بخشی از مقاله
چکیده
موضوع آب امروز یکی از مهم ترین مسائل و دغدغه های کشور است، زیرا علاوه بر ارزش اقتصادی، از ارزش های سیاسی و زیست محیطی بسیار قابل توجهی برخوردار است. لذا حفاظت و صیانت از آن باید مورد توجه تمامی دستگاه و نهادهای اجرایی باشد. اقتصاد مقاومتی در واقع مسیر نیل به کاهش هزینه های دولت و وابستگی کشور به سایر کشورها را دنبال می کند و چنانچه در قالب پروژههای بحران آب تدوین شودقطعاً، معظل عظیم بحران آب کشور را تا حد زیادی میتواند کاهش دهد.
مقوله فرهنگ سازی در زمینه صرفه جویی و کاهش مصرف سرانه آب آشامیدنی و سالم، تاثیر زیادی در اجرای اقتصاد مقاومتی دارد ولی به تنهایی کافی نیست. یکی از راههای اجرایی کردن این شعار مهم سال 1395، بازچرخانی پساب و استفاده مجدد از آن در صنعت و کشاورزی است. در این راستا برخی از دانشگاههای سطح کشور در نظر دارند با پیاده سازی طرح دانشگاههای سبز و اجرای پکیج های نوین تصفیه فاضلاب، با جمع آوری فاضلاب ناشی از سرویسهای بهداشتی و تصفیه آن، فضای سبز و محوطه سازی را افزایش دهد تا علاوه بر فرهنگ سازی بیشتر و موثر، در حوزه استراتژی آب گامی موثر بردارند.
مقدمه
بیش از حدود 85 درصد از 164 میلیون هکتار مساحت میهن عزیزمان ایران، جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود و تنها 15 درصد از این کشور پهناور، از پوشش گیاهی برخوردار است، از این رو انتظار بروز بحران آب در کشوری که سابقه حفر قناتها و قدمت آب انبارهای آن هزاران ساله است، غیر منطقی نیست.
منابع آب تجدید پذیر کل در ایران در حال حاضر 120 میلیارد متر مکعب برآورد شده است که طی نیم قرن اخیر 70 درصد کاهش داشته ومطابق آمار وزارت نیرو، مصرف آب در کشور، در حال حاضر،بیش از 96 میلیارد مترمکعب گزارش شده که حدود %92 از آن جهت مصارف بخشهای کشاورزی،%6 در مصارف خانگی و سهم بسیار جزیی در صنعت و معدن برداشت میشود.
در استاندارد جهانی هر کشوری که در هر سال، کمتر از 20% از آب های تجدید پذیرش را استفاده کند از نظر منابع آبی دارای تعادل اکولوژیکی است. اگر میزان برداشت آب، 20 تا 40 درصد باشد، با مدیریت صحیح منابع آب می تواند تهدیدها و بحرانهای منابع آبی را در دراز مدت کنترل نماید و چنانچه میزان مصرف آب کشوری بالای 40درصد باشد، وارد بحران شدهاند. کشورهای مستقر درکمربند خشک دنیا اغلب با مصرف بالای 40 درصد گزارش شده اند و ایران با 85 درصد مصرف، مقام دوم را در جهان داراست.
تصویر1، وضعیت بحران آب در جهان و ایران
طرحهای دولت برای عبور از بحران آب موضوع آب امروز یکی از مهم ترین مسائل و دغدغه های کشور است، زیرا علاوه بر ارزش اقتصادی، از ارزش های سیاسی و زیست محیطی بسیار قابل توجهی برخوردار است. لذا حفاظت و صیانت از آن باید مورد توجه تمامی دستگاه و نهادهای اجرایی باشد. اقتصاد مقاومتی در واقع مسیر نیل به کاهش هزینه های دولت و وابستگی کشور به سایر کشورها را دنبال می کند با توجه به تعبیر اقتصاد مقاومتی لازم است که برای عملی شدن شعار اقتصاد مقاومتی در حوزه استراتژی آب برنامه ریزی های اساسی تدوین شود، زیرا بحران آب می تواند تاثیرات جبران ناپذیری را به دولت تحمیل کند.
سه عامل موثر در تشدید بحران آب در ایران را می توان رشد جمعیت، کشاورزی نامؤثر و عدم برنامهریزی صحیح دانست.
با توجه به روند اجتنابناپذیر رشد جمعیت، به کار گیری روشهای نوین آبیاری و کشت نکردن محصولاتی که نیاز به آب فراوان دارند از طریق تبیین راهکارهای مدیریتی جهاد کشاورزی، در بهینه سازی مصرف آب بسیار مؤثر است. حفظ منابع آبی موجود در کشور از طریق تعویض خطوط آبرسانی فرسوده - به میزان 40 هزار کیلومتر در کشور - که باعث جلوگیری از هدررفت %26 آب خواهد شد از دیگر روشهای مدیریتی بحران آب است که مسولیت تصمیم گیری و اجرای آن را وزارت نیرو عهده دار می-باشد.
طبق آمار منتشره از وزارت نیرو حدود 2 میلیون و 100 هزار نفر از روستاییان کشور، فاقد آب شرب میباشند که تأمین آب شرب این هموطنان روستایی به صورت برداشت بیشتر از منابع آبی کشور و انتقال بین حوضهای عملاً غیرممکن بوده و تنها با اجرای روشهای جدید سرمایهگذاری خصوصی و مشارکتهای غیردولتی و با احداث آب شیرینکن در آینده ای نزدیک محقق میشود.
از طرفی دیگر تبلیغات وسیع رسانهای در نیل به هدف اصلاح الگوی مصرف باعث مدیریت مصرف بیش از 20 مترمکعب آب در ماه به ازای هر خانوار شده که تنها راه حفظ این میراث الهی است.
یافته ها در بین روشهای مدیریتی، یکی از مؤثرترین راهکارهای مدیریت بحران آب، تصفیه فاضلاب و بازچرخانی آن در سیستم است.
تصفیه فاضلاب از دو دیدگاه به مدیریت خشکسالی کمک می کند زیرا قصور در جمعآوری فاضلاب و عدم تصفیه فاضلاب های بهداشتی و صنعتی و تخلیه آنها به صورت خام به منابع آب های سطحی و زیرزمینی، دسترسی ما را به منابع آبی موجود کمتر میسازد. سهم عظیم آلودگی آب ها به وسیله فاضلاب زمانی بیشتر پررنگ تر نمود خواهد کرد که بدانیم هر یک متر مکعب از فاضلاب بصورت خام - تصفیه نشده - 40-60 متر مکعب آب را آلوده مینماید. از طرفی دیگر، پساب - فاضلاب تصفیه شده - یکی از مطمئنترین منابع آبی موجود در حال حاضر میباشد که اهمیت آن را نمیتوان نادیده گرفت.
امروزه به دلیل کمبود منابع آب، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند کشور ایران، استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده - پساب - در آبیاری فضای سبز و کشاورزی، استفاده در صنعت و مصارف دیگر، به عنوان یکی از اهداف اصلی در نظر گرفته میشود. چنانچه در اقتصاد مقاومتی، اصطلاح "طلای کثیف" به صنعت بازیافت و در این مقوله استفاده مجدد از پساب داده شده است.
پتانسیل استفاده از پساب در کشور در حال حاضر، جمعیت تحت پوشش شبکه فاضلاب در کشور حدود 38 درصد بوده و حجم پساب تولیدی حدود 1/5 میلیارد مترمکعب است. چنانچه آمار جمعیت تحت پوشش از 38 به 80 درصد برسد و آب تولیدی بازچرخانی شود حدود 4 میلیارد مترمکعب آب تولید میشود که جوابگوی نیاز حدود 30 میلیون نفر در طول سال است ولی تحقق این امر با توجه به محدودیت منابع مالی دولت آسان نیست و جز با بهرهگیری از سرمایه و استقبال صنعتگران ممکن نمی باشد.
