بخشی از مقاله
چکیده:
درعصرحاضر، رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن بحرانهای مختلف در زندگی شهری از جمله کمبود مسکن را به وجودآورده است . درایران نیز باتوجه به مشکلاتی که درزمینه کمبود مسکن و به ویژه گرانی آن وجود داشته، طرح مسکن مهر به عنوان محوری ترین سیاست در سالهای 1392-1384مورد دستور کار دولت وقت قرار گرفت. ازاین رو، هدف این پژوهش سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع های مسکن مهر شهرک گلستان بجنورد با توجه به شاخص پژوهش می باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و از نظرهدف در زمره تحقیقات کاربردی است . ازآنجایی که بررسی میزان رضایتمندی ساکنین از وضعیت سکونتی خود در یک محل خاص، صرفاً برای شناخت و توصیف شرایط موجود است، تحقیق پیش رو، توصیفی خواهد بود.
داده های مورد نیاز برای پیش بینی متغیر رضایتمندی ساکنین با تاکید بر حریم، ازطریق پرکردن 100عدد پرسشنامه توسط ساکنین جامعه هدف به صورت تصادفی تامین گردید . براین اساس به نظرمی رسد بین رضایت مندی و حریم رابطه ی مستقیمی وجود دارد یعنی هرچه محرمیت در فضاهای شخصی بیشتر رعایت گردد رضایت مندی ساکنین نیز بیشتر خواهد شد. از طرفی تجمیع فرهنگهای متفاوت در کنار هم در مکانی بنام آپارتمان که بایستی کاملا محیطی بسته و وابسته به مشارکت و ارزشهای انسانی ،در جهت حفظ روحیه انسان دوستی باشد در این جا کمرنگ تر است؛ همین موضوع نارضایتی افراد را بیشتر کرده بطوریکه ساکنین مورد هدف از محیط خود رضایت کم و بعضا نسبی دارند ، چه به لحاظ محرمیت رفتاری ،اجتماعی،گروهی،فرهنگی،چه از لحاظ امنیتی و شنیداری.
از آنجا که محرمیت بعنوان عنصری فعال و پویا از اصول معماری اصیل ایرانی - درونگرایی - ست که به دنبال ارزش نهادن به شان انسانها ست که در آن نقش معمار با اعمال تمهیداتی همانند هشتی و ورودی و ایوان و... کاملا مشخص هست و این برگرفته از اصول معماری ایرانی و اسلامی ست ، این مقاله در صدد است تا اهمیت و دامنه موضوع - محرمیت - را در تبیین و تشریح موضوع معرفی کند و در ادامه این هدف به دنبال شناسایی شاخص های مثبت این عملکرد مهم در معماری ایرانی و در مکان مورد مطالعه می باشد.
واژه های کلیدی: کیفیت زندگی ،رضایتمندی ساکنین، حریم،آپارتمان، شهربجنورد.
مقدمه:
در تمام دوران حیات بشر، بویژه در قرن اخیر که شهرنشینی با سرعت زیادی افزایش یافته است، مسکن از مسائل مهم اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف بوده و هست - درکوش،1386،. - 137 به طوری که در سال 1948 ، سازمان ملل، در بیانیه جهانی حقوق بشر، شرح داد که هر کسی برای دستیابی به یک سطح استاندارد مناسب زندگی برای سلامتی و بهزیستی خود و خانواده اش شامل غذا ، لباس ، مسکن و مراقبت های بهداشتی و خدمات اجتماعی لازم حقی دارد - چگویل،2007،. - 143 از طرفی از بین نیازهای اولیه بشر، تأمین سرپناه، مشکل ترین آنهاست - لاکویان،1364،. - 15 بدون تردید مسکن اهمیت بنیادی در ترقی انسان دارد - کینگ و الدرشت،2005،. - 650
در این میان دسترسی به مسکن مناسب برای همه خانوارهای شهری مخصوصا اقشار آسیب پذیر از مهمترین چالشهای کشورهای کمتر توسعه یافته است. گزارش نهایی کمیسیون برانت، آشکارا مسکن را به عنوان یکی از نیازهای کلیدی جنوب یا جهان در حال توسعه شناخت - هویت، 413،1998یکی از مهمترین سیاستهای دولتها طرح مسکن مهر می باشد که با اهداف ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای مسکن با حذف قیمت زمین، تأمین مسکن اقشار کم درآمد و بی بضاعت، کنترل وجلوگیری از افزایش بی رویه قیمت زمین و مسکن، رونق بخشی به تولید مسکن و افزایش حجم تولید مسکن، کاهش هزینه های مسکن - اجاره بها، رهن و خرید - از سبد هزینه خانوار، تأمین نیازهای انباشتی و آتی مسکن و برقراری عدالت در دسترسی به مسکن مناسب و به تبع آن کاهش فقر و تأمین مسکن جوانان مطرح گردید - رضایی و همکاران،1391،. - 14
تبدیل خانه های گذشته به آپارتمانهای امروزی، موجب تحول ویژگیهای کالبدی، عملکردی و فضایی معماری مسکن ومحیطهای مسکونی شده است - عینی فر و علی نیای مطلق،2،. - 1393 چنین به نظر میرسد که سیاست فوق، تأکید ویژه ای بر جنبه کمی مسکن داشته و بیش از توجه به جنبه های اجتماعی، بعد اقتصادی و آماری مسکن را نشانه گرفته است.پیامد نامطلوب این بی توجهی، شکل گیری توده حجیم بناهای سرد و بی روحی است که فاقد شرایط لازم برای ایجاد ارتباطی پایدار با ساکنان خود بوده و ناگزیر زمینه ساز نارضایتی و بیگانگی افراد با محیط زندگی خویش می شوند. رضایتمندی یکی از معیارهای مهم در سنجش کیفیت محیط مسکونی میباشد، به طوری که محیط با کیفیت مناسب از طریق ویژگیهای فیزیکی، اجتماعی و نمادین احساس رفاه و رضایتمندی را برای ساکنان خود به ارمغان می آورد - رهنماو کمانداری 3،. - 1394
با توجه به اهمیت موضوع شناسایی عواملمؤثّر درحریم و میزان رضایت و نارضایتی سکونتی ساکنان، میتواند در جهت تحلیل وضع موجود سکونتی، تصمیمات آتی به منظور ارتقای سطح کیفی محدوده های سکونتی افراد و جلوگیری از تکرار نواقص در سایر مکانهامؤثّر واقع گردد. شهر بجنورد نیز همانند سایر شهرهای کشور در چند سال اخیر در پی سیاستهای تأمین مسکن با ساخت پروژه های متعدد مسکن مهر روبرو بوده است. شهرک گلستان با جمعیت 4000 نفر به عنوان یکی از پروژه های مهم مسکن مهر در این شهر می باشد. ساختار این پژوهش مبتنی بر برآورد رضایت ساکنان از کیفیت سکونت مجتمع های مسکونی و کشف معیارهای اثرگذار با تاکید بر حریم است. بر این اساس در بخش اول مقاله، با مرور ادبیات موجود در این زمینه، ابعاد مختلف رضایت از مکان تبیین میگردد. سپس در بخش روش پژوهش، ابزار ونحو ه آزمون گیری از افراد مورد هدف بر اساس روش تصادفی انجام میشود - نگارندگان،. - 1395
چارچوب نظری تحقیق
-1 تعاریف و مفاهیم:
- حریم: مفهوم حریم که در بسیاری از رشته ها مورد استفاده قرار می گیرد. در تعداد زیادی از حوزه های مختلف فعالیتهای انسانی در جامعه کاربرد دارد - مهرداد و همکار ان،1383،. - 88این مفهوم معادل واژه ی «Privacy» است و از کلمه لاتین…Privatus» مشتق شده و «Privo» به معنی محروم کردن و بی نصیب شدن است.این واژه برای اولین بار در ارتش مورد استفاده قرار گرفت و معنی تحت اللفظی آن محروم شدن از مقام و رتبه و درجه ارتشی است. در فرهنگ زبان انگلیسی Privacy به معنی بیرون کشیده شدن از دید جامعه،زندگی خصوصی،خلوت ، آرامش و آسایش ترجمه شده است.در بیان دیگر، مفهوم این لغت به معنی پیرامون،گرداگرد خانه و مکانی است که حمایت و دفاع از آن واجب باشد.
براساس ماده 136 قانون مدنی"حریم مقداری از اراضی اطراف ملک و قنات و نهر و امثال آن است که برای انتفاع از آن ضرورت داد و حریم از اقسام حق ارتفاق و موضوع آن منفی است - منع از تصرف زیان آور - " - کاتوزیان،1383،. - 15از دیدگاه حقوق دانان"حریم"آن مفدار از مساحت های مجاور است که برای دوام و بقاء رقبه احیاء شده در اراضی موات،عرفا و عادتا ضروری است که تعیین آن بر حسب تشخیص عرف و خبره یا کارشناس است - جان پرور و همکاران،1394، 4؛ - 3 برگرفته از از - شاهباغ، 1376، ،. - 97در شهرسازی حریم؛به اراضی که حسب قانون جهت اهداف خاص حفاظت و منظور میشوند گفته میشود - شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ،2،. - 1389
در فرهنگ فارسی دکتر محمد معین واژه محرمیت به معنایمحرَم بودن تعبیر شده است و در معنایمحرَم نیز آمده است: -1 ناشایست -2 حرام -3 خویشاوندی نزدیک که نکاح او روا نباشد -4 زن ، زوجه -5 خویش، خویشاوند -6 آشنا، واقف کار 7 -مقرّب،ندیم. معانی این واژگان در لغت نامه دهخدا به صورت زیر تعبیر شده است:محرم بودن، محرمی،رازداری،خویشی، محرم شدن،رازدار شدن، معتمد کسی گشتن در حفظ اسرار و در معنیمحرَم آمده است: ناشایست، حرام، کسی که اذن دخول در حرم و خانه شخصی را دارد، خویشاوند، خویش، آشنا، اهل سر و آنکه در نزد وی بتوان راز را به ودیعه گذاشت؛ معتمد، ندیم، مقرب، خودی، یگانه، رازدار، نامحرَم؛ بیگانه، ناموافق و نامعتمد.دهخدا در لغتنامه اش واژه حریم را اینگونه معنا میکند: پناهگاه. خانه شخص و اطراف آن که از تعرض دیگران در پناه است.
- کیفیت زندگی: مفهومی است بسیار انتزاعی که نمی توان برای آن تعریفی جامع ومانع ارائه داد . از این رو،کیفیت زندگی مفهومی چند وجهی، نسبی ، متاثراز زمان و مکان وارزشهای فردی و اجتماعی است که ابعاد عینی و برونی، ذهنی و درونی را در برمی گیرد . اصطلاح کیفیت زندگی به طورکلی به وضعیت محیطی که مردم در آن زندگی می کنند مثل آلودگی و کیفیت مسکن، همچنین به برخی صفات و ویژگیهای خود مردم مانند سلامت کیفیت ودسترسی اشاره دارد - - Pacione, 2003: 20 .زندگی به معنای داشتن زندگی خوب واحساس رضایت از آن است یا این که میتوان میزان واقعی رفاه تجربه شده به وسیله افراد وگروه ها تحت شرایط اجتماعی و اقتصاد عمومی راکیفیت زندگی نامید - 40. - Schlemmer and Moller, 1997:
- رضایتمندی : مفهوم رضایتمندی بردامنه گسترده ای ازتمایلات ومطلوبیت هاجهت رفع نیازهای پایه و یامتعالی انسان اشاره دارد . بسیاری ازافراد به چیزهایی که نمی توانند داشته باشند تمایل دارند و بنابراین به دلایل مختلف باید این نیازهای خودرا ازمناطقی که تمایل کمتری نسبت به آنهاوجود دارد انتخاب وتامین نمایند - . - Gifford' 1999وقتی آن چه
