بخشی از مقاله
چکیده
دنیای درونیات عالم ذهن و عالم روح مقوله ای است که از دیرباز بسیاری از شاعران عارف مسلک و روانشناسان قرون اخیر بدان پرداخته اند و در ایده بازتاب حالات درونی در دنیای بیرونی، با یکدیگر اتفاق نظر داشته اند. روانشناسی مثبت نگر نه تنها برای بهبود و ایجاد توانمندیهای افراد، بلکه به منظور پرورش تاب آوری، بهبود کیفیت زندگی و ایجاد سپری در برابر عود نشانهها، ایجاد گردید.
مثبت نگری به عنوان یکی از شاخههای علم روانشناسی مفاهیمی همچون خوش بینی، مشورت، شکرگزاری،غم و شادی، راستی و صدق، عشق، امیدواری، بردباری و ...... را دربرمی گیرد که تمام آنها را میتوان به طور مشروح در دفتر ششم مثنوی یافت.
پژوهش حاضر با هدف تحلیل و بررسی مؤلفههای روان شناسی مثبت و تطبیق آن با آرای مولانا در دفتر ششم مثنوی معنوی صورت گرفته است.نتایج پژوهشگر بیانگر آن است که مؤلفههای روانشناسی مثبت از جمله امیدواری، مشورت، شادی، خوش بینی، عشق، شکرگزاری، بردباری، اغتنام فرصت، راستی و صدق و ........در دفتر ششم مثنوی سبب شکوفایی و توسعه توانمندیهای درونی و کسب فضیلتهای اخلاقی میشود.
مقدمه
روان شناسی مطالعهی روان و رفتار انسانها اگرچه به شکل عام پیشینه ای طولانی دارد، در قالب یک علم، تاریخچه کوتاه را شامل میشود.این علم همزمان با رشد و تحول بشر و شکل گیری چالشهای جدید در زندگی انسان مدرن و به موازات این چالشها رشد کرده است.چنانکه گفته شده، روان شناسی با کارهای »وونت« در آزمایشگاه، از فلسفه جدا شد و با رویکرد و بینش »فروید« به انسان، غنی شد و با دیدگاه انسانگرایانه »راجرز« بسط و توسعه پیدا کرد
نوع تفکر و اندیشه، یکی از مسائلی است که بر زندگی و محیط اطراف فرد تاثیر مستقیم دارد.بنا بر علم روانشناسی ، تفکر مثبت و خوش بینی بر کیفیت زندگی انسا موثر است. »خوش بینی تنها مثبت بودن سطحی نیست بلکه افراد خوش بین مشکل گشایند و نقشههایی برای فعالیت طراحی میکنند
و سپس طبق آن عمل میکنند که این خود موجب میشود فرد در حل مساله و مشکلات حالت انفعالی به خود نگیرد ونسبت به دیگران نگرش مثبت بیشتری داشته باشد. مثبت نگری همان تصورات درست و خوب همچون عشق، انفاق، صبر، احسان، امیدواری و ... است که در ذهن داریم و جاذب انرژی مثبت در زندگی میشود. این دیدگاه به علت جایگاه مهمی که دارد، شاخه ای از علم روانشناسی محسوب میشود
مثبت نگری را میتوان است از تمامی ظرفیتهای ذهنی مثبت و نشاط انگیز و امیدوارکننده در زندگی، برای تسلیم شدن در برابر عوامل منفی ساخته ذهن و احساس یاس آور ناشی از دشواری ارتباط با انسانها و رویارویی با طبیعت دانست
سیلیمگن - - Seligman درباره هدف این نوع روانشناسی میگوید:»فهم، درک و شفاف سازی شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی، موضوع محوری روانشناسی مثبت نگر است« - سیلیگمن،. - 14:1379 بنابراین، هدف اصلی روانشناسی مثبت نگر، فراهم کردن زندگی شاد و سلامتی روحی و جسمانی برای افراد است.» روانشناسی مثبت بر این باور بنا نهاده شده است که مردم خواهان زندگی معنادار و هدفمند هستند و باید به افراد کمک میکرد تا زندگی، عشق و کار خود را بهبود بخشند
مولانا به عنوان معلم اخلاق در مثنوی، برای تشخیص راه از چاه و رهایی انسان از تیرگیهای باطنی و آلودگیهای جسمانی و روانی، چراغ معرفت روشن کرده است و همچون طبیبی حاذق در تدبیر معالجه امراض درونی و باز کردن مزاج روحانی از علت به صحت و از انحراف به استقامت میکوشد و گفتههایش پیرو سخنان انبیا، ضامن سعادت و صلاح و رستگاری بشر است. در این پژوهش با تعریف روان شناسی مثبت و اهداف آن، به سیر افکار مثبت گرا و زندگی بخش و هم چنین ویژگی انسانهای آرمانی و هدفمند از دیدگاه عرفانی مولانا در دفتر ششم مثنوی پرداخته است
پیشینه پژوهش
آثار مختلفی در زمینه بررسی ابعاد روان شناسی در مثنوی و مثنوی پژوهی از دیدگاه روان شناختی و حتی تطبیق برخی از نظریههای روان درمانی با اندیشه مولوی به رشته تحریر درآمده است.آثاری چون: »آنچه گفتم جملگی احوال توست« تالیف احمد کتابی؛ »مولفههای روان شناسی مثبت در داستان مثنوی و کاربرد آن در تربیت جوانان« تالیف اعظم آصف نیا و افضل السادات حسینی؛ »برداشتهای روان درمانی از مثنوی« اثر محمد صادق مومن زاده؛ »با پیر بلخ« اثر محمد جعفر مصفا؛ »هفت شیوه روان درمانی در مثنوی« اثر زهرا نصر اصفهانی و مائده شیری و مقالات متعددی که هر کدام با رویکردی خاص در این زمینه به رشته تحریر درآمده است اما در هیچ یک از این آثار، موضوع روشهای متنوع و متعدد روانشناسی مثبت در دفتر ششم مثنوی به طور خاص در مدنظر قرار نگرفته است.
روش پژوهش
روش نگارندگان در این پژوهش، روش کتابخانه ای و اسنادی است.با مراجعه به کتابها و مقالات متعددی که در زمینه روانشناسی مثبت و شیوههای آن تالیف شده، ابتدا تعریفی از انواع شیوهها و روشهای روانشناسی به مخاطب ارائه شده است، سپس با استقصای کامل در دفتر ششم مثنوی مولانا، مصداقها و نمونههای هر یک از این شیوهها در معرض مطالعه خوانندگان قرار داده شده است.
- امیدواری
امیدوار بودن یعنی اینکه فرد در سراسر زندگی خود به وجود پیامدهای مثبت در جریان زندگی اعتقاد داشته باشد.انسان با امید به آینده روشن، احساسی نیکو و حالتی شاد کسب کند»از دیدگاه هوش هیجانی، امیدوار بودن به این معناست که فرد در مقابل اضطراب نشاط آور - نگرشی حاکی از شکست یا افسردگی - در رویارویی یا چالشها یا موانع دشوار، تسلیم نخواهد شد
امیدواری یکی از ویژگیهای انسان سالم است.انسان پیش نگر است و میخواهد با تکیه بر تجربههای گذشته و اغتنام فرصتها، آینده را بسازد.زیرا امید به او نیرو میبخشد تا بتواند ایدههای خویش را در آینده متحقق سازد.امید که نیرویی است درونی، به انسان شجاعت انجام عمل میدهد و بر عکس ناامیدی که مولانا آن را هم نشین ترس میکند، موجب افسردگی و خمودگی است
مولانا میگوید انسان امیدوار مأمنی دارد که در شرایط سخت، بدان پناه میبرد:
کو؟همانجا که امید مرد و زن // میرود در وقت اندوه و حزن
کو؟همانجا که به وقت علتی // چشم پرد بر امید صحتی
یکی از راههای درمان در روان شناسی، امید درمانی است.امید درمانی در پی آن است که »به جریان درمان کمک کند تا هدفهای روشنی را مشخص و طبقه بندی و مسیرهای متعددی را برای این هدفها ایجاد کند و آنها را برانگیزد تا هدف را تعقیب کنند
