بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب علوم ششم ابتدایی سال 1392 بر اساس تکنیک ویلیام رومی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا است . جامعه آماری پژوهش، علوم ششم ابتدایی سال 1392 است. نمونه، کل جامعه آماری است. بر اساس این تحلیل، ضریب درگیری دانش آموزان در سه مؤلفهی »متن«، »پرسش«، »تصویرهای« کتاب بر اساس سه سؤال مورد توجه قرار گرفته شده استدر. تحلیل متن مجموعاً 469 واحد مورد بررسی قرار گرفته شده که ضریب درگیری 0/80 میباشد، این بیانگر آن است که متن کتاب علوم ششم به شیوه فعّالی نوشته شده است.
در قسمت تحلیل پرسش، 141 پرسش مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته شده و ضریب درگیری یادگیرندگان با پرسشها 2/52 بهدست آمده است که نشاندهندهی این است که پرسشهایارائه شده در تمامی محتوای کتاب، در حد بالایی فعّال میباشد. در قسمت تحلیل محتوای تصاویر 189 تصویر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته، که ضریب درگیری دانشآموز با تصاویر 1/10 تعیین شد که نشان میدهد تصاویر دانش آموزان را درگیر در یادگیری میکند. یافتهها در کل نشان میدهد که این کتاب به شیوه فعّالی تألیف شده است و محتوای کتاب، دانش-آموزان را درگیر یادگیری میکند.
واژههای کلیدی: تحلیل محتوا، تکنیک ویلیامرومی، علوم ششم ابتدایی، روش فعّال
-1 مقدمه
اگر برنامه درسی و محتوای کتابهای مربوط به برنامهها هماهنگ با اهداف کلی و هدفهای جزئی نباشد، نمی-توان نسبت به تحقق هدفهای مورد نظر امیدی داشت. کتاب های درسی منبع بسیار خوبی برای انتقال مفاهیم برنامه درسی و اصلی ترین و مهم ترین منبع یادگیری در نظام های آموزشی محسوب می شوند - دوگبی1، . - 2010 از آنجا که نظام آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی متمرکز و معلم و برنامه و کتاب محورهای اساسی آموزش و یادگیری هستند و با توجه به آن که در بسیاری از موارد کتاب درسی تنها وسیله آموزشی است که در اختیار معلم و دانشآموز قرار دارد و فرایند تدریس و یادگیری صرفاً به اتکای محتوای برنامه و مفاهیم و ارزشهای مطرح شده در آن صورت میپذیرد و نیز از آنجایی که ارزشیابیهای تحصیلی امتحانات متعدد بر اساس محتوای کتاب درسی و برنامه آموزشی مربوطه انجام میگیرد، نقش کتاب به عنوان محتوای برنامه آموزشی بسیار مهم تلقی میشود و جای تعمق و بررسی و تتبع فراوان دارد.
بازنگری، تجدیدنظر و اصلاح محتوای کتابهای درسی زمینههای رشد و تکامل برنامهریزی درسی و به تبع آن رشد و بهبود و پیشرفت تحصیلی را بدنبال خواهد داشت - رحیم نژاد، . - 1377 از این لحاظ کیفیت و کارآیی کتب درسی ارتباط مستقیمی با کیفیت و کارآیی نظام آموزشی دارد. در پژوهش کیامنش و موسی پور نیز ضریب مطلوبیت کتب درسی با افزایش افت تحصیلی دانشآموزان مورد تأیید قرار گرفته است - نوریان، 1381، ص. - 85 با آگاهی بر نقش و اهمیت کتاب درسی در پیشرفت امر آموزش و با توجه به تغییر نظام آموزشی در سالهای اخیر ضرورت دارد تا به بررسی کتابهای درسی و تحلیل محتوای آنها پرداخته شود و در این میان بررسی محتوای کتاب-های جدید التألیف از اهمیت بسزایی برخوردار است - حسنی، . - 1391
-2 بیان مسأله
توجه به همه ی ابعاد و علوم تأثیرگذار بر طراحی و تألیف کتب درسی به خصوص در دورهای حساس چون دورهی ابتدایی از اهمیت خاصی برخوردار است. علومی مانند روانشناسی، تکنولوژی آموزشی، برنامهریزی درسی و علومی مانند هنر در ابعاد گوناگون آن در تألیف کتاب درسی تأثیر و دخالت مستقیم دارند، در فرایند طراحی وتألیف از متخصصان این حوزهها باید بهره جست، فقدان هر کدام از تخصصهای مورد نیاز و بیتوجهی به آنها کاستی و نقص در متن کتاب باقی میگذارد - ملکی، . - 1387 تعیین محتوای درسی، از مسائل بسیار مهم در نظامهای آموزشی و درسی به شمار میآید. منظور از محتوا یک ماده درسی عبارت از دانش سازمانیافته و اندوختهشده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعیات، حقایق، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیمها، پدیدهها و مسائل مربوط به همان ماده درسی است - قورچیان و تن ساز . - 1374 به اعتقاد استون1، تحلیل محتوا به هر روشی برای ارزیابی میزان نسبی نفوذ و تأثیر منابع، نگرش ها و موضوعاتی معین در یک پیام یا سند گفته می شود - به نقل از دِوی پراساد2، . - 2008
در رابطه با پیشینه پژوهش، هیچ تحقیقی در رابطه با تحلیل محتوای کتاب علوم پایه ششم ابتدایی انجام نپذیرفته است و در ادامه به برخی تحقیقاتی که به شیوه تحلیل محتوا - با تأکید بر روش ویلیام رومی - یا در رابطه با کتب دوره ابتدایی - با تأکید بر کتاب علوم - اجرا شده است، اشاره می شود. کرمی، اسدبیگی و کرمی - 1392 - ، در پژوهشی با عنوان »تحلیل محتوای کتاب ریاضی 1 پایه اول متوسطه بر اساس تکنیک ویلیام رومی3 و حیطه شناختی بلوم« به این نتیجه رسیده اند که ضریب درگیری متن 0/53 است که نشان می دهد متن، کتاب ریاضی 1 اول متوسطه به شیوه فعالی نوشته شده تعیین شده است. ضریب درگیری تصاویر نیز 1/2 تعیین شد که نشان داد تصاویر کتاب، دانش آموز را درگیر در یادگیری می کند. همچنین در بخش تحلیل شاخص فعالیت محور بودن کتاب، ضریب درگیری، 0/75 تعیین شد که نشان می دهد کتاب، فعالیت محور است.
فتحی واجارگاه - 1372 - ، نیز به پژوهش تحت عنوان »ارزشیابی شیوه ی ارائه ی محتوای کتب تجربی - پایه های دوم تا پنجم - دوره ی ابتدایی با استفاده از روش رومی« پرداخته است. به این منظور نحوه ارائه محتوا - متن، پرسش، تکلیف، تصویر و نمودار - در کتب درسی مورد بررسی قرار گرفتند. بررسیهای انجام شده نشان داده که متن کتب علوم تجربی دوره ابتدایی از ضرایب درگیری مطلوبی برخوردار نیستند و در اکثر موارد ضریب حاصله نشانگر ارائه غیرفعّال متن کتب می باشد. همچنین تصاویر و نمودارهای کتب علوم تجربی نیز دارای ضرایب مطلوبی نبوده و بهصورت غیرفعّال ارائه شده اند، لیکن پرسشها و تکالیف آخر فصل از لحاظ ارائه فعّال در
