بخشی از مقاله
چکیده
روش تحلیل محتوا به بررسی محتوای آشکار پیامهای موجود در یک متن میپردازد. در این روش محتوای آشکار و پیامهابهطورنظامدار و کمّی توصیف میشود. از اینرو این روش را میتوان روش تبدیل دادههای کیفی به دادههای کمّی قلمداد کرد. این پژوهش به منظور تحلیل محتوای کتاب های درسی روانشناسی سال سوم دبیرستان، از نظر میزان توجه به مولفه های فراشناختی انجام شد.این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوابود. جامعه آماری درپژوهش حاضرشامل کلیه مباحث کتاب روانشناسی سال سوم دبیرستان که درسال تحصیلی 1396-97 در مدارس متوسطه دوم کشور مورد استفاده قرار گرفته است می باشد. این کتاب دارای چهار فصل و 180 صفحه می باشدکه توسط وزارت آموزش و پرورش درسال تحصیلی - 1396 کد - 1/268 چاپ گردیده است.
نمونه تحقیق شامل 320 نفر از دبیران درس روانشناسی شاغل در مدارس متوسطه دوم بود که به شیوه نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها در این پژوهش، از چک لیست 52 آیتمی فراشناخت - MAI - 4 که توسط اسکرا و دنیسون - 1994 - 5تهیه شده و قابل بررسی در کتب درسی برای تحلیل محتوا است، استفاده شد و براساس آن کار تحلیل صورت گرفت. دربخش آمار توصیفی از - جدول توزیع فراوانی ، میانگین ،انحراف استانداردو... - ودربخش آمار استنباطی ازآزمون تی تک نمونه ای استفاده شد.تجزیه وتحلیل نتایج نشان داد که در محتوای کتاب های درسی روانشناسی سال سوم دبیرستان ، به مولفه های فراشناختی - دانش اخباری، دانش روشی ، دانش موقعیتی،برنامه ریزی،مدیریت اطلاعات، راهبردهای حذف اشتباه، ارزشیابی و نظارت ادراکی - به میزان کافی توجه شده است.
واژگان کلیدی: تحلیل محتوا- کتب روانشناسی- مولفه های فراشناختی.
مقدمه
در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران نیز کتاب های درسی به طور متمرکز توسط دفتر برنامه ریزی و تالیف و تدوین کتب درسی وابسته به وزارت آموزش و پرورش تهیه و در تمام کشور مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو کتاب درسی به عنوان یک عامل مهم در فرایند آموزش قرار دارد که انتظار می رود یادگیری آن در زندگی امروز و فردای شاگردان موثرباشد - خادم مسجدی،. - 1389یکی از کتاب های درسی در برنامه درسی کتاب درسی روانشناسی است. مطالعات انجام شده در زمینه محتوای این درس حاکی از این است که علی رغم تغییرات متعددی که در چند دهه اخیر در محتوای این کتاب، کماکان این درس در رساندن دانش آموزان به اهداف تعیین شده با نارسایی هایی مواجه است - حقیقت پناه. - 1385
با توجه به اهمیت کتاب روانشناسی به عنوان یکی از دروس تخصصی اجباری دانش آموزان سال سوم رشته علوم انسانی و هم چنین از آنجایی که این کتاب سعی درجمع بندی مقدمات علم روانشناسی و نیز نقطه شروعی برای ورود به سطوح بالاتر دارد، اهمیت آن کاملا مشهود است. بنابراین تلاش مضاعف برنامه ریزان درس روانشناسی را می طلبد تا با تدوین و یا تعدیل محتوای مناسب باور دانش آموزان را نسبت به ارزش دانش روانشناسی و تقویت کارآمدی آن در جامعه افزایش دهند - خاقانی زاده و شکرالهی،. - 1390
از طرفی، یکی از روش های ارتقای کیفی کتاب های روانشناسی مدارس توجه به مولفه های فراشناختی می باشد، چرا که درس روانشناسی به لحاظ ماهیت آن،بیش از سایر دروس با فراشناخت و راهبردهای فراشناختی سنخیت دارد - پرویز،. - 1391 اصطلاح فراشناخت را اولین بار فلاول در سال 1976 مورد استفاده قرار داد تا با آن دانش شخص را در مورد فرآیندها و تولیدات شناختی یا هر چیز مربوط به آن توصیف کند. از فراشناخت تعاریف گوناگونی ارائه شده است: آگاهی شخص از فرآیندها و راهبردهای شناختی - مسترز1، 1981؛ به نقل از فلاول، - 1985؛ تفکر درباره تفکر - براون، 1984؛ به نقل از گلاور2 و برونینگ3، - 1990؛ دانش و کنترلی که در مورد تفکر و فعالیت های یادگیری اعمال می شود - کراس4 و
