بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر، تأملی است در باب عناصر تشکیل دهنده ی متون نمایشی منظوم و آهنگینی که به عنوان اولین تجربه های شعر دراماتیک درزمان نو پایی ادبیات نمایشی در عرصه ی تئاتر و اجرای صحنه ای در دوره مشروطه به رشته ی تحریر در آمده اند .
نحوه ی ارئه مطالب به شیوهی تحلیلی و تشریح و کاربرد هر یک از عناصر درام و تفکیک عوامل سازنده ی ساختار نمایشنا مه می باشد . البته در نخستین گفتار به تبیین ظهور ادبیات نمایشی در دوران مشروطه و بررسی کاربرد های شعر در سیر تاریخی هنر های نمایشی و سپس حضور آن در ساختار زبانی نمایشنامه های دوره مذکور در ایران پرداخته ایم.دستاوردپژوهش نشان دهندهی آن است که عشقی با سرودن نمایشنامهیاپرای رستاخیز شهریاران ایران توانسته است با استفاده ازقالب نمایشنامه آهنگین واستفاده از زبان شعر در نمایش وبر پایه ارجاع مخاطب به یک قالب نوین،طرحی نودر ادبیات شعری ایران ایجادکند.
مقدمه
مقاله حاضر، تأملی است در باب عناصر تشکیل دهندهی متون نمایشی منظوم و آهنگینی که به عنوان اولین تجربه های شعر نمایشی درزمان نو پایی ادبیات نمایشی در عرصه ی تئاتر و اجرای صحنه ای در دوره مشروطه به رشته ی تحریر در آمده اند . نحوه ی ارئه مطالب به شیوه ی تحلیلی و تشریح و کاربرد هر یک از عناصر درام و تفکیک عوامل سازنده ی ساختار نمایشنا مه می باشد . البته در نخستین گفتار به تبیین ظهور ادبیات نمایشی در دوران مشروطه و بررسی کاربرد های شعر در سیر تاریخی هنر های نمایشی و سپس حضور آن در ساختار زبانی نمایشنامه های دوره مذکور در ایران پرداخته ایم .
آنچه در پایه جستاری این پژوهش باید لحاظ گردد، شناخت ساختار نمایشی است که در ابتدا باید گفت : » هر متن نمایشی ، علاوه بر هدفی که متن به خاطر دست یافتن برآن به رشته ی تحریر در می آید؛ متکی و پایدار بر سه عامل اساسی شخص بازی ، عمل و بیان است - و دیگر این که در یک تعریف کلی ساختار نمایشی : » یک نظام است ؛ نظامی جاری بر بستر زمان ؛نظم و ترتیبی معین است که وقایع داستان بر اساس آن منظم می شوند و یکی پس از دیگری ، در مکان معین خود قرار می گیرند تا از طریق فعل و انفعالی درونی که بین پاره های گوناگون آن برقرار می شود به ایجاد ارتباطی معین با مخاطب بپردازد - .
و دیگر در نحوه مطالعات میان رشته ای هدف مورد نظر این پژوهش آن است که علاوه بر تحلیل و بررسی متون نمایشی بر اساس تفکیک عناصر نظام ساختاری ، جنبه ادبی آن نیز از بابت پرداخت زبان شعری در استفاده از مؤلفه های هنر شاعری در متن نمایشی و گفتمان اشخاص بازی و استفاده های زیباشناسانه ی این زبان از جمله هنر استفاده از تناسب ، ایجاز، ریتم و آهنگ ، وصف در قالب تشبیهات حسی و استعاره های بیانی را مورد نظر قرار دهد که چگونه به ارتباط با مخاطب و دیده شدن آفرینش هنرمند می انجامد و همچنین اصلی ترین مورد از آنجا که » هنر یعنی انتقال مؤثر معنی به دیگران . انتقال ممکن است به هر صورتی انجام گردد . اما نویسنده در پی کسب ارتباط مؤثر ، یعنی تأثیر بر مخاطب است . شرط این انتقال چیست ؟ شرط این است که :
-1 درست و عاری از عیب و نقش بودن وسیله باشد. - اگر از زبان درست بهره بگیریم ، انتقال صورت می گیرد -
-2 تناسب رعایت شود . - یعنی از وسیله ی زبان زیبا و متناسب بهره بگیریم - شرط اول معنی را انتقال می دهد . شرط دوم ، معنی را انتقال مؤثر می دهد . این دو شرط را می توان : الف : شرط صحت - ب : شرط تناسب ، نام نهاد - .
-1 جریان شناسی پیدایش ادبیات نمایشی پس از انقلاب مشروطه
انقلاب مشروطه در ایران علاوه بر شرایط سیاسی و نظام قانون مداری و حکمرانی ، تأثیری چشمگیرو بنیادین بر نهاد های اجتماعی و فرهنگی برجا گذاشت . آشنایی روشنفکران و تحصیل کردگان با فرهنگ و جنبه های متفاوت هنر و ادبیات سرزمین های دیگر و توسعه روابط برون مرزی ، آزادی های به دست آمده در حیطه ی اندیشه و وبروز افکاری که در اثر آشنایی با سبک های هنری و ادبی و نظریه های ناقدان اروپایی ایجاد گردیده بود، باعث پیدایش و ظهور انواع ادبی جدید و سبک های هنری تازه در ایران گردید.
از بابت جایگاه ادبیات نمایشی در تقسیم بندی انواع ادبی باید گفت »: ادبیات نمایشی و نمایشنامه نویسی آن طور که در اروپا بوده ، در ایران نبوده است . ولی نمی توان گفت هیچ گونه جلوه ی نمایشی در کشور ما وجود نداشته است .... ،زیرا هیچ ملتی در جهان نیست که قسمی از نمایش نداشته باشد . بنابراین اگر ما نمایش و نمایشنامه به صورت اروپایی آن نداشته ایم ،شبه نمایش و شبه نمایشنامه داشته ایم . آری اگر خود نمایش در بین ما نبوده ،لااقل عناصر و اجزائش بوده است . اما ظهور ادبیات نمایشی به شکل متعارف آن و بر اساس شکل و ساختار شناخته شده و معیار های جهانی در ایران مصادف است با برقراری نظام مشروطیت » تا پایان دوره ی حکومت ناصری و اوائل سلطنت مظفرالدین شاه تنها نوع نمایشنامه هایی که در ایران اجرا می گردید،نمایش های تقلید و تعزیه بود .
