بخشی از مقاله
چکیده
خطاهاي زبانی دانشجویان طی روند فراگیري زبان دوم همواره غیر قابل اجتناب است. از دهه 1960، بررسی خطاهاي زبانی موضوع مطالعات گسترده اي را در حوزه علم زبان شناسی تشکیل می دهد. تحلیل خطاهاي زبانی در ابتدا به دلایل به وجود آمدن این خطاها در روند یادگیري زبان دوم می پردازد؛ سپس آن ها را تحلیل می کند و در مرحله سوم براي مقابله با آن ها، جهت خود را به سمت یافتن راه حل معطوف می گرداند. در این مقاله، پس از تعریف نظري خطاهاي زبانی، به بررسی چند علت مهم در بروز آن ها پرداخته می شود که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: تعمیم ساختارهاي خاص زبان مادري به زبان دوم، عدم کاربرد شباهت هاي ساختاري دو زبان، تمرینات ناکافی زبان دوم، ترجمه نادرست از زبان دوم به زبان مادري و برعکس. مطالعه دلایل تشکیل دهنده، سرآغازي براي یافتن روش مقابله با آن ها در جنبه کاربردي مسئله است. بر این اساس، پس از طرح و بررسی علل بروز خطاها، روش هاي پیشنهادي زبان شناسان براي بهره گیري از جنبه مثبت خطاهاي زبانی مورد مطالعه قرار می گیرد.
.1 مقدمه
تحلیل خطاهاي زبانی شاخه جدیدي از زبان شناسی نیمه دوم قرن بیستم است که در نتیجه توجه زبان شناسان به استفاده بهینه از خطاهاي زبانی گسترش می یابد. خطاهاي زبانی به آن دسته از اشتباهات زبان آموز اطلاق می شود که در تولید جملات و آواها در گفتار و نوشتار به زبان دوم، به علت ضعف توانش کاربر بروز می یابد و لازم است که با راهنمایی مدرس اصلاح شود. بروز این نوع خطاها در یادگیري زبان پدیده اي طبیعی و غیر قابل اجتناب است و روند پیشرفت زبان آموز را در فراگیري اصول و قوانین زبان دوم نشان می دهد. جنبه نظري تحلیل خطاها به بررسی علل می پردازد و جنبه کاربردي آن به سوي یافتن راه حل هایی براي استفاده بهینه از این پدیده اجتناب ناپذیر معطوف می گردد.
از مهمترین دلایل بروز این خطاها می توان به موارد زیر اشاره کرد : تعمیم دادن ساختارهاي زبان اول به زبان دوم، تأثیر زبان اول بر زبان دوم، تداخل زبان دوم و سوم، عدم استفاده عمدي کاربر از شباهت هاي زبانی، وابسته بودن به عادت هاي زبان اول یا زبان مادري، عدم تمرینات کافی زبان دوم و استفاده نادرست از ترجمه بین زبانی.
این مقاله فراتحلیلی خطاهاي زبانی، که بر اساس مطالعات محققان و زبان شناسان داخل و خارج از کشور تدوین گردیده است، در نظر دارد که پس از ارائه تعریف عملیاتی، موضوع را از دو جنبه نظري و کاربردي بررسی نماید تا در نهایت بتواند براي بهبود بخشیدن به روند یادگیري زبان خارجی در نظام آموزشی کشورمان، راه حل هایی پیشنهاد نماید. در این راستا زبان مادري، به طور پیش فرض، فارسی و زبان هاي انگلیسی و فرانسه به عنوان زبان خارجی دوم و سوم درنظر گرفته شده است.
.2 خطاهاي زبانی و تحلیل آن ها
واژه "خطا" در آموزش و یادگیري زبان، یکی از اصطلاحاتی است که از دهه 1960 وارد علم زبان شناسی شده است. در تعریف کلی، خطاي زبانی عبارت است از تخطی و انحراف از قانون کلی حاکم بر یک زبان. خطاي زبانی پدیده اي است که طی یادگیري زبان از سوي زبان آموز بروز می کند.
در روندي که کودك زبان مادري خود را می آموزد، واژگان و ساختارهاي دستوري زبان اول به وي منتقل می شود. در عمق این آموزش، ساختارهاي آوایی فرد شکل می گیرد و فرهنگ یک جامعه نیز منتقل می شودپس. از این مرحله که معمولاً در سه سال اول زندگی به اتمام می رسد، فرد ممکن است به دلایل مختلفی به یادگیري زبان دوم بپردازد. علاقه به زبان و فرهنگی دیگر و یا نیاز به ارتباطات وسیع تر در جوامع دو زبانه از عواملی است که انگیزه کافی براي یادگیري زبان دوم را ایجاد می نماید. فرديکه قبلاً زبان مادري خود را آموخته است، با دنیاي زبان دومی مواجه می شود که سرشار از نکات تازه است. از این رو، سعی بر آن دارد تا با تعمیم اطلاعات زبان مادري به زبان دوم هرچه سریع تر به هدف نزدیک گردد. این تلاش، تداخل دو زبان را پیش می آورد. اولین تأثیري که زبان اول بر زبان دوم باقی می گذارد، ظهور خطاهاي زبانی در تولید جملات و آواها در گفتار و نوشتار به زبان دوم است.
ظهور خطاهاي زبانی در یادگیري یک زبان همواره امري طبیعی و غیر قابل اجتناب و حتی ضروري است زیرا که روند پیشرفت اصول و قوانین زبان دوم را مشخص می کند - بس، پورکیه، . - 1984 جلوگیري از خطاها، بر عهده مدرس است. او باید بتواند با متمایز کردن خطا و اشتباه، از جنبه مثبت خطاهاي زبانی در روند یادگیري زبان استفاده نماید.
طبق نظر چامسکی، در نتیجه تفاوت بین توانش1 و کنش2، بین خطا3 و اشتباه4 اختلاف وجود دارد. دامنه توانش مربوط به سطح اطلاعات فرد از دستور زبان و لغات است. بدیهی است که هر قدر دانش او در این زمینه قدرتمندتر باشد، بازدهی توانش و مهارت زبانی او بالا می رود. از سوي دیگر، زبان آموز این مهارت هاي اکتسابی را در عمل به کار می برد. کاربرد اطلاعات، قدرت و کارایی وکنش او را می سازند. زبان آموز نمی تواند خطاهاي ناشی از توانش را اصلاح کند زیرا در اصل توانایی تشخیص این خطاها را ندارد. او فقط می تواند اشتباهات ناشی از کنش را اصلاح کندمثلاً. اگر بر اثر خستگی یا اضطراب اشتباه کند، چون خود به مخالف بودن آن ها با اصول زبانی واقف است، می تواند آن ها را اصلاح کند - کوردر، . - 1981
درك بهتر از مراحل یادگیري زبان و بهبود بخشیدن به تدریس زبان دوم از مهمترین اهداف تحلیل خطاهاي زبانی در آموزش زبان دوم است. بر این اساس، خطاهاي زبانی در دو جنبه نظري و عملی تحلیل می شوند. در حوزه نظري، دلیل و چگونگی بروز خطاها بررسی می شود تا در نتیجه آن بتوان به جنبه کاربردي تحلیل خطاها دست یافت و به این ترتیب فرآیند عملی یادگیري زبان دوم و یا خارجی آسان تر شود - فرهنگپور، . - 1998 در زمینه نظري، تحلیل خطاها مطالعهاي پایهاي و روانشناسی است که روش یادگیري زبان را بررسی میکند - کشاورز، . - 1994 در ادامه و در تحلیل کاربردي خطاها، با توجه به میزان آگاهی زبان آموز از ساختارهاي زبان اول، روش مقابله با خطاها مشخص می گردد..
.3 چرا و چگونه خطاها به وجود می آیند؟
زبان شناسان بر این عقیدهاند که دلیل درصد زیادي از خطاهاي زبان آموز، تعمیم دادن ساختارهاي زبان اول به زبان دوم و نیز تأثیري است که زبان اول بر زبان دوم برجا می گذارد. تحقیقات نشان داده است که زبان اول و دوم، به هر اندازه، به یکدیگر نزدیک تر باشند، احتمال خطا در یادگیري زبان دوم کم تر می شودمثلاً. ، شباهت ساختارهاي دستوري و آوایی و مشترك بودن ریشه واژگان بین زبان هاي فرانسه و ایتالیایی و اسپانیولی موجب می شود تا کاربران به آسانی زبان مشابه زبان اول خود را بیاموزند در حالی که تفاوت بین فرانسه و چینی، کار یادگیري زبان فرانسه را براي چینی زبانان دشوار می کند.
گاهی زبان آموز تصور می کند که عناصر مورد استفاده در زبان دوم با زبان اول بسیار متفاوت است. در نتیجه، از قواعد زبان مادري خود استفاده نمیکند، در حالی که ممکن است قسمتهایی از دستور زبان و آواهاي زبان اول با زبان دوم مشابه باشند. براي مثال، فرانسوي زبانی که انگلیسی می آموزد، در تلفظ کلمات "attack" و "attaque" بر تلفظ حرف صدادار اول کلمه تأکید میکند در حالی که در انگلیسی نیز همانند فرانسه، تأکید بر حرف صدادار دوم است. اهمیت استفاده از شباهت-هاي زبان اول و دوم در روشهاي آموزشی مبتنی بر توجه به تفاوتهاي زبانی نادیده انگاشته شده می شود.
