بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بر اساس مولفه های سواد اقتصادی است. از نظر نوع تحقیق توصیفی - تحلیلی و جامعه آماری شامل متن نوشتاری کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ی ابتدایی در سال تحصیلی 1395-1396 می باشد. و جامعه با نمونه برابر است. برای جمع آوری ذاذه ها از فرم تحلیل محتوا محقق ساخته استفاده شد.برای محاسبه ضریب پایایی فرم تحلیل محتوا از ضریب پایایی اسکات استفاد شد.
نتایج تحلیل محتوای انجام شده نشان می دهد که در بین پایه های سوم تا ششم، پایه ششم در توجه به مؤلفه های سواد اقتصادی در کتب مطالعات اجتماعی درای بیشترین فراوانی و پایه پنجم در توجه به مؤلفه های سواد اقتصادی در کتب مطالعات اجتماعی درای کمترین فراوانی و درصد بوده است. و در کل در کتب مطالعات اجتماعی مؤلفهی هزینه بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است.
مؤلفه های اشتغال، بیکاری، تولید سه مؤلفه ای بودند که در کتب مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی در کل پایه ها کمترین فراوانی را داشته است. اشتغال، تولید، بیکاری مؤلفه هایی بودند که کمترین درصد و فراوانی را به خوذد اختصاص دادند. بازنگری محتوای کتب درسی در راستای توانمند سازی متربیان بر اساس سند تحول بنیادین و ساحت تربیت اقتصادی و حرفه ای می تواند بخشی از کاستی های محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی را کاهش دهد.
مقدمه
در این برهه از زمان که رکود اقتصادی سراسر جهان را در برگرفته بیش از هر زمان دیگری نیاز است، مفاهیم و مؤلفه های اساسی علم اقتصاد به کودکان آموزش داده شوند. آنها باید در مورد مدیریت پولی که به دست می آورند یا در اختیارشان قرار می گیرد اطلاعات لازم را داشته باشند، آنها باید بدانند که چگونه آن را به شکل صحیح پس انداز و در زمان مناسب از آن استفاده کنند. لازم است به کودکان آموزش دهیم که اقتصاد و مسائل مربوط به آن چه نقش اساسی و کلیدی در زندگی آنها دارد.
همچنین لازم است تا نگرش ها و عادات مطلوب مالی و اقتصادی در ذهن آنها شکل بگیرد تا در تصمیم گیری های اقتصادی مربوط به دوران بزرگسالی مؤثر واقع شوند - احمدی و همکاران، . - 1394 با ورود به قرن بیست و یکم ، تعریف بسیاری از مفاهیم تغییر پیدا کرده است . برای مثال سواد دیگر همان معنی قدیمی توانایی خواندن و نوشتن را ندارد . تا جایی که ، پژوهشگران موفق به معرفی بیش از سی و چهار نوع سواد مفید و مدرن شده اند که سواد مالی و اقتصادی با معنای مصطلح آن ، تنها یکی از آنها محسوب می شود .
بر این اساس همه افراد از همهی نسلها نیاز به باز آموزی و سواد آموزی از نوع جدید دارند که سواد مالی و اقتصادی هم جزو آنهاست - احمدی و همکاران، . - 1394 در کانادا عمدهترین بانکهای کشور در کنار فعالیتهای متداول بانکی ، خدمات آموزش مالی را بطور رایگان به عموم مردم ارائه میدهند. نهاد دولتی کانادا موفق - prosper Canada - در بیشتر نقاط کانادا مسئولیت آموزش سواد مالی را به عهده گرفته است - آقازاده ، . - 1394سیاست گذران در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، بطور فزایندهای در حال شناخت اهمیت سواد مالی بوده و در پی آن منابع خود را در حوزه برنامههای تحصیلات مالی و ارتقاء آن تخصیص میدهند .
برنامه ها و سرمایه گذاریهای ملی و جامعی بوسیله بانک جهانی و دیگر مراکز تامین کننده وجوه - خیریه - در سراسر دنیا به جریان افتاده است . از این رو با توجه به افزایش حجم نوشتار و مطالعه ها در زمینه سواد و تحصیلات مالی ، هیچ زمانی مناسب تر از اکنون برای بررسی مدارک و مستندهای موجود نیست - حنیفه زاده ، . - 1394 بررسی اصول » مطالعات جدید درباره سواد«، روایت جدیدی در زمینه ماهیت سواد به دست می دهد. این روایت از سواد مانند رویکردهای غالب، بر فراگیری مجموعه ای از مهارت ها تمرکز ندارد، بلکه ترجیحاً سواد را به صورت فعالیتی اجتماعی تبیین می کند.
یکی از بزرگترین متصدیان در زمینه اندازه گیری سواد مالی و بهبود سطح آن در جهان، بانک جهانی است که کار گروهی مجزا به نام گروه تحقیق های توسعه ای به همراه گروه توسعه بخش خصوصی و مالی برای این موضوع تشکیل داده است. تا کنون مطالعه های فراوانی در کشورهای مختلف به وسیله این کار گروه انجام شده و یافته های مقایسه ای، رهنمودها و توصیه های سیاستی متنوعی برای کشور و سیاستگذاران ارائه شده است.
نگرش های مختلفی در تدوین طرح محتوای آموزش های سواد مالی وجود دارد، اما بهر حال، دو نکته در همه آنها مشترک است: نخست آنکه محتواهای آموزشی موجود، در جزئیات تفاوت های زیادی با هم دارند. برای مثال، محتواهای آموزشی که در آمریکا تدوین شده اند با محتواهای ارائه شده در ژاپن، مالزی یا هند متفاوت اند. ریشه این تفاوت در نیازهای این جوامع به سواد مالی است. این تفاوت تنها در سطح فرهنگ و نیاز عمومی مشهود نیست، بلکه بر اساس مخاطبان نسیز می توان تفاوت های اساسی را در محتواهای آموزشی احساس و مشاهده کرد. برای نمونه، در آمریکا، محتوایی که برای زندانیان مربوط به شرکت های هرمی تدوین می شود، با محتوای مربوط به طرح » مادران فردا« تفاوت های زیادی دارد.
همچنین، می توان متفاوت بودن آموزش های مربوط به بازنشستگان را نیز کاملاً احساس کرد. دیگرآنکه عنوان های کلی آنها غالباً شبیه یکدیگر است. به عبارت دیگر، سرفصل ها شباهت زیادی به یکدیگر دارند، و این حکایت از مشترک بودن نیازهای عمومی یا موضوعات کلان مبتلا به اغلب کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه دارد - مهرابی، . - 1393 ساحت تربیت اقتصادی و حرفه ای بخشی از جریان تربیت رسمی و عمومی است که ناظر به یکی از ابعاد مهم زندگی آدمی یعنی بعد اقتصادی و معیشتی انسان هاست.
این ساحت ناظر به رشد توانایی های متربیان در تدبیر امر معاش و تلاش اقتصادی و حرفه ای است - اموری نظیر درک و فهم مسائل اقتصادی، درک و مهارت حرفه ای، التزام به اخلاق حرفه ای، توان کارآفرینی، پرهیز از بطالت و بیکاری، رعایت بهره وری، تلاش جهت حفظ و توسعه ی ثروت، اهتمام به بسط عدالت اقتصادی، مراعات قوانین کسب و کار و احکام معاملات و التزام به اخلاق و ارزش ها در روابط اقتصادی - - مبانی نظری تحول بنیادین،. - 1390دوراک و هنلی در پژوهشی به سنجش سواد مالی کارکنان دانشکده علوم انسانی در یک دانشگاه نیویورک پرداختند. علاوه بر این آنها رابطه سواد مالی و برخی از متغیرهای جمعیت شناختی و درک افراد از طرحهای بازنشستگی و مزایای مستتر در آن را نیز بررسی نمودند.
نتایج نشان داد شرکت کنندگان درک مناسب از ساز و کار برنامه بازنشستگی خود داشتند ولی دانش کافی برای ایجاد تمایز بین گزینه های مختلف سرمایه گذاری ارائه شده در طرحهای بازنشستگی را نداشتند. نمره متوسط سواد مالی مشارکت کنندگان 0/40 بود و مهمترین مؤلفه تعیین کننده سواد مالی سطح تحصیلات افراد بود - به نقل از یعقوب نژاد و همکاران، . - 1390 مانتیکن در پژوهشی ضمن سنجش سواد مالی ایتالیائی ها و مقایسه آنها با سایر کشورهای اروپایی ها و آمریکائی، رابطه ثروت - توانایی مالی - و سواد مالی را نیز بررسی نموده است. نمونه وی شامل 3997 نفر بوده است.
نتایج حاکی از آن بود که سواد مالی ایتالیائی ها در مقایسه با آمریکایی ها و سایر کشورهای اروپایی به مراتب پایین تر است، سایر نتایج نشان داد که بین توانایی مالی و سواد مالی رابطه مثبت برقرار بود. خانم ها و بیوه زن ها نسبت به سایرین سواد مالی کمتری داشتند و افراد با تحصیلات بالاتر سواد مالی بیشتری داشتند - به نقل از یعقوب نژاد و همکاران، . - 1390 صبری و همکارانش در پژوهشی به بررسی رابطه سواد مالی با متغیرهای جمعیت شناختی، سطح آموزش دانشگاهی و تجارب مصرف در کودکی در بین 2519 دانشجوی مالزیایی پرداختند.
میانگین نمره سواد مالی کل دانشجویان 11/7 از 25 بود - کمتر از 50 درصد - که این موضوع نشان دهنده سطح پایین سواد مالی دانشجویان مالزیایی بود. همچنین آن دسته از دانشجویانی که تجربه بحث در مورد مسائل مالی با والدین خود را ندارند - عدم وجود تجربه کودکی - نمرات پایین تری نسبت به سایرین کسب کردند. متغیرهای جمعیتشناختی قومیت، سکونت دانشجو و نوع دانشگاه و زمان سپری شده در دانشگاه دارای رابطه معنی دار با سواد مالی بودند.
احمدی و همکاران در پژوهشی به بررسی میزان توجه به مؤلفه های سواد مالی و اقتصادی در محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی پرداختند. داده های حاصل از تحلیل محتوا حاکی از آن است که میزان توجه به هر یک از مؤلفه های سواد مالی و اقتصادی در محتوای کتاب های درسی متفاوت است؛ ضمناً به مؤلفه های سواد اقتصادی بیشتر از سواد مالی پرداخته شده است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش و نقش سواد مالی و اقتصادی در دنیای امروز، تأکید بیشتر بر مؤلفه های سواد مالی و اقتصادی در محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.
.2 روش تحقیق
به منظور مطالعه محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ی ابتدایی بر اساس مؤلفه های سواد اقتصادی از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. واحد تحلیل جمله انتخاب شده است. ابزار گردآوری اطلاعات سیاههی تحلیل محتوای محقق ساخته بود که بر اساس مبانی تظری در حوزهی مفهوم سواد اقتصادی و نظریات صاحب نظران در این زمینه تهیه و تدوین گردید. جامعه آماری پژوهش در این مطالعه کتب مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی میباشد لذا جامعه و نمونه برابر است.
ابزار جمع آوری داده ها فرم تحلیل محتوای محقق ساخته بود که بسیاری از مولفههای آن در پژوهشهای قبلی در این حوزه استفاده شده بود اما با نظر کارشناسان اقتصاد دانشگاه پیام نور بندرعباس و صاحب نظران رشته برنامه درسی و کارشناسان آموزش و پرورش جرح و تعدیل هایی در آن صورت گرفت. برای اندازه گیری روایی ابزار گردآوری داده ها در اختیار 2 نفر از دانشجویان دکتری برنامه درسی و 5 نفر از استادان اقتصاد قرار گرفت. در این مطالعه میزان پایایی بر اساس درصد توافق بین دو کد گذار و بر اساس فرمول ضریب پایایی اسکات محاسبه شد و میزان توافق دو کدگذار0/75 بدست آمد.
.3 یافته ها
با توجه به سؤال پژوهش مبنی بر اینکه تا چه میزان در محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ی ابتدایی داده های جدول شماره 1 نشان می دهد که در محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ی ابتدایی بیشترین توجه به مؤلفه هزینه با 50 درصد بوده است و کمترین توجه به مؤلفه های اشتغال، بیکاری و تولید با 0/04 بوده است. در بین پایه های سوم تا ششم دوره ابتدایی در پایه ششم بیش از سایر پایه ها به مؤلفه های سواد اقتصادی پرداخته اند و کمترین میزان توجه در پایه پنجم بوده است.
