بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوی کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی کشور ایران متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - از منظرگسست نسلها انجام شده است. روش تحقیق دراین پژوهش از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی پایه - هفتم و هشتم - سال تحصیلی 93-94 بود. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و کلیه فصلها از کتاب 293 صفحه به لحاظ - متن، سؤال، تصاویر، فعالیتها - به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد.
ابزارجمع آوری اطلاعات فرم تحلیل محتوای محقق ساخته بر اساس مؤلفه های ارزشهای خانوادگی بود. جهت تجزیه و تحلیل دادهها ابتدا واحدهای فعال و غیرفعال کتاب مشخصشده سپس میزان فراوانی به صورت درصد تعیین گردید و بر اساس روش آنتروپی شانون که برگرفته از تئوری سیستمهاست، تحلیل محتوا شد. نتایج حاصل حاکی از آن بود که در مجموع مؤلفه امنیت خانواده با ./344 درصد دارای بالاترین ضریب اهمیت و وفاداری با ضریب اهمیت صفرمورد بی توجهی واقع شده اند . لذا نیاز است به کلیه مولفه ها در کتابها پرداخته شود.
مقدمه وبیان مساله
بدون شک انجام اقدامات مؤثر دریک حوزه تربیتی نیازمندداشتن اطلاعات و دانش گسترده در آن حوزه است که معمولاً به واسطه پژوهش-های بنیادی و کاربردی میتوان به بسط و توسعه دانش در آن حوزه اقدام نمود. جایگاه بین نسلی بیانگر موقعیت اجتماعی یک نسل است که آن را با افراد نسل دیگر متفاوت میکند. به عبارتی، تجربههای تاریخی، اختراعات، تحولات شگرف و مسائل از این دست که در زندگی یک نسل رخ میدهد ذهنیت متمایزی درون آن نسل شکل میدهد که الزاماً با ذهنیت نسلهای قبل و بعد از آن هماهنگ نیست
بررسی تفاوت نگرشها و ارزشهای دو نسل والدین و فرزندان در قلمرو مطالعات بین نسلی دارای قدمت طولانی است. جامعه شناسان با استفاده از دو رویکرد جامعه شناختی خرد و کلان به کشف روابط بین نسلی در سطح گستردهای نائل آمدهاند. در جامعه ما نیز طی چند سال اخیر، توجه نسبتاً زیادی به بررسی این روابط به ویژه در سطح خرد - روابط بین نسلی در سطح خانواده - معطوف گردیدهاست و دارای رویکردهای متعددی است
شکاف نسلی به معنی وجود تفاوت های دانشی، گرایشی و رفتاری ما بین دو نسل با وجود پیوستگی های کلان متأثر از ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی است
برنامههای تربیت بین نسلی به منظور کاهش شکاف نسلی طراحی شدهاند. هدف تربیت بین نسلی، تبادل فرهنگی B اجتماعی و حمایت از خانوادههاست که ممکن است بوسیله عوامل اجتماعی و اقتصادی و.. . به مخاطره بیفتد
تربیت بین نسلی با طرح ایده»یک جامعه برای تمامی نسلها« از ایجاد احساسات مثبت بین نسلی - همبستگی مؤثر - ، ارزشهای مشترک - همبستگی مبتنی بر رضایت طرفین - و یک ساختار فرصتی مورد توجه در ارتباطات بین نسلی - همبستگی ساختاری - حمایت میکند که این آرمانها منجر به ایجاد تعهد در نقشها و وظایف مدنی - همبستگی معیاری - میگردند
از میان تمام مؤسسات دخیل در تربیت بین نسلی، مدارس و برنامههای درسی آنها نقش تعیین کنندهای دارند؛ به عبارتی مدارس نقش مستقیمی در تدارک فرصتهای کسب دانش، توسعه بینش و تمایل وارتقای مهارتها و عملکرد ای لازم جهت یک فرد جامعه پذیر بودن را دارند
کاظمی - 1389 - در پژوهش خود به موضوع بررسی عوامل موثر بر شکاف بین نسلی ارزشهای خانواده پرداخته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که: ارزشهای مربوط به خانواده در نسل دوم بیشتر مدرن است تا سنتی و بر عکس در والدین این ارزشها بیشتر سنتی هستند تا مدرن. نتایج پژوهشی نشان می دهد که چشم اندازها در روابط بین نسلی بطور عمده در بین نوجوانان و والدین مسن متفاوت می باشد و افراد میانسال و بزرگسال نسبت به جوانان اعتقاد بیشتری را نسبت به چتر حمایتی والدین دارند و این را در عمل انجام می دهند
متأسفانه در نظام آموزش وپرورش، به ویژه برنامه های درسی مدارس توجه لازم به تربیت بین نسلی نمیشود و صرف نظر از آنکه برنامه های ویژه ای تحت عنوان»آموزش ارتباطات بین نسلی« وجود ندارد، در قالب برنامه های درسی دیگر نیز کمتر اثری از آن را میتوان یافت
دراین بین، نقش آموزش و پرورش درتقویت همبستگی اجتماعی و هویت بخشی غیرقابل انکار است و این نقش از طریق کتاب های درسی پررنگ تر است. نقش کتاب های درسی، به عنوان یکی ازمؤلفه های مهم و اساسی در تقویت و بازشناسی هویت دانش آموزان، به عنوان سرمایه های انسانی آینده کشور، قابل تعمق و تاکید است
یکی از مهمترین ابزارهای آموزش و پرورش در این رسالت، یعنی انتقال ارزش ها و شکل دهی هویتی، کتاب درسی است. در حقیقت، پیام هایی که از طریق محتوای این متون درسی به دانش آموزان ارائه می شود، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، در انتقال میراث فرهنگی و شکل دهی به هویت ملی، قومی و دینی آنان اثرگذار است
کتاب های درسی آیینه تمام نمای سیاست های ایدئولوژی، فرهنگی، دینی، سیاسی، اجتماعی - خانوادگی، شبکه خویشاوندی، ایلی وقومی - ، حوزه عمومی، حوزه دولت -ملت و حوزه های کلان دینی، - زبانی و نژادی - است. علاوه بررسانه ها و شناسنامه فردی، کتاب های درسی نیز نقش تعیین کننده ای در تکوین و تنفیذ هویت های جمعی، جنسیتی، گروهی، قومی، ملی، دینی، فرهنگی با بار سرمایه های ارزشها ایفا می کنند
بنابراین از یک طرف، تربیت بین نسلی حاوی مؤلفهها و مسائل ویژه و پویایی است که نیاز است مورد مطالعه عمیق قرارگیرد و از طرف دیگر جایگاه و چگونگی آن در برنامههای درسی و محتواهای آموزشی کشور ما مشخص نیست و استنادات تحقیقی هم در این رابطه وجود ندارد، این کاستی و نقص و عدم توجه به موضوع تربیت بین نسلی در نظام آموزش همچنان باقی است. در حالی که میبایست برنامه های تربیت بین نسلی در نظام رسمی تعلیم وتربیت مورد توجه قرار گیرد.
در واقع پژوهش حاضر به دنبال آن خواهد بود تا بررسی نماید؛
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در بعد امنیت خانواده در کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در بعد تعلق یا وابستگی در کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در بعد ارتباط صحیح با والدین در کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در در بعد وفاداری در کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی درکل کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
مواد وروشها
در این تحقیق از روش تحلیل محتوی استفاده شد، تحلیل محتوی به مشابه تکنیکی پژوهشی شامل شیوههای تخصصی و پردازش دادههای علمی است. واحد تحلیل از صفحات - متن، پرسشها، تمرینها، تصاویر - تشکیل شده است. کتاب درسی تعلیمات اجتماعی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - دانش آموزان کم توان ذهنی شامل بخشهای نوشتاری، تصاویر، تمرینها و پرسشها 293 صفحه میباشد به همین خاطر واحد تحلیل صفحات انتخاب گردید تا همه موارد را شامل شود.
جامعه آماری این تحقیق کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی نظام جدید دانش آموزان شامل کتابهای درسی کلاس هفتم و هشتم میباشد که توسط وزارت آموزش و پرورش در سال 93-94 به چاپ رسیده است.
یافتهها
توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در این تحقیق با استفاده از مؤلفه های امنیت خانواده، تعلق - وابستگی - ، ارتباط صحیح با والدین، وفاداری در کتب درسی تعلیمات اجتماعی دورهی اول متوسطه دانش آموزان کم توان ذهنی مورد بررسی قرار گرفته است:
- میزان توجه به مؤلفه های ارزشهای خانوادگی در بعد امنیت خانواده در کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دوره اول - تا چه حد است؟
جدول - 1 - توزیع فراوانی صفحات به تفکیک توجه به مؤلفه امنیت خانواده در کل کتابهای تعلیمات اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی متوسطه پیش حرفه ای - دورهی اول -
جدول - 1 - نشان میدهد تنها 26 صفحه 4/1 - درصد - از 293 صفحه کتابهای تعلیمات اجتماعی اول متوسطه به مؤلفه امنیت خانواده توجه کردهاند.
