بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه سبک مدیریت کلاس با اطلاعات دموگرافیک - جنسیت، میزان تحصیلات، سابقه خدمت - هنرآموزان هنرستان های ناحیه یک کرمان بوده است. بدین منظور پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش تحقیقی توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه هنرآموزان زن و مرد هنرستانهای ناحیه یک شهر کرمان بودهاند. برای تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعداد هنرآموزان زن - 79 - و تعداد هنرآموزان مرد - 103 - نفر برآورد شد. جهت جمع آوری دادههای مورد نیاز از پرسشنامه سبک مدیریت کلاس ولفگانگ و گلیکمن - 1986 - که توسط عالی و امین یزدی - 1387 - استفاده گردید. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و با استفاده از نرمافزار spss صورت گرفته است. یافتهها نشان داد که بین سبکهای مدیریت کلاس با میزان تحصیلات و سابقه خدمت همبستگی مثبت و معنیداری وجود دارد. اما بین سبک مدیریت کلاس و جنسیت رابطهای یافت نشد. همچنین نتایج نشان داد بیشتر هنرآموزان از سبک مدیریت تعاملگرا استفاده میکنند.
واژگان کلیدی: مدیریت کلاس، یادگیری خودتنظیمی، پیشرفت تحصیلی
مقدمه
کلاس درس، خط مقدم جبههی تعلیم و تربیت است که مسئولیت ادارهی آن و تحقق اهداف آموزشی و درسی بر عهدهی معلم است. توجه به معلمان با این رویکرد دیدگاهی جدیدولی، تقریباً توسعه یافته است. در این دیدگاه معلمان مدیرانی هستند که برای حفظ نظم و کنترل کلاس و فعالیتهای آموزشی کارکردهای مدیریتی را به کار میگیرند. با توجه به این مضمون مدیریت کلاس را برنامهریزی برای هر چه بیشتر درگیر نمودن دانشآموزان در فرایند یاددهی و یادگیری دانست - رنجبر، . - 1391 نیز مدیریت کلاس را مجموعهای از تکنیکها و مهارتهایی میدانند که به معلمان امکان میدهد دانشآموزان را به طور اثربخش کنترل نماید تا محیطی مثبت برای یادگیری فراهم شود. مدیریت کلاس یک عامل مهم در موفقیت آموزشی است - عباس زاده، . - 1386
یکی از عواملی که امروزه معلمان، مدیران و سیاستگذاران آموزش و پرورش به عنوان موضوعی مهم و اساسی به آن توجه دارند، عامل مدیریت کلاس است که به عنوان پیچیدهترین موضوع در بهبود کیفیت آموزش شناخته شده است. مدیریت عبارت از هدایت فعالیتهای افراد در جهت اهداف معین میباشد، به عبارت دیگر مدیریت به فعالیتی اطلاق می-شود که توسط یک یا چند نفر برای اداره و هدایت فعالیتهای یک یا چند نفر در جهت برآوردن یک یا چند هدف معین و از پیش تعیین شده، انجام میپذیرد. عمل مدیریت مستلزم مهارت مدیر در سه جنبه انسانی، فنی و ادراکی میباشد. هیچکدام از این مهارتها نمیتواند از طریق تجارب فردی کسب شود و حتی اگر چنین شود مستلزم بصیرتی زیاد و مدت زمانی طولانی خواهد بود.
مضاف بر آن هیچ کس هم نمیتواند مهارتهای فوق را به طور مادرزادی داشته باشد، در نتیجه علاوه بر خود مدیریت به عنوان یک رشته علمی، عمل مدیریت هم مستلزم مهارتهایی است که باید به روش علمی کسب شود. ولی در عین حال تجربه فردی میتواند به آن کمک نماید و به کارگیری مایه هنری نیز -مثل انجام هنرمندانه هر عمل دیگر، نه فقط مدیریت- میتواند بر ظرافت و دقت آن افزوده و تأثیر آن را افزایش دهد - بهاری، . - 1389به طور کلی مدیریت کلاس درس عبارت است از رهبری دانشآموزان از طریق طراحی و سازماندهی منابع، فعالیتها و محیط کلاس، نظارت بر پیشرفت امور و پیشبینی مسائل بالقوه به منظور افزایش اثربخشی و کارایی عملکرد کلاس درس. در بسیاری از کلاسها معلمان سعی میکنند دستورالعملهایی را به عنوان روش مدیریت کلاس به شاگردان بدهند و انتظار دارند که شاگردان نیز از آن خواستهها و انتظارات پیروی کنند.
در برخی از کلاسها نیز میبینیم که معلم به عنوان راهنما و تسهیل کننده یادگیری عمل میکند. همچنین در بعضی از کلاسها شاهد اشتراک مساعی و همکاری جمعی معلم و شاگردان هستیم. پژوهشها نشان میدهد که در کلاسهای نوع اول - کلاسهای معلم مدار - ، شاگردان به یادگیری دانش های موجود در کتابها دست مییابند، اما در کلاسهای نوع دوم - یعنی کلاسهایی که مبتنی بر روابط متقابل و حرمت جمعی است - ، شاگردان قادر میشوند که به ساختن دانش در ذهن خویش دست یابند - رنجبر، .. - 1391 نظریهپردازانی چون؛ وانگ، بامریند، ایمر و اوسیکر، طبقهبندی هایی از سبکها ارائه دادهاند، در این میان ولفگانگ و گلیکمن، در کتاب خود به نام "حل مسائل انضباطی کلاس" چارچوبی بسیار جامع بر اساس نظریههای مدیریت کلاس و روانشناسی یادگیری ارائه دادهاند که در آن سه رویکرد اساسی به مدیریت کلاس مطرح شده است؛ این رویکرد در یک پیوستار کنترل به ترتیب: رویکرد مداخلهگرایان، رویکرد تعاملگرایان و رویکرد غیرمداخلهگرایان هستند.
در این پیوستار هر چه از مداخلهگرایی به سمت غیر مداخلهگرایی پیش رویم، میزان کنترل کم و در مقابل مشارکت و مسئولیت دانشآموز در کلاس افزایش مییابد - عرب شهراب و ساکی، - 1389رویکرد غیر مداخلهگر بر اساس این باور شکل گرفته است که افراد خود تمایل به ابراز و انجام نیازهای خود را دارند، به طوری که معلم حداقل کنترل را در کلاس درس دارد. در سمت مقابل این پیوستار، رویکرد مداخله گر وجود دارد؛ بر این باور که رشد و تعالی افراد تحت تأثیر محیط خارجی قرار دارد. این اعتقاد معلمان را به سمتی هدایت میکند که کنترل کامل را در وضعیتهای مختلف کلاس درس بر عهده بگیرند. در میانهی این دو رویکرد افراطی، رویکرد تعاملگرا وجود دارد که معتقد بر تأثیر متقابل میان فرد و محیط است.
در این مورد، کنترل اوضاع در کلاس درس بین معلم و دانش آموزان به اشتراک گذاشته میشود. هر معلم از رویکردهای متفاوتی در کلاس استفاده میکند، اما ممکن است بسته به شرایط کلاس به سبک متفاوتی عمل نماید . - Djigic and Stojiljkovic, 2012 - در نتیجه معلم میتواند با شناخت و اجرای مدیریت صحیح، تأثیر و کارایی تدریس را افزایش و مشکلات رفتاری دانشآموزان را کاهش دهد - بهاری، . - 1389 با توجه به تأثیر مدیریت کلاس در ایجاد جو مناسب و مطلوب یادگیری از یک طرف، پیشرفت تحصیلی و ارتقاء تعلیم و تربیت از طرف دیگر، این پژوهش بر آن است تا ارتباط سبک مدیریت در کلاس درس معلمان را با متغیرهای زمینهای - جنسیت، سابقه کار، میزان تحصیلات - بررسی نماید.
.2 مبانی نظری
.1-2مدیریت کلاس
نهاد آموزش و پرورش، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان اطلاعات و بیتردید عمدهترین مصرف کننده و ذخیره کننده اطلاعات و دانایی محسوب میشود. این مهم در کشور ما به علت توسعه کمی آموزش و پرورش و توجه به مؤلفههای دینی و ملی و فرهنگی از گستردگی و ارزش بالایی برخورداراست. تولید دانش و کاربرد آن در فرایند تعلیم و تربیت، موجب افزایش دانایی و توانایی یادگیرندگان و معلمان شده و آموزش و پرورش را در مهم ترین مأموریت خود؛ یعنی، تربیت نیروی انسانی توانمند و کارآمد بیش از گذشته توفیق خواهد داد - جوادی بورا و نازکتبار، . - 1389تاکنون، تعاریف متعددی برای مدیریت کلاس، ارائه شده است .نظریههایی که در خصوص سبکهای مدیریت وجود دارد بسیار است مانند نظریه همکاری چستر بارنارد، نظریه همسازی وایت بک و گریس آرگریس، نظریه سلسله مراتب مازلو ، نظریههای X وY داگلاس و مک گریگور و نظریه رنسیس لیکرت که همگی در خصوص فرد و سازمان میباشند - عرب شهراب و ساکی، . - 1389
واژه »مدیریت کلاس« در اغلب تعاریف سنتی، هم معنا با واژه انضباط به کار رفته است. به عنوان مثال دویل مدیریت کلاس را "درمان بدرفتاریها و اختلالاتی که در محیط آموزشی رخ میدهد "تعریف میکند. به عقیده وی، هدف مدیریت کلاس ایجاد و حفظ نظم اجتماعی به منظور آرامش و یادگیری بهتر است . - Zakerman , 2000 - اگرچه اصطلاح انضباط را معلمان، مدیران و دانش آموزان فراوان مورد استفاده قرار میدهند، اما همیشه آن را بهترین کلمه ممکن برای آن منظور خاص نمیدانند. در واقع سالها شده است که عبارت پسندیدهتر مدیریت کلاس - اداره کلاس - به دلیل محترمانهتر بودن ترجیح داده میشود. یکی از دلایل این ترجیح به حرکتهای فلسفی اخیر در تعلیم و تربیت بر میگردد که میتوان گفت آسانگیرتر، انسانگراتر و کودک محورتر شده است. در متون علمی معاصر، مدیریت کلاس، وسیعتر از انظباط تعریف شده ؛ چنانکه لویز، مفهوم انضباط را زیر مجموعه مدیریت به شمار میآورد و مدیریت کلاس را مثابه ترکیبی از آموزش، سازماندهی مواد و فعالیتهای درسی و تلاش برای کاهش بدرفتاری دانش آموزان توصیف میکند . - Germine, 2002 - سبکهای مدیریت کلاس عبارتند از : سبک مداخله گر، سبک غیرمداخلهگر و سبک تعاملی.
