بخشی از مقاله
چکیده
استان ایلام علاوه برجاذبه های طبیعی، تاریخی- فرهنگی از جاذبه های خاص، دفاع مقدس نیز برخوردار است که با فرهنگ غنی و سنتی و قدمت تاریخی آن مجموعهای از بهترین جاذبه های گردشگری را در محدوده متوازی الاضلاع شکل، در گوشه غربی ایران هم مرز با عراق را وجود آورده است. با وجود قابلیتهای فراوان گردشگری و گذشت بیش از یک دهه تأکید و توجه نسبت به آن هنوز نتوانسته است سهم مؤثر و قابل توجهی در اقتصاد استان ایلام بیابد.
عوامل درونزا و برون زای چندی در توضیح این امر قابل شناسایی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی قابلیت ها، موانع و محدودیت های گردشگری در استان ایلام می باشد. بر این اساس با توجه به موضوع و اهداف، از روش تحقیق توصیفی و شیوههای گردآوری اطلاعات شامل روشهای کتابخانهای و میدانی به شناخت وضعیت موجود، تحلیل یافته و سپس ارایه پیشنهادات راهبردی پرداخته شده است.
بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات حاکی از و جود قابلیت های متعدد و متنوعی در زمینه ، طبیعی، فرهنگی-تاریخی و دفاع مقدس برای جذب گردشگر در استان ایلام می باشد. اما تنگنا ها و موانع گوناگونی منجمله تنگناها و موانع حمل و نقل، تأسیسات- تجهیزات، فرهنگی، اقلیمی - طبیعی، اداری و سیاسی در راه توسعه گردشگری این استان وجود دارد که برخی از این موانع مانند اداری سیاسی جنبه کشوری دارد و برخی دیگر نظیر اقلیمی-طبیعی و تأسیساتی جنبه استانی دارد.
مقدمه
بر اساس گزارش ارایه شده توسط سازمان جهانی گردشگری، تعداد ورودی گردشگران بین المللی از 200 میلیون نفر در سال 1980 به 922 میلیون نفر در سال 2008 رسیده است و نیز این سازمان پیش بینی کرده است، در سال 2020حدود یک میلیارد و پانصد شصت میلیون نفر به گردشگری خواهند پرداخت. درآمد حاصل از آن به یک نیم تریلیون دلار خواهد رسید .[16] ایران یکی از دیدنی ترین کشورها که از نظر جاذبه های طبیعی گردشگری جزء ده کشور اول جهان و جزء پنج کشور اول جهان از نظر تنوع گردشگری همچنین جزء سه کشور اول جهان از نظر صنایع دستی است.
[3]بررسی ها در خصوص وضعیت صنعت گردشگری درکشور ایران حاکی از آن است که سهم بخش گردشگری در تولید ناخالص داخلی اندک، و در بین 174 کشور جهان رتبه 86 را به خود اختصاص داده است . استان ایلام جدای از پراکندگی فضایی جاذبه های طبیعی، تاریخی - فرهنگی و انسان ساخت در سطح کشور که می تواند مقصد بالقوه و بالفعل بسیاری از تقاضای داخلی و بیرونی باشد، جاذبه های ناشی از جنگ تحمیلی در گستره مناطق عملیاتی استان ایلام - مهران ، دهلران و ایلام - می تواند منبعی بسیار بزرگ برای مقصد گردشگران و مهمتر از آن صیانت از ارزش های معنوی دوران دفاع مقدس، و انتقال آن به نسل های بعدی نیز باشد اما هم اکنون استان ایلام یکی از استان های کمتر توسعه یافته در زمینه گردشگری می باشد. توسعه گردشگری در استان ایلام به دلایل زیر می توان قابل توجه باشد.
-1 پاسداشت و انتقال میراث ارزشی و گرانبهای دوران دفاع مقدس به نسل حاضر و اتی از طریق گردشگری دفاع مقدس و نوستالوژی در استان ایلام
-2 با توجه به محرومیت استان ایلام، جوان بودن ساخت سنی آن ، عدم اشتغال زایی در سایر بخش های اقتصادی و درصد بالای بیکاری جوانان این ناحیه با توسعه گردشگری در این استان می توان سبب اشتغال زایی و کاهش رقم بالای بیکاری شد.
-3 با علم بر اینکه هر تخت - محل اسکان هر گردشگر - در ایران حدود 4تا 5 شغل ایجاد می کند.[6]
-4 با توسعه گردشگری امکانات زیر بنایی از قبیل فردگاه جاده شبکه بهداشتی و .... نیز که یکی از اساسی ترین عوامل زمینه ساز گسترش گردشگری است توسعه می یابد.
-5 توسعه گردشگری در استان ایلام در توسعه ملی صنعت گردشگری کشور مؤثر است و بهبود شرایط اقتصادی - اجتماعی استان را نیز در پی خواهد داشت.
-6 با توسعه گردشگری می توان انتظار داشت که توجه بیشتری به حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس و مرمت و نگه داری آثار تاریخی و باستانی مبذول گردد. در تحقیق حاضرسعی شده است با در نظر گرفتن موارد فوق و درک این مطلب که شناخت قابلیت ها و محدودیت های گردشگری استان ایلام می تواند تاثیر به سزایی در برنامه ریزی بهینه و مناسب توسعه گردشگری منطقه داشته باشد به تحلیل قابلیت ها و محدودیت های گردشگری و ارائه راهکارهایی توسعه گردشگی استان ایلام پرداخته شده است.
گردشگری جنگ1
گردشگری جنگ در قرن 20 یک زیر مجموعهی مهم و اساسی از گردشگری سیاه2 بوده و پیش بینی شده که در قرن 21 نیز نه تنها یک زیر مجموعهی مهم از گردشگری سیاه خواهد بود، بلکه تبدیل به یکی از انواع پر طرفدار گردشگری در جهان خواهد شد. اهمیت گردشگری جنگ به عنوان زیر مجموعه گردشگری سیاه، به حدی است که برخی از محققان به اشتباه یا عمد گردشگری سیاه و گردشگری جنگ را به یک مفهوم به کار می برند.[14] امروزه به طور فزاینده بازدید از سایتهای تاریخی، شامل آنچه که به رخدادهای وابسته به تاریخ انسان و مرگ دسته جمعی را به تصویر میکشد به یک جنبه مهم از بازدیدهای گردشگری تبدیل شده است. [10] در این قسمت به تعاریفی چند از گردشگری جنگ پرداخته می شود.
گردشگری جنگ: یعنی عزیمت گردشگر با هدف بازدید از جاذبههای مناطق جنگی، جهت کسب تجربه جدید و ثبت وقایع برای ارضای نیازهای فرهنگی- اجتماعی و معنوی میباشد. گردشگران جنگ مجموعه خاصی از گردشگران هستند که علاقمند به بازدید از میادین جنگ و یادمانهای آن هستند و در طی سفر خود، احساسات هیجانی، معنوی، بشردوستانه و حتی مذهبی و معنوی را تجربه میکنند و بعد از سفر احساسات و اندیشه هایی را درباره جنگ و شرکتکنندگان - افرادی که به هر نوع با جنگ درگیر بودهاند - به انحاء مختلف ابراز میکنند. بیشتر اوقات گردشگران جنگ، کسانی هستند که خود، خانواده و یا دوستان آنها در جنگ شرکت داشته اند.[8]
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای موردی - استان ایلام - و بر حسب محتوا از نوع تحقیقات کاربردی، و از نظر ماهیت از نوع روشهای توصیفی- تحلیلی میباشد. به منظور جمعآوری اطلاعات از روش اسنادی، کتابخانهای، مطالعات میدانی استفاده شده است و با توجه به اطلاعات بدست آمده به بررسی جاذبهها، امکانات، خدمات توریستی و محدودیت های کلی گردشگری در منطقه پرداخته شد. نهایتا با توجه به نتایج به دست آمده و پیشینه های موضوعی موجود، راهکارهای علمی و عملی لازم ارایه گردید.
-4 قلمرو پژوهش
استان ایلام با مرکزیت شهرستان ایلام، مساحتی حدود 19086 کیلومتر مربع، 31درجه و 58 دقیقه تا 34 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 10 دقیقه طول شرقی از نصف و النهار گرینویج قرار دارد. طول مرز مشترک 1 - War Tourism 2 -گردشگری سیاه - Dark Tourism - اغلب مرتبط با هویت یا میراث گردشگران میباشد.[11]گونهای از گردشگری میراث فرهنگی میباشد که مشتمل بر انواع مختلف سایتهای مرتبط با مرگ، فاجعه، تراژدی انسانی و انواع مختلف قساوت به عنوان هدف اصلی این سفرها میباشد.[12]
این استان با کشور عراق 425 کیلومتر مربع است - میرزایی،. - 1388 شهر ایلام واقع در شهرستان ایلام مرکزیت اداری- سیاسی این استان را عهده دار می باشد. محدوده نوار جنگی در استان ایلام از تقسیمات اداری- سیاسی سه شهرستان ایلام، دهلران و مهران را شامل می شود. شهرستان های ایلام، دهلران و مهران که در غربی ترین نقطه کشور و استان استقرار یافته اند به دلیل هم مرز بودن با کشور عراق طی دوران جنگ تحمیلی به طور مستقیم تحت تاثیر قرار داشته اند.
جاذبه های دفاع مقدس
آثار بجای مانده از هشت سال دفاع مقدس موقیعت خاصی را برای استان ایلام ایجاد کرده است که هرساله بخش قابل توجهی از مردم منطقه و بیرون از منطقه را در قالب سازمان یافته - راهیان نور - و غیر سازمان یافته - تشکل های مردمی خود جوش و نیز خانواده ها - قرار گرفته و از آن منطقه بازدید کرده و میکنند . این جاذبهها، گردشگری منحصر به فردی را برای استان ایجاد کرده که شایان توجه در تصمیم گیری و برنامه ریزی ها است.
این جاذبه ها میتوانند به عنوان بخشی از نظام گردشگری جنگ مورد توجه قرار گیرند و یا اینکه بخشی از تسهیلات و خدمات نظام گردشگری جنگ را ارایه نمایند. در زیر به تشریح جاذبه ها ی دفاع مقدس در هریک از مناطق جنگی استان ایلام پرداخته شود است، با توجه به وجود ظرفیت های فراوان جاذب از بعد گردشگری دفاع مقدس3 در شهرستان مهران لزوم انجام اقدامات اساسی و بهره گیری از استراتژی های هماهنگ و مشخص به منظور رشد گردشگری دفاع مقدس در این شهرستان اجتناب ناپذیر نموده است.
- 3 منظور از جاذبه های طبیعی، تاریخی فرهنگی و روستاهای هدف گردشگری جنگ، جاذبه های است که مرتبط با خاطرات و رویدادهای زمان جنگ بوده اند. توسعه گردشگری جنگ در استان ایلام به عوامل زیر تقسیم بندی می شود.
1. تنگنا و موانع حمل و نقل
2. تنگنا و موانع موانع فرهنگی- اجتماعی
3. تنگنا و موانع کالبدی - زیرساختی
4. تنگنا و موانع اقلیمی- طبیعی .[4]
5. تنگنا و موانع اداری و سیاسی تنگنا و موانع حمل و نقل حمل و نقل زمینی
- کمبود راههای دسترسی در نقاط گردشگریخصوصاً مناطق دارای جاذبه های گردشگری جنگ،
- ایمنی پایین راهها
- کمبود و ضعف جایگاه خدمات رفاهی بین راهی در جادهای استان از مهمترین مانع در برابر توسعه گردشگری جنگ در استان ایلام می باشند. شبکه راهها بخصوص در شهرستان های محدوده نوار جنگی پاسخگوی نیاز توسعهی گردشگری استان نمی باشد. جدول شماره - - 4 گویای وضعیت راههای دسترسی زمینی در شهرستانهای محدوده نوار جنگی استان ایلام است.
حمل و نقل هوایی
سرمایه گذاری دولت در فرودگاه شهدای ایلام با هدف تبدیل آن به پلی بین سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا می تواند صنعت حمل و نقل هوایی در استان را دچار تغییر کند. فرودگاه ایلام در صورت بین المللی شدن می تواند یکی از بهترین گزینهها برای جا به جایی زوار ایرانی و عراقی باشد. با توجه به جدول شماره - - 5 تعداد مسافر هوایی ورودی و خروجی تفاوت قابل ملاحضهای را نشان نمی دهد ولی میزان پروازها و تعداد مسافر جابجا شده از این نکته حکایت دارد که میانگین مسافر جابجاشده در هر پرواز کمتر از 65 نفر است که عدم ظرفیت کامل هواپیماها را نشان می دهد.
