بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی بر اساس مؤلفههای انگیزه پیشرفت از روش تحلیل محتوا استفاده و واحد تحلیل جمله انتخاب شده است. ابزار گردآوری اطلاعات سیاههی تحلیل محتوای بود که در پژوهش های قبلی از آن استفاده شده است و بر اساس پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس و نظریه های صاحب نظران در این زمینه ساخته شد . جامعه آماری پژوهش در این مطالعه کتب مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی میباشد لذا جامعه و نمونه برابر است.
در این مطالعه میزان پایایی بر اساس درصد توافق بین دو کد گذار و بر اساس فرمول ضریب پایایی اسکات محاسبه شد و میزان توافق دو کد گذار ./70 بدست آمد. بیشترین میزان توجه به مولفه های انگیزه پیشرفت در کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی مربوط به مقاومت طولانی در مواجهه با تکالیف با سطح دشواری متوسط و توجه به ملاک شایستگی و لیاقت در انتخاب دوست و همکار بود و کمترین میزان توجه به مولفههای انگیزه پیشرفت در محتوای کتب مطالعات اجتماعی مربوط به درک پویا از زمان واینده نگری و انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا بود.
.1 مقدمه
از گذشتههای دور برای دانشمندان، این سئوال مطرح بوده است که انگیزهی رفتار انسان کدام است؟ چرا انسان به طور کلی رفتار میکند یا چرا رفتارهای خاصی را انجام می دهد؟ چه عواملی باعث می شود او رفتاری را بر گزیند و رفتار دیگر را رها سازد؟ برخی نظریات اصل رفتار انسان را نیازمند انگیزه و علت خاص نمی دانند؛ بلکه معتقدند انسان در اصل، فعال، آفریده شده است. اما انگیزه فقط رفتار را جهت می دهد و باعث می شود که او عملی را انتخاب و دیگری را رها کند.
منشاء فلسفی مفاهیم انگیزشی به یونانیان باستان، سقراط، افلاطون و ارسطو بر می گردد. افلاطون معتقد بود که انگیزش از روح یا روان سه جزئی که به صورت سلسله مراتبی ترتیب یافته است، ناشی می شود که شامل روان اشتهایی، روان رقابتی و روان تصمیم گیری می باشد. روان اشتهایی به جنبهی اشتها آور روح مانند گرسنگی، تشنگی و میل جنسی و روان رقابتی به انگیزه های اجتماعی مانند غرور، رقابت و افتخار اجتماعی مربوط میشود؛ روان تصمیم گیری که مربوط به انگیزه های شناختی مانند تصمیم گیری، تعقل و محاسبه می باشد - حسن زاده،. - 1386 »اتکینسون« معتقد است که انگیزه ی پیشرفت، جستجو کردن موفقیت در رقابت با استانداردهای عالی می باشد.
کورمن 1977 - ، ترجمه شکرکن،1370،به نقل از فولادی، - 1389 معتقد است که انگیزه ی پیشرفت، عبارت است از:» آرزو برای پیشی گرفتن بر یک رفتار ویژه، که به صورت ملاک یا معیار در آمده باشد.» «گیج و »برلاینر« انگیزه ی پیشرفت را به صورت میل یا علاقه به موفقیت کلی یا موفقیت، دریک فعالیت خاص، تعریف کرده اند - دهقان شاد کامی، . - 1388 همان طور که اگر معلم نسبت به مطالبی که تدریس می کند بی علاقگی و بی رغبتی نشان دهد، ایجاد انگیزه در شاگردان عملاً غیر ممکن خواهد بود؛ محتوا هم اگر در راستای ایجاد انگیزه تدوین نشده باشد، رغبت به مطالعه و یادگیری را کاهش می دهد.
»اتکینسون - 1965 - « معتقد است که تمایل به موفقیت در هر شرایطی تابع دو تمایل متضاد است؛ یعنی نیل به موفقیت منهای تمایل به اجتناب از شکست. برآیند این دو، زمانی مثبت است که تمایل به موفقیت بیش تر از تمایل به اجتناب از شکست باشد - به نقل از شارع پور، . - 1383 انگیزهی پیشرفت، میل به اشتیاق یا تلاش و کوششی است که فرد برای دستیابی به یک هدف یا تسلط بر اشیا، امور، اندیشه ها یا یک معیار متعالی از خود ابراز می دارد - ویلدر ، 1989ف به نقل از فولادی ،. - 1389 با توجه به این که بیشتر افراد جامعه موفقیت در انجام وظایف را یک هدف مثبت در نظر می گیرند و در این زمینه تلاش میکنند در نتیجه به آثار مثبتی از قبیل فزونی انتظار مو فقیت های بعدی، غرور و صلاحیت بیشتر دست می یابند.
بنابراین موفقیت، دارای آثار مثبت اجتماعی است و افراد با نیاز به پیشرفت زیاد نه تنها تکالیفنسبتاٌ دشوار را ترجیح می دهند؛ بلکه پایداری بیشتری نیز در این تکالیف دارند. بنابراین باید از لحاظ اجتماعی انگیزه ی پیشرفت مورد توجه قرار گیرد و مفاهیمی از قبیل تشریک مساعی، تشکیل گروه، اهداف گروه و پیشرفت گروهی در قالب آن تشریح نمود. حال آن که بر طبق اظهارات معلمان در رویکرد مشارکتی فرایند یاددهی- یادگیری دانش آموزان دوره ی راهنمایی غالباً از مشارکت در یادگیری امتناع می ورزند که نکته ای درخور توجه در مبحث انگیزه ی پیشرفت می باشد.
مک کللند که پژوهشهای گسترده ای را درباره ی انگیزه ی پیشرفت در کشور های مختلف انجام داده است، اظهار میدارد که انگیزه ی پیشرفت، در تحول و توسعه ی اقتصادی کشورها نقش اساسی به عهده دارد؛ زیرا مردم کشوری که دارای انگیزه ی پیشرفت بالایی هستند، پیوسته در پی یافتن راه ها و روش های انجام بهتر کارها می باشند - عریضی و عابدی،. - 1382 به اعتقاد مورای - به نقل از هجل و زیگلر، - 1992 انگیزه ی پیشرفت به مفهوم انگیزه ی غلبه بر موانع و مبارزه با آن چه که به انگیزه ی پیشرفت، یعنی گرایش به تلاش برای انتخاب فعالیت هایی که هدفش رسیدن به موفقیت یا دوری از شکست است.
این انگیزه یکی از انگیزه های اجتماعی با اهمیت است که ارتباط ویژه ای با کار معلم دارد - کدیور، . - 1379 به طور کلی افراد دارای انگیزه ی پیشرفت احساس می کنند که بر زندگی شان مهار دارند و از آن لذت می برند. آن ها سعی می کنند عملکرد خود را بهبود بخشند و ترجیح می دهند کارهایی را انجام دهند که چالش انگیز باشد و به کارهایی دست می زنند که ارزیابی پیشرفت آنان امکان پذیر باشد - توکرلد ،2000، به نقل از طالب پور و همکاران،. - 1381 نیاز به پیشرفت، یکی از نیازهایی است که توسط مورای مطرح گردید.
انگیزه ی پیشرفت، تمایل فرد در رسیدن به اهداف شخصی تعیین شده است این هدف ممکن است گرفتن نمره الف در درس ریاضی باشد یا صعود به قله کوه. موفقیت »مک کللند« و همکارانش در سنجش انگیزه ی پیشرفت فرد با تأکید بر اهمیت نقش افراد پیشرفت مدار در تحول و توسعه اقتصادی، موجب به وجود آوردن این فکر شد که، آیا می توان روشی برای سنجش پیشرفت یا انعطاف اقتصادی جوامع به دست آورد؟ او در این کار موفق بود و اشاره می کند که تأثیر داستان های کودکان و قصه های عامیانه هر جامعه در شکلگیری انگیزه ی پیشرفت خردسالان مهم است. همچنین عملکرد این کودکان در بزرگسالی برای تحول و توسعهی اقتصادی جامعه حایز اهمیت می باشد .
طراحی یک متن نوشتاری با هدف آموزشی، تنها به جنبه های مفهومی واژگان آنها محدود نمی شود؛ بلکه سازماندهی محتوای پیام ها با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی می تواند نقش های آموزشی مورد انتظار را در جامعه ی در حال توسعه بر آورده سازد . از این رو ارزیابی محتوای کتب درسی مدارس و ارزیابی کارکرد آن ها به عنوان یک مسأله ی اساسی در فرایند توسعه ای پایدار مطرح بوده است. با توجه به این که کتاب درسی یکی از مهم ترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام کنونی آموزشی محسوب می شود، می تواند یکی از مهم ترین عوامل القاکننده ی انگیزه ی پیشرفت در دانش آموزان باشد. حال با توجه به نقش تحول برانگیزی و نگرش پیشرفت از طریق محتوای کتاب های درسی، این سؤال اساسی مطرح است که تا چه حد، این متون به انگیزه ی پیشرفت توجه نموده اند؟ لذا، میزان توجه کتب درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی را بر اساس مؤلفه های انگیزه ی پیشرفت مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار داده است.
.2 روش تحقیق
به منظور مطالعه محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی بر اساس مؤلفه های انگیزه پیشرفت از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. واحد تحلیل جمله انتخاب شده است. ابزار گردآوری اطلاعات سیاههی تحلیل محتوای بود که در پژوهشهای قبلی از آن استفاده شده است و بر اساس پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس و نظریه های صاحب نظران در این زمینه ساخته شده است. جامعه آماری پژوهش در این مطالعه کتب مطالعات اجتماعی دورهی ابتدایی میباشد لذا جامعه و نمونه برابر است.
ابزار جمعآوری داده ها فرم تحلیل بود که بسیاری از مولفههای آن در پژوهشهای قبلی در این حوزه استفاده شده بود اما با نظر کارشناسان روان شناسی تربیتی و صاحب نظران رشته برنامه درسی و کارشناسان آموزش و پرورش هرمزگان مورد استفاده قرار گرفت. برای اندازه گیری روایی ابزار گردآوری داده ها در اختیار 2 نفر از دانشجویان دکتری برنامه درسی و 5 نفر از استادان روانشناسی تربیتی قرار گرفت. در این مطالعه میزان پایایی بر اساس درصد توافق بین دو کد گذار و بر اساس فرمول ضریب پایایی اسکات محاسبه شد و میزان توافق دو کد گذار ./70 بدست آمد.
