بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ایمنی در حمل و نقل، از اهمیت ویژه ای در مدیریت شهری برخوردار است. تعداد خودروها و کاربران استفاده کننده از آن در سطح خیابان های درون شهری روزبروز در حال افزایش بوده و به تبع آن، احتمال وقوع تصادفات درون شهری نیز در حال افزایش است.
هدف از انجام مطالعه حاضر شناسایی و تحلیل ارتباط خصوصیات عابرین و موتورسیکلت سواران متوفی بعنوان کاربران آسیب پذیر با تصادفات فوتی در شهر مشهد می باشد. روند انجام این مطالعه عبارتست از بررسی شبکه ارتباطی شهر مشهد با استفاده از اطلاعات برگرفته از بانکهای اطلاعاتی موجود و نیز انجام تحلیل های آماری و مکانی برای استفاده و تفسیر بهتر از اطلاعات در جهت مشخص کردن کاربران آسیب پذیر از لحاظ مشخصات این افراد و فراوانی و نوع تصادفات و نیز سایر معیار های وابسته می باشد. شدیدترین نوع تصادفات، تصادفات فوتی می باشد که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
بر اساس تحلیل استنباطی انجام شده روی اطلاعات متوفیان تصادفات در شهر مشهد در سال 1394 و بررسی آمار 11 سال اخیر، گروه های عمده در معرض خطر عبارتند از عابرین پیاده و موتورسیکلت سواران. در بین عابرین پیاده، کسانی که سن بالاتر و سطح تحصیلات پایین تر دارند و در بین موتورسیکلت سواران، افراد با سن بین 20 تا 35 سال با تحصیلات پایین بیشترین آمار تلفات تصادفات را بخود اختصاص داده اند که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند. همچنین مشخص شد که عابرین پیاده متوفی زن حدود 80 درصد کل زنان متوفی در تصادفات را شامل می شوند که تقریبا 2 برابر متوفیان عابر پیاده در بین مردان است. در نهایت، توجه به آموزش و فرهنگ سازی برای شناخت کاربران آسیب پذیر از اولویت بالایی برای ارتقاء ایمنی معابر برخوردار می باشد.
-1 مقدمه
عابر پیاده، راکب موتورسیکلت، تصادفات فوتی، تحلیل استنباطی متولیان اجرایی کشورها قرار نگیرد سوانح رانندگی به مقدار 2/4 میلیون نفر در سال 2020، افزایش خواهد یافت و پنجمین عامل مرگ در دنیا سالیانه در حدود 1/3 میلیون نفر و روزانه در حدود 3000 نفر و میر در تمام سنین را به خود اختصاص خواهد داد. رشد سریع تعداد وسایل نقلیه بدون توجه به ایمنسازی راهها و کاربریها، مهم ترین در سوانح رانندگی جان خود را از دست میدهند. همچنین 20 تا 50 عامل برای افزایش سریع مرگ و میرهای ناشی از سوانح رانندگی است.
میلیون نفر در سال به علت سوانح رانندگی دچار معلولیت میشوند. هزینههای ناشی از سوانح رانندگی به طور میانگین در حدود یک تا سه لازم به ذکر است، 90 درصد کشتهها مربوط به کشورهای با درآمد کم درصد از تولید ناخالص ملی کشورها و در حدود 500 میلیارد دلارو درآمد متوسط است در حالیکه کشورهای مذکور درحدود کمتر ازتخمین زده شده است.نیمی از وسایل نقلیه دنیا را به خود اختصاص دادهاند. سوانح رانندگی درحالیکه تنها بخش کوچکی از وسایل نقلیه متعلق به آسیا و اقیانوس سومین عامل مرگ و میر در میان افراد 5 تا 44 ساله را به خوداختصاص داده و در صورتیکه اقدامات ایمنسازی سریع و موثر مد نظر ارام است، نیمی از سوانح رانندگی 235 - ،000 کشته - سالیانه در این
مناطق به وقوع میپیوندد. با توجه به این مطلب که مقدار دقیق سوانح رانندگی به دلیل در دسترس نبودن دقیق اطلاعات تصادف در این مناطق امکانپذیر نیست، مقدار سوانح سالیانه در این مناطق در حدود سه تا چهار میلیون در سال تخمین زده می شود .
رشد تعداد وسایل نقلیه در کشورهای منطقه آسیایی در حدود 16 تا 17درصد است و این ضریب رشد، منجر به دو، سه و چهار برابر شدن تعداد وسایل نقلیه به ترتیب پس از پنج، هشت و دوازده سال خواهد شد. این موضوع توجه مسؤولان به ایمنسازی تردد وسایل نقلیه در شبکه راهها را ضرورت میبخشد. شایان ذکر است، درحالیکه تعداد کشتههای سوانح رانندگی در کشورهای توسعه یافته سیر نزولی را در پیش گرفته است، در آسیا و منطقه اقیانوس آرام این مقدار رو به افزایش است. این مقدار از سال 1981 تا 1993 در حدود 95 درصد افزایش داشته در حالیکه در کشورهای توسعه یافته، تعداد کشتههای سوانح رانندگی تنها در حدود 24 درصد رشد داشته است. بر اساس گزارش بانک توسعه آسیا ، کاربران آسیبپذیر راه نظیر عابرین پیاده، دوچرخه سواران و موتورسیکلت سواران بیشتر در معرض خطرات راه قرار دارند و بیشترین تعداد کشته در این مناطق، متعلق به این کاربران است. از سال 1984 تا 1993، 2 میلیون نفر در این مناطق، جان خود را بر اثر سوانح رانندگی از دست دادهاند و 17 میلیون نفر دچار معلولیت شدهاند.[2]
در سند راهبرد ملی از سوانح ترافیکی بصورت یک معضل اجتماعی یاد شده که هر ساله جان تعداد زیادی از انسانها را میگیرد. به نقل از این سند، 23،000 نفر از هموطنانمان هر ساله بر اثر سوانح رانندگی کشته و بیش از 700 هزار نفر مصدوم میشوند. توجه و سرمایهگذاری در خصوص ایمنی ترافیک و به کار بستن تدابیر لازم و انجام اقدامات همه جانبه به منظور مهار و کاهش سوانح، از اولویتهایی است که مد نظر راهبرد ملی ایمنی راه قرار گرفته است. در ادامه، استفاده ایمن از راه برای همه اقشار جامعه به عنوان چشمانداز این سند معرفی شده است. لازم به اشاره است، کاهش شاخص تلفات رانندگی به 100 هزار نفر جمعیت در دوره 10 ساله - بطوریکه مقدار این شاخص در ابتدای سال 1400 به عدد 9 برسد - به عنوان هدف کمی این سند مد نظر قرار گرفته است.[3]
شناخت کاربران آسیب پذیر راه مستلزم جمع آوری و تجزیه و تحلیل تصادفات و تعیین پارامترهای تاثیر گذار در هر کدام از گروه کاربران آسیب پذیر و تلاش در جهت بهبود وضعیت ایمنی این اقشار است.
مرجع اطلاعات تصادفات فوتی و متوفیان در کشور سازمان پزشکی قانونی است و اطلاعات دریافتی از این سازمان طی سال های گذشته مبنای تجزیه و تحلیل در این پژوهش قرار گرفته است. شهر مشهد بعنوان مرکز استان خراسان رضوی و پرجمعیت ترین شهر کشور پس از تهران، مورد بررسی و مطالعه در این مقاله می باشد.شهر مشهد، مرکز استان خراسان رضوی و پرجمعیتترین شهر استان با حدود 3 میلیون نفر جمعیت، 50 درصد جمعیت کل استان خراسان رضوی را بخود اختصاص داده است. همچنین شهر مشهد مرکز اصلی جذب زائرین کل کشور با بیش از بیست میلیون نفر زائر در سال می-باشد.
همانطور که ذکر شد، اهمیت فراوان متوفیان ناشی از تصادفات قابل چشم پوشی نیست. حال بمنظور ارتقاء ایمنی و کاهش تلفات ناشی از تصادفات می بایستی کاربران آسیب پذیر شناسایی شده و راهکارهای افزایش ایمنی تردد این گروه ها از کاربران مورد بررسی قرار گیرد. با بررسی گروه های آسیب پذیر می توان ویژگی ها و پارامترهای تاثیر گذار و همچنین اثر گذاری هر کدام از ویژگیهای این افراد را شناسایی نمود و اولویت بندی اقدامات مورد نیاز برای گروه های در معرض خطر را انجام داد. در این پروژه تصادفات فوتی با توجه به ویژگیهای آن مثل جنسیت، سن، تحصیلات، خودرو درگیر و ... مد نظر قرار گرفته است.
مساله این تحقیق عبارت است از بررسی تصادفات فوتی درون شهری شهر مشهد و شناسایی کاربران آسیب پذیر در حوزه حمل و نقل.
یکی از معیارهای مهم برای بررسی ایمنی معابر یک استان، محاسبه شاخص تعداد تلفات به 10،000 وسیلهنقلیه و شاخص تعداد تلفات به 100،000 نفر جمعیت استان است. شاخصهای مذکور، میزان سانحهخیزی راههای استان را با توجه به وسایلنقلیه و جمعیت استان مورد ارزیابی قرار داده و اطلاعات مناسبی را پیش روی مسؤولان و طراحان قرار میدهد. در شکل - 1 - این شاخصها در سطوح استانی، ملی و جهانی مورد مقایسه قرار گرفته است.[4]
هدف از این تحقیق در مرحله اول شناخت کاربران آسیب پذیر و در مرحله دوم ارائه راهکار برای محافظت این کابران می باشد.
پیشینه تحقیق
در این بخش به بررسی تحقیقات گذشته در رابطه با موضوع این تحقیق پرداخته شده و به صورت کلی به کارهایی که در این تحقیق صورت گرفته اشاره شده تا وجه تمایز این تحقیق با سایر موارد آشکار گردد.
کاربران راه اعم از راننده و عابر پیاده، نقش عمده ای در بروز تصادفات دارند.[5] رفتارهای ناایمن این کاربران زمانی اهمیت می یابند که بتوانند علاوه بر تهدید زندگی خودشان، سلامتی و زندگی افراد دیگر را نیز تهدید کنند. بدیهی است با شناسایی مشخصات افراد آسیب پذیر می توان با همکاری سازمان های مسئول از طریق اتخاذ تدابیر لازم با اصلاح رفتارهای ناایمن رانندگان از بُروز حوادث رانندگی کاست.
در راستای شناسایی مشخصات افراد آسیب پذیر شبکه راهها تاکنون مطالعاتی در گوشه و کنار جهان انجام شده است که برخی از این موارد قابل تعمیم به دیگر نقاط هستند. برخی محققان به رابطه معکوس سن وجنسیت مرد با رفتار رانندگی پر خطر و افزایش تصادفات اشاره کرده اند. بر اساس آمارهای منتشره توسط سازمان بهداشت جهانی در کشورهای با درآمد بالا، مردم با سنین 15 تا 29 سال، بیش ترین میزان تلفات را در هر 100 هزار نفر تشکیل می دهند. اما در کشورهای با درآمد پایین به طور متوسط افراد 60 ساله و مسن تر، بالاترین نرخ را دارا می باشند. همچنین در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط، نرخ تلفات کودکان نسبت به کشورهای ثروتمند بیش تر است.
المدنی و همکاران بر اساس مدل رگرسیونی خطی و نمایی تأثیر افزایش سن و تجربه را با میزان تصادفات سنجیدند که در آن با افزایش سن، میزان تصادفات و مصدومیت های آن افزایش یافت.[6] همچنین مطالعه ای که توسط اوریم در سال 2005 انجام شد نشان داد که رانندگان مسن به مقدار 25 درصد کل رانندگان در سال 2030 میلادی فوتی خواهند داشت. این در حالی است که در زمان تحقیق این رقم معادل 14 درصد بود .[7]
همچنین تحلیلهای اولیه تک متغیره و چندمتغیره در بسیاری از مطالعات در زمینه عوامل تاثیرگذار بر وقوع تصادفات نشان داده که متغیرهایی از جمله سن، جنسیت، میزان تحصیلات و شغل حادثه دیدگان، وضعیت روشنایی و شرایط جوی میتوانند بر وقوع تصادفات ترافیکی تاثیرگذار باشند. از بررسی تصادفات منجر به فوت و جرح شدید عابرین پیاده بین سالهای 1981 تا 1992 در آدلاید استرالیا مشاهده شد که بیشترین قربانیان مربوط به سن 75 سال به بالا و مردان می باشند. [8] بعلاوه کلیفتون و همکارانش دریافتند که افراد مسن بیشتر در معرض تصادفات فوتی هستند. این در حالی است که مردها و کودکان بیشتر در معرض تصادفات جرحی قرار می گیرند .[9] مرسیر و همکارانش از مدل لجستیک برای تشخیص اینکه سن، جنسیت و یا هر دو از عوامل تأثیر گذار بر تصادفات هستند استفاده کردند .[10]
دانل و کانر در سال 2005 تحقیقی را با عنوان " پیش بینی شدت صدمات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه با استفاده از مدل های چند گزینه ای ترتیبی " در این زمینه انجام دادند. آنها احتمال وقوع چهار سطح از جراحت را بر اساس تابعی از خصوصیات راننده بررسی کرده و در این زمینه به مقایسه مدل های لاجیت و پرابیت پرداخته اند. آنها دریافتند که شدت تصادفات با سرعت، عمر وسیله نقلیه، سن و سرنشینان، جنسیت، سطح الکل بالا در خون، عدم استفاده از کمربند ایمنی و برخورد از جلو، افزایش میابد و نشستن در موقعیت های مختلف خودرو بیشترین و جنسیت راننده ، کمترین ارتباط را با شدت تصادف دارد.
همچنین شعبانی، روزیخواه و نبیل پژوهشی را با عنوان "تحلیل اطلاعات فوت شدگان تصادف های جاده ای با روش آنالیز خوشه ای" در این زمینه انجام دادند که در آن آنالیز خوشه ای با استفاده از 6 روش برای استانهای کشور بر اساس اطلاعات تصادفات پزشکی قانونی انجام شده است. در این تحقیق رابطه بین پارامترهای تعداد کشته، جنسیت، سن، سطح تحصیلات، شغل، محل فوت، وضعیت کاربر و علت نهایی فوت در استانهای کشور مورد بررسی قرار گرفته و مشابهت هایی در بین استانهای مختلف بدین لحاظ استخراج گردیده است.[11]
-4 ارائه تحقیق
در این بخش به ساختار اصلی پژوهش که شامل تک تک مراحل کار می شود اشاره شده که شامل جمع آوری اطلاعات، تعیین متغیرها، تعیین میزان همبستگی متغیرها و ارائه روش تحقیق و در نهایت ارائه راهکار میشود.
نوع تحقیق: توصیفی- استنباطی، کاربردی و از نوع همبستگی است. ابزار گرد آوری اطلاعات : بانک اطلاعاتی اداره کل پزشکی قانونی خراسان رضوی جامعه آماری: متوفیان تصادفات در طی سال 94 در شهر مشهد که شامل 356 مورد می گردد.متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق شامل دو بخش متغیرهای وابسته و مستقل می شود. در این تحقیق متغیر وابسته، تعداد متوفیان تصادفات فوتی و متغیر مستقل شامل سن، جنسیت، تحصیلات، شغل، تاریخ و ساعت فوت، و وضعیت متوفی در هنگام تصادف است.
جنسیت: تعیین آنکه مرد یا زن بودن تاثیری بر فوت ناشی از تصادفات دارد یا خیر. در شهر مشهد 73 درصد متوفیان سال 1394، مرد و 27 درصد باقی مانده زن می باشند سن: مطالعات نشان داده است که سن بر بروز حادثه تاثیر گذار است.
بهمین منظور عامل سن یکی از عوامل موثر در این پژوهش قرار گرفته است. میانگین سنی افراد متوفی در سال 1394، 47/3 بوده که کمترین سن زیر 1 سال و مسن ترین متوفی 92 سال سن داشته است. تحصیلات: سطح فرهنگ یکی از عوامل تاثیر گذار در نحوه رانندگی است و سطح تحصیلات می تواند ملاکی برای بیان سطح فرهنگ در نظر گرفته شود. در این پژوهش سطح تحصیلات به سه گروه راهنمایی و کمتر، دبیرستان و دیپلم، فوق دیپلم و بالاتر تقسیم شده است.
