بخشی از مقاله
چکیده
سازمانها همواره از عوامل داخلی و خارجی تأثیر گرفته و سعی دارند راهبردهاي خود را بر اساس این عوامل طراحی و پیادهسازي نمایند. یکی از ابزارهایی که به سازمانها در جهت تدوین این راهبردها یاري میرساند، تحلیل SWOT است. تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها، قادر به تعیین اهمیت هر یک از عوامل شناخته شده نیست و راهکاري را براي گزینههاي تصمیم با توجه به این عوامل ارائه نمیدهد. هدف از انجام این پژوهش، تعیین استراتژيهاي واحد نگهداري و تعمیرات هواپیما در ایران با استفاده از تحلیل SWOT و رتبهبندي آنها و تعیین بهترین استراتژي از طریق رویکرد تلفیقی AHP-VIKOR در محیط فازي با استفاده از روش FPP، میباشد. نتایج نشان میدهد که استراتژي توسعه صادرات و رسوخ در بازار از طریق گسترش فعالیتهاي بازاریابی و تبلیغاتی - SO1 - از اهمیت بالاتري نسبت به سایرین برخوردار است.
.1 مقدمه
مدیریت استراتژیک به نحو گستردهاي امروزه توسط اغلب بنگاههاي دولتی و خصوصی براي ایستادگی در برابر هجوم بیامان رقابت بازار و تغییرات محیطی استفاده میشود. پیچیدگی و ظرافت تصمیمگیري در کسب و کار، مدیریت استراتژیک را ضروري ساخته است.[1] میتوان مدیریت استراتژیک را بدینگونه تعریف کرد: علم و هنر تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفهاي چندگانه که سازمان را قادر میسازد به هدفهاي بلندمدت خود دست یابد . فرآیند مدیریت استراتژیک دربرگیرنده سه مرحله میباشد : تدوین استراتژيها، اجراي استراتژيها و ارزیابی استراتژيها .[2] به منظور برخورد اثربخش با همه عواملی که بر توانایی شرکت در رشد سودآور آن تأثیر دارند، مدیران به برنامهریزي استراتژیک روي میآورند. تاکنون از ابزارها و تکنیکهاي کمی بسیاري در حوزه مدیریت استراتژیک استفاده شده است که از آنجایی که اصلیترین مؤلفه در این حوزه، تصمیمگیري با در نظر گرفتن همزمان ملاحظات چندگانه میباشد، لذا تکنیکهاي تصمیمگیري چندمعیاره - MCDM1 - بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص دادهاند. در این میان یکی از ابزارهایی که در مرحله تدوین استراتژي براي تحلیل موارد استراتژیک درونی و بیرونی به کار میرود، تحلیل SWOT2 میباشد .[3] خورشید و رنجبر - 1389 - جهت تحلیل استراتژیک، تدوین و انتخاب استراتژي یک شرکت چراغ اتومبیل مدرن، ماتریس SWOT و تکنیکهاي فرایند تحلیل سلسله مراتبی، شبکهاي و تاپسیس را در محیط فازي به کار بردند .[ 4] گورنر3 و همکاران - 2012 - در مطالعهاي به بررسی نقاط قوت- ضعف و فرصت- تهدید - SWOT - یک شرکت تولیدکننده هود آشپزخانه در استانبول ترکیه پرداخته و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی به رتبهبندي این عوامل پرداختند .[5] طاهرنژاد و همکاران - - 2012 معادن ایران را با استفاده از نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهاي روش SWOT در ترکیب با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازي - FAHP4 - مورد تجزیه و تحلیل دادند تا بهترین استراتژي را براي معادن ایران شناسایی کنند .[6] وحدتزاد و صدیقی - 1392 - در مطالعهاي با استفاده از روشهاي ANP5 و VIKOR6 به ارزیابی و اولویتبندي استراتژيهاي شرکت عمران شهرهاي جدید بر اساس تحلیل SWOT پرداختند. آنها در این مقاله ضمن تعیین عوامل و استراتژيها از طریق ماتریس SWOT، وزن عوامل را از طریق روش ANP به دست آورده و سپس با به کارگیري آن در روش VIKOR استراتژيها را رتبهبندي کردند .[7]
مروتی شریفآبادي و همکاران - 1393 - مقالهاي با عنوان اولویتبندي عوامل داخلی و خارجی یک بیمارستان با رویکرد سلسله مراتبی - مورد مطالعه: یکی از بیمارستانهاي استان فارس - چاپ کردند. آنها عوامل استراتژیک قابل توجه یک بیمارستان را با توجه به ترکیب SWOT و AHP تعیین کردند تا بیمارستان با توجه به اولویتبندي این عوامل بتواند بهترین عامل بهینه را جهت بهبود موقعیت داخلی و خارجی خود انتخاب کند .[8] رضایی و همکاران - 2014 - به ارزیابی عملکرد شرکتهاي سیمان با استفاده از رویکرد یکپارچه AHP-VIKOR فازي پرداختند، بدینصورت که پس از تعیین معیارهاي مورد نظر و تعیین اهمیت آنها با استفاده از رویکرد AHP فازي، از طریق رویکرد VIKOR شرکتهاي سیمان را از لحاظ عملکرد، رتبهبندي نمودند .[9] پورابراهیم و همکاران - 2014 - جهت تعیین اولویتبندي حفاظت از مناطق ساحلی در منطقه خوزستان ایران رویکرد ترکیبی AHP فازي و VIKOR را به کار بردند .[10] یکی از بخشهاي مهم هر صنعت، بخش نگهداري و تعمیرات آن میباشد. اهمیت نگهداري و تعمیرات در برخی از صنایع به حدي است که در صورت عدم رعایت آن جان افراد به خطر خواهد افتاد. لذا در اینگونه موارد تمهیدات بسیاري در جهت انجام عملیات نگهداري و تعمیرات صورت میپذیرد. یکی از صنایع حساسی که در آن به دلیل اهمیت جان انسانها نگهداري و تعمیرات از اهمیت ویژهاي برخوردار است، صنعت هواپیمایی است. صنعت نگهداري و تعمیر یکی از صنایع مهم و زیرساختی حمل و نقل هوایی محسوب میشود . این صنعت با بهرهگیري از روشهاي استاندارد و دستورالعملهاي فنی موجود که از سوي شرکتهاي سازنده وسیله هوایی و برنامهریزان نگهداري و تعمیر ارائه میشوند، هواپیما را همیشه آماده خدمترسانی نموده و قابلیت اطمینان کارکرد هواپیما را تضمین مینمایند .
منابع موردنیاز این صنعت شامل منابع سرمایهاي، انسانی و کارفرمایی بوده و درست همین منابع نیز در حال حاضر جزو چالشهاي این صنعت در کشور محسوب میشوند .[11] با توجه به اهمیت نت هوایی و تصمیمات اخذ شده در آن، در این پژوهش براي اولینبار با استفاده از تحلیل SWOT و به کارگیري رویکردهاي AHP و VIKOR و روش FPP7، به دنبال رتبهبندي استراتژيهاي این واحد و تعیین بهترین استراتژي میباشیم. البته چون در این پژوهش با نظر خبرگان و مدیران سر وکار داریم و آنها نظرات خود را به صورت کلمات بیان میکنند، پس با عدم قاطعیت مواجه هستم بنابراین جهت دقیق کردن و واقعی نمودن نتایج از منطق فازي استفاده میگردد . روش پیشنهادي در سه مرحله انجام شده است . اولین قدم تهیه لیست قابل توجه عوامل داخلی - نقاط قوت و ضعف - و عوامل خارجی - فرصتها و تهدیدها - براي برنامهریزي استراتژیک، به منظور تجزیه و تحلیل SWOT و تعیین استراتژيهاي برآمده از این عوامل میباشد. در مرحله دوم شاخصها و زیرشاخصها، دو به دو مقایسه شده و وزن شاخصهاي اصلی و وزن نسبی زیرشاخصهاي SWOT به دست آمده و سپس وزن نهایی زیرشاخصها با ضرب وزن شاخصها در وزن نسبی زیرشاخصها محاسبه میگردد و در مرحله نهایی نیز از طریق رویکرد VIKOR فازي به رتبهبندي استراتژيها پرداخته شده و بهترین استراتژي مشخص میشود.
.2 مواد و روشها
.1,1 مدیریت استراتژیک
میتوان مدیریت استراتژیک را بدینگونه تعریف کرد : علم و هنر تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفهاي چندگانه که سازمان را قادر میسازد به هدفهاي بلندمدت خود دست یابد. فرآیند مدیریت استراتژیک دربرگیرنده سه مرحله میباشد: تدوین استراتژيها، اجراي استراتژيها و ارزیابی استراتژيها .[2]
.2,1 تجزیه و تحلیل SWOT
SWOT یک واژه اختصاري براي قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدها است. تجزیه و تحلیل SWOT یک ابزار متداول براي تحلیل محیطهاي داخلی و خارجی در یک زمان و تعیین یک رویکرد سیستماتیک براي یک موقعیت تصمیمگیري است .[12] مبدأ و منشأ تحلیل SWOT به دهه 1960 باز میگردد و آن را به هومپري نسبت میدهند .[13] قلمرو استفاده از SWOT، وسیع و گسترده است و در واقع چارچوبی مفهومی براي تحلیل سیستمی محسوب میشود که امکان بررسی عوامل و مقایسه تنگناها، تهدیدها، جنبههاي آسیبزننده، فرصتها، تقاضاها و موقعیتهاي محیط بیرونی را همراه با نقاط قوت و ضعف راهبرد به وجود میآورد .[14]
.3,1 روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP -
تاکنون ابزارها و روشهاي متعددي براي حل مسائل چندمعیاره ارائه شده است. یکی از کارآمدترین این تکنیکها، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - بوده است که توسط توماس ال ساعتی در سال 1980 مطرح شد AHP .[15] تحلیلگر را قادر میسازد تا جنبههاي حیاتی یک مسأله را با ساختار سلسله مراتبی تحلیل نماید. تحلیل سلسله مراتبی نه تنها به تحلیلگر در جهت تعیین بهترین تصمیم کمک میکند، بلکه به منطق این انتخاب نیز کمک میکند.[16]
.4,1 تکنیک VIKOR
روش VIKOR یکی از روشهاي حل مسأله چندمعیاره میباشد. در مسائلی با معیارهاي نامتناسب و ناسازگار به طوري که تصمیمگیرنده نیاز به راهحلی نزدیک به راهحل ایدهآل دارد و تمام گزینهها مطابق با معیارها مورد ارزیابی قرار گیرد. هم چنین در شرایطی که فرد تصمیمگیرنده قادر به شناسایی و بیان برتريهاي یک مسأله در زمان شروع و طراحی آن نیست، این روش میتواند به عنوان ابزار مؤثري براي تصمیمگیري مطرح شود. این روش توسط تزنگ و آپریکویک8 در مواردي نظیر مهندسی زلزله و محیط زیست مورد استفاده قرار گرفته است.[17] اگر در یک مسأله تصمیمگیري چندمعیاره m معیار و n گزینه وجود داشته باشد، به منظور انتخاب بهترین گزینه با استفاده از این روش، مراحل روش به شرح ذیل میباشد: 7 Fuzzy Prioritisation Problem 8Tzeng & Opricovic ICIE - 2016 -
آن مساوي 0,5 و در صورت توافق پایین مقدار آن کمتر از 0,5 خواهد بود. مرتب کردن گزینهها بر اساس کاهش مقادیر R، S و :Q در این مرحله با توجه به مقادیر R، S و Q گزینهها در سه گروه مرتب میشوند. در نهایت گزینههاي به عنوان گزینه برتر انتخاب خواهد شد که در هر سه گروه به عنوان گزینه برتر شناخته میشود. ترتیب قرارگیري گزینهها با توجه به مقادیر R، S و Q میباشد. لازم به ذکر است که در گروه Q، گزینهاي به عنوان گزینه A A - 8 - Q A 2 − Q A 1 ≥ 1 1 برتر انتخاب میشود که بتواند دو شرط زیر را برآورده کند:
الف - شرط :1 اگر - 1 - و - 2 - به ترتیب اولین و دومین گزینه برتر در گروه Q و n بیانگر تعداد گزینه ها باشد، رابطه زیر برقرار باشد:
ب - شرط :2 گزینi باید حداقل در یکی از گروههاي R و S به عنوان رتبه برتر شناخته شود.
