بخشی از مقاله
چکیده
بررسی نوع و مؤلفههای شکل دهنده روایت از اساسیترین پژوهشها در ادبیات روایی است. هنر رمان مدرن با روی آوردن به زمان ذهنی از واقعیتمداری به سوی رؤیا و فرا واقعیت گام نهاد. با توجّه به این نکته که مؤلفه شخصیت، نقش اصلی جهان متن رمان مدرن را به خود اختصاص میدهد، شخصیتپردازی در مقابل دیگر شاخصههای رمان، مانند طرح و زاویه دید، عامل اصلی جداکننده این رمان از رمانهای پیشامدرن شده است.
این پژوهش میخواهد بگوید که ادبیات روایی در دیدگاه مدرنیستی رمان »چه کسی باور میکند« مرز بیان واقعیت و اضطرابها و تنشهای ذهنی بشر است و بررسی ویژگیهای روایتی چون تک-گویی درونی، زمان ذهنی و شخصیت پردازی ضد قهرمانانه، نشان میدهد که نویسنده رمان » چه کسی باور میکند رستم« با پناه بردن به خاطره و شک و بدبینی و تک گوییهای درونی میخواهد، شخصیتهایی را وارد گفتمانهای ادبی کند که سرگشته و چندپارهاند.
نویسنده میخواهد با فاصله گرفتن از هنر رئالیستی بیگانگی، تنهایی، تعارض با خود و رهایی از رئالیسم سنتی در وجود انسان مدرن را بهتر نشان دهد. این رمان با دور شدن از گفتوگوها و رویآوردن به تک گوئی با زاویه اول شخص و گاه دوم شخص خطابی، شکل خاطره و یادداشت پیدا میکند. تلاش برای دست یابی به چیزیِ وجود که میتوان آن رامنِ» خویشتن « نام نهاد در دنبال کردن جهان خود ساخته نویسنده برای رسیدن به حقیقت وجودی، همه ماهیت رمان مدرن »چه کسی باور میکند رستم« را شکل میدهد.
مقدمه - بیان مسئله -
نویسنده مدرن با عصیان رمانتیستی خود و پناه بردن به رؤیا و پندار، دست به تجربههای ذهنی زد که ناشی از اندیشههای خردگریز او بود. ادبیات رئالیستی برونگرا و واقعیت مداری است در مقابل، هنر و ادبیات مدرن ذهنی یا ذهنیت محور. روح انگیز شریفیان، نویسنده معاصر ایرانی، اهل تهران و متولد سال1320 است. او بعد از قبولی در آزمون زبان آلمانی برای اعزام دانشجو به خارج در سال 1342 به اتریش رفت و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته تعلیم و تربیت ادامه دارد و با نوشتن رسالهای با عنوان »تأثیر تربیتی پدر بر زندگی و شخصیت کودک« دوره دکتری را در اتریش به پایان رساند و در همان هنگام، داستانهای کوتاهی مینوشت که به گفته خود از بس احساساتی بودند، یکسره همه را پاره میکرد. او در حال حاضر ساکن لندن است. آثار داستانی او عبارتند از: »دستهای بسته - 1370 - «،»چهکسی باور میکند؟ رستم - 1382 - «،»روزی که هزار بار عاشق شدم» - 1384 - «کارت پستال - 1387 - «،»خدای من، خدای من - 1389 - «رمان »چه کسی باور میکند رستم« در سال 1382 جایزه ادبی گلشیری را از آن خود کرد. هنوز کتاب» خدای من، خدای من« از سوی وزارت ارشاد اسلامی، اجازه انتشار نیافته است.
از همین رو، او از وجود سانسور در انتشار رمان به شدت نارحت است و با امید به اینکه دیگر از سایه سنگین سانسور و خود سانسوری خبری نباشد، مشغول نوشتن رمان دیگری است. مفهوم و معمای »من « همیشه پرسش بنیادی رمان بوده است. رمانها در همه زمانها به معمایِ من میپردازد. نویسنده رمان »چه کسی باور میکند رستم« میخواهد، دنیایی از بودن را همزمان به تصویر بکشد و دانستههای خود را بر واقعیات بیرونی سایه بیندازد و از دید و نگاه زنانه خود رویداد را تفسیر کند. این روند، نویسنده را به جایگاهی میکشاند که به خود محوری میرسد و بیگانگی خویش را در وجود رستم نمادین معنا میکند.
مرور پیشینه:
تحقیقاتی که تاکنون در باره این رمان صورت گرفته است: - 1 مقاله »گفتوگو با روح انگیز شریفیان« از شهاب دهباشی که تنها به مصاحبه با او به زندگی شخصی او پرداخته است؛ » - 2هویت دو جنسیتی در دو اثر معاصر »چه کسی باور میکند رستم و غریبه ای در اتاق من« تنها از دیگاه فیمینیستی شخصیتها را بررسی کرده است؛ » - 3 روایت زنانه در داستاننویسی زنانه« از مریم حسینی که باز با همان نگاه فیمینیستی به بررسی شخصیتهای زنان رمان پرداخته است و - 4 شخصیت و شخصیت پردازی در رمان های روح انگیز شریفیان که به نقد و تحلیل کلی شخصیت های داستان بدون رویکرد مشخصی پرداخته است و تقریبا اطلاعات دقیقتری از بقیه منابع به دست خواننده داده است. پژوهش حاضر با توجه به رویکرد نقد مضمونی به بررسی دو مؤلفه شاخص رمان ؛ یعنی زاویه دید و شخصیت پرداخته و کل روایت را با استفاده از نقد مضمونی تحلیل نموده است.
ضرورت تحقیق و روششناسی
یکی از راههای مهم شناخت ادبیات داستانی معاصر ایران، شناخت نویسندگان و تحلیل آثار آن-هاست. در این میان روح انگیز حاجیزاده از نویسندگان مدرن صاحب نام است که به عنوان یک نویسنده زن مطرح و آگاه به مسائل زبانی، هنری و نیز سیاسی، از جریانهای رمانهای مدرن ایرانی و جهان تأثیر پذیرفته است.
» اولین هدف رماننویس این است که خواننده استنباط کند، تجربههای انسانی بیکم و کاست به او منتقل شده است. چنانچه خود نویسنده، توجه خود را به سنن صوری پیشین -بنیاد معطوف کند، صرفاً موفقیتش را به خطر میاندازد
