکران 288 خانوار از آن به عنوان حجم نمونه انتخاب و تعیین شد. یافتههاي تحقیق نشان میدهد، روستاهاي داراي سرمایه اجتماعی بالا داراي بهرهبرداري مشارکتی بوده و شاخصهاي بعد مشارکت سرمایه اجتماعی در شکلگیري بهرهبرداري مشارکتی از زمین داراي بیشترین تأثیر را دارند.
-1 مقدمه
تجربه تاریخی فرآیند توسعه در کشورهاي توسعهیافته، این امر را روشن ساخته است که توسعه روستایی یک ضرورت بنیادي براي توسعه ملی است و میبایست در اولویت برنامههاي توسعه قرار گیرد - رضوانی،. - 221:1381 در نظام اجتماعی کنونی، سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از شاخصههاي بنیادین رشد و توسعه هر جامعهاي مطرح است و یکی از مهمترین دلایل شکست طرحهاي توسعهاي، وجود درگیريها و تنشهاي فردي و جمعی، عدم مشارکت جمعی، بالا بودن هزینههاي کنترل اجتماعی، پایین بودن کارایی اجتماعی و بهطورکلی ازهمگسیختگی اجتماعی است
پژوهش هاي متعدد نشاندهنده آن است که جوامع پیشرفته از سطوح بالاتر سرمایه اجتماعی از قبیل اعتماد، مشارکت، همبستگی، ثبات و... برخوردارند، اما سرمایه اجتماعی و رابطه آن با توسعه در ایران بهطور کامل شناختهنشده است .با توجه به اینکه بیشتر برنامههاي توسعه روستایی در کشور قبل و بعد از انقلاب به موفقیت کامل دست نیافتهاند لزوم توجه به واکاوي ابعاد مختلف این عدم موفقیت لازم و ضروري است .بدون تردید میتوان گفت که ازجمله دلایل شکست بسیاري از برنامه هاي توسعه روستایی در ایران عدم توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی در ابعاد گوناگون این برنامهها است و این امید براي بسیاري از کارشناسان توسعه ایجاد گردیده که با استفاده از آن شاید بتوان از دور باطل عقبماندگی بهویژه در سطح روستا رهایی یافت
مؤلفه هاي سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد اجتماعی، هنجارهاي تمایل به کار گروهی و مشارکت اشاره میکنند و معتقدند که عناصر مذکور منبعی براي کنش مؤثر مردمی است و اجتماعی که اعضاء آن به یکدیگر اعتماد دارند و شعاع این اعتماد فقط در سطح خانواده و خویشاوندان خلاصه نمیشود و در مقایسه با اجتماعی که فاقد چنین اعتمادي در بین خود هستند، از توان بیشتري براي همکاري و انجام کار گروهی برخوردارند. شواهد تاریخی و تجربی در خصوص بنهها به عنوان واحد زراعی جمعی نشان میدهد که عامل خویشاوندي، از عوامل پایداري و دوام این نوع واحدها حتی در نوع جدید خود یعنی تعاونیهاي مشاع روستایی بوده است
با توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی، میتوان توسعه روستایی را غنیسازي کنشهاي اجتماعی ناشی از افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی دانست. در این صورت گذار بهسوي توسعه روستایی با ایجاد نهادها، تعادلهاي ارزشی، باورها، هنجارها، بهویژه با ایجاد ساختارهاي مولد و مشوق سرمایه اجتماعی امکانپذیر خواهد بود. بدین ترتیب پژوهشهاي متعدد توسعه روستایی نشان داده است که نهادهاي اجتماعی، سرمایه اجتماعی را پدید میآورند و دستیابی به هدفهایی را که نبود آنها غیرممکن و یا پرهزینه بوده، ممکن و تسهیل میکنند بهگونهاي که عضویت در سازمانهاي اجتماعی، موجب افزایش میزان سرمایه اجتماعی میشود
به طورکلی آنچه از بحث سرمایه اجتماعی و توسعه برمیآید این است که این دو متغیر رابطه مستقیم باهم دارند براي مثال مطابق با آنچه کلمن و پاتنام میگویند؛ سرمایه اجتماعی از طریق اعتماد، هنجارها و شبکههاي مشارکت مدنی تسهیلکننده کنش و نیرویی مولد در افزایش کارایی جامعه است یا بر اساس نظر فوکویاما سرمایه اجتماعی؛ بنیاد رشد، ثبات اقتصادي و غلبه کننده بر شکست هاي بازار است، لذا با زمینهسازي و بهکارگیري این مفهوم در برنامه ریزي توسعه روستاها میتوان بیثباتی جامعه روستایی را کاهش داد
در همین راستا این پژوهش بر آن است تا با سنجش متغیرهاي مختلف بهره برداري مشارکتی تأثیر آن را در سرمایه اجتماعی خانوارهاي روستایی شهرستان زنجان بررسی نماید. سؤالی که مطرح میشود بدین صورت است: آیا تفاوت معناداري بین سرمایه اجتماعی روستاهاي داراي بهره برداري مشارکتی با روستاهاي فاقد بهره برداري مشارکتی وجود دارد.
در تحقیقات مختلف، اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی به عنوان شاخص سرمایه اجتماعی شناخته میشود. مفهوم سرمایه اجتماعی در ادبیات مربوط به توسعه جدید نیست، اما کاربرد آن در مطالعات گردشگري مفهومی نوین است.
در ارتباط با عنوان تحقیق، تحقیقاتی انجامشده است که بخشی از این تحقیقات در جدول شماره - 1 - موردبررسی قرارگرفته است.
جدول - 1 - پیشینه تحقیق
-2روش تحقیق
بر اساس هدف، پژوهش حاضر کاربردي و ازنظر ماهیت صورت توصیفی- تحلیلی است جامعه آماري تحقیق حاضر تمام خانوارهاي 7 روستاي دهستان چایپاره بالا، واقع در شهرستان زنجان هست. با توجه به سرشماري سال 1390 روستاها داراي 904 خانوار و 4162 نفر جمعیت است. تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه در سطح خانوارهاي روستاهاي موردمطالعه با استفاده از فرمول کوکران 288 خانوار تعیین شد، در تحقیق حاضر به علت در اختیار نبودن مقدار نسبت صفت موجود در جامعه مقدار P 0/5 در نظر گرفتهشده است، در این حالت واریانس به حداکثر مقدار خود و بیشترین تعداد نمونه انتخاب شده است.
