بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تحلیل میزان توجه کتاب هاي دوره اول متوسطه به فرهنگ ایثار و شهادت است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا با رویکرد کاربردي است. جامعه پژوهش شامل 3 عنوان جلد کتاب که در سال 1394 چاپ شده و تمام آنها به عنوان نمونه انتخاب شده اند. ابزاز اندازه گیري چک لیست تحلیل محتواي محقق ساخته بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص هاي آمار توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع به میزان نسبتاً خوبی به محورها و مؤلفه هاي مفهومی مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت توجه شده است. میانه رتبه ها بر اساس آزمون فریدمن نشان که بیشتر توجه در کتاب دفاع مقدس و کمترین میزان توجه در کتاب مطالعات اجتماعی بوده است.
مقدمه
شناخت شهید و شهادت و جایگاه والاي آن در شریعت امري لازم و ضروري است. در شریعت مقدس اسلام، شهید و شهادت مقامی بس والا دارد و به گونه چشمگیري در متون دینی از آن سسخن گفته شده است. شهادت طلبی و مرگ در راه خدا، بنا به سخن آشکار قرآن و حدیث، سرانجامی بس نیکو و پاداشی بس عظیم در پی دارد و خداوند وعده داده است که به شهیدان روزي معنوي و مقام و منزلت والا عطا خواهد کرد - بقره، 154؛ آل عمران ، . - 169
واژه شهادت مصدرات از ریشه شهید، به معناي حاضر بودن و گواه بودن در مقابل عالم غیب، قرار دارد
شهید، صفت مشبهه است و در معناي ناظر، حاظر و گواه آمده است. در اصطلاح، شهادت، قتل در راه خداست
کشته شدن به هر نحوي در راه خدا براي رضاي او، مقدس و ارجمند است و هنگامی که کسی، جان خود را، براي هدفی مقدس و انسانی که خشنودي خدا را در پی داشته باشد، فدا می کند و با نثار جان، این چنین مرگی را می پذیرد، به شهادت رسیده است، به کسی که در راه خدا کشته می شود، شهید می گویند.
در اسلام، کشته شدن آگاهانه و انتخاب گرایانه در راه آرمانی مقدس و پاك که به تعبیر قرآن » فی سبیل االله« نامیده می شود شهادت نام دارد و کسی که چنین مقامی دست می یابد، شهید است. البته پذیرفتن مرگ، هنگامی ارزشمند است و قداست دارد که از سوي آگاهانه باشد و از سوي دیگر، رضایت و خشنودي خداوند را در پی داشته باشد
مرگی شهادت است که انسان با توجه به خطرات احتمالی یا ظنی یا یقینی فقط بخاطر هدفی مقدس و انسانی و به نعبیر قرآن » فی سبیل االله « از آن استقبال کند. شهادت قداست خود را از این جا کسب می کند که فدا کردن آگاهانه تمام هستی خود است در راه هدف مقدس.
پیامبر - ص - نیز این چنین انسانی را بهترین مردم می داند و می فرماید : بهترین مردم کسی است که نفس خود را در راه خدا نگه داشته و با دشمنان جهاد می کند و خواهان مرگ و یا کشته شدن در میدان جنگ است
واژه شهادت و شهید بارها در قرآن آمده است. در این آیه ها، خداوند به مقام و جایگاه والاي شهیدان اشاره کرده و آنان را در ردیف پیامبران و صدیقان و نیکوکاران قرار داده و حتی پاداش مومنان به خدا و پیامبر - ص - را مانند پاداش شهیدان قرار داده است و این سخن نشان می دهد که مقام شهدا بسی والاتر و برتر از دیگر کسانی است که جهت ایمانشان مورد لطف و رحمت خداوند هستند. این مقام را خداوند در آیه اي چنین روش کرده است.
» آن هایی که در راه خدا کشته شده اند، نمرده اند و زندگانی هستند را شادمان و با نشاط می داند که اجرشان ضایع نشده است - آل عمران، - 171 و حضور دائمی و جاودانگی آنان را، مردم در نمی یابند - بقره ، . - 154
اینان وارستگانی هستند که به دلیل رضاي خدا از جان خویش در گذشتند و آن را در راه او نثار کردند و خداوند و نیز بندگان را دوست دارد - بقره ، . - 207 و درود و سلام خودش را به آنان می فرستند - بقره . - 158 -157
جهاد در راه خدا - توبه ، - 111، وفاداري به عهدي است که با خدا بسته اند - احزاب ، . - 23 رانده شدن از دیار و تحمل رنج و محنت - آل عمران ، - 195، جلب رضایت و خشنودي خداوند با دور ماندن از خانه و کاشانه خویش - حج ، . - 58 ویژگی هایی است که تنها از عهدة مومنانی پاك باخته و با اخلاص بر می آید و خداوند و نیز وعده داده است که هرگز رنج آنها ضایع نمی شود و سعادت و هدایت، نصیب آنان خواهد شد - محمد ، . - 6-4
از پیامبر - ص - و امامان شیعه - علیهم السلام اجمین - روایت هاي فراوانی در باب شهادت و جایگاه آن و مقام شهید در کتاب هاي دینی نقل شده است. پیامبر اکرم - ص - کشته شدن در راه خدا را بالاترین نیکوکاري ها می داند و بهترین مردم را کسی معرفی می کند که خواهان کشته شدن در میدان جنگ باشد
امام علی - ع - در خطبه 123 نهج البلاغه می گوید که گرامی ترین مرگ ها، کشته شدن در راه خداست و امام حسین - ع - در راه کربلا، مرگ را سعادت می بیند و ززندگی با ستمگران را ننگ و خواري می شمارد و امام رضا - ع - از قول پیامبر - ص - نقل می کند که نخستین کسی که وارد بهشت می شود، شهید است
از نظر امام علی - ع - کشته شدن در راه خدا، و خواري در زندگی و پذیرفتن این دنیا را مرگ می شناسد و خود نیز هنگام سخن گفتن با خدا شهادت را از وي می خواهد و می گوید: اگر بر دشمنان پیروز گردیم به ما را از ستم بر کنار رکن و در راه حق استوارمان بدار و شهادت را روزي ما کن و از فتنه ما را نگه دار
شهید به عنوان یک نمونه و سرمشق در جامعه ، حضور همیشگی دارد و در همین راستاست که به اعتقاد برخی محققان، خداوند وي را در شمار پیامبران و صالحان قرار می دهد - نساء ، . - 69
چنان که پیامبر اکرم - ص - می فرماید : نخستین قطره خونی وي که بر زمین می ریزد، تمام گناهان وي بخشیده می شود
شهید، در واقع به عالی ترین درجه و مرتبه اي از کمال می رسد که ممکن است یک انسان پس سالها مجاهدت و ریاضت و تحمل مشقت فراوان به آن دست یابد با چه آن که انگیزه شهید، عشق الهی و رسیدن به محبوب است و این جنبه شخصی و فردي می دارد و نتیجه تحول و دگرگونی درونی وي است، اما نتیجه و دیگري نیز می توان از شهادت و جان باختن شهید گرفت و آن اصلاح جامعه، برقراري سلامت و عدالت و زدودن آلودگی هاي اجتماعی است.
شهید به دلیل وارستگی و بریدن از دنیا و مادیات به مرحله اي از معنویت و روحانیت می رسد که خون ریخته شده اش، وي را پاك می سازد به چنان که امام حسین - ع - می گوید : » شهید پس از شهادت به نیاز به غسل و تکفین ندارد و با همان حالت و لباس هاي خویش به خاك سپرده می شود. در قیامت هم سوال و جواب ندارد زیرا با ریخته شدن خونش، تمام گناهانش پاك می شود
در اسلام شهادت، یک هدف مقدس و یک امتیاز به شمار می رود . به شهادت یک حرکت آگاهانه است که مجاهد در راه خدا، جهت استقار یک اندیشه و الاي الهی و انسانی و گسترش ایمان و برقراري آرامش و صلح و دادگري، با بینایی و شعور آن را انتخاب می کند. شهادت، تنها قربانی شدن نیست، بلکه در پشت خواندن و جان باختن یک منطق و فلسفه کامل انسانی را احساس می کند، چه آن که شهادت اما مایه بقاي ملت و پایداري ایمان و ارزش هاي آنان خود را در آتش عشق به حق، می سوزاند و یک پاراچه نورانیت می شود و رنگ الوهیت می گیرد، حق و هدف آن را مشاهده می کند و به قصد قربت و نزدیکی و نه از روي اوهام و آمال شخصی، حق را شهود کرده و ارزش آن را درك کرده و از این جهت، خود را فانی در حق می بیند. در واقع، حقیقت این است و هنگامی که همه وجود چنین کسی فانی در حق شد، خودش را در راه حق و براي حق فراموش کرده و خود را با شهود حق و براي اقامه حق به کشتن داد، شهید است
شهید از علایق رسته، چون حق را مشاهده کرده دیگر باکی از مرگ ندارد و مرگ برایش آسان است و پذیرفتن آن، با اشتیاق تمام صورت می گیرد و اوج عرفان همین است
از پاي تا سرت همه نور خدا شود // در راه ذوالجلال چوبی پا و سر شوي
اقتضایات زمانی قرن بیستم و یکم و تشدید ارتباطات و جهانی شدن فرهنگ ها از طریق شبکه اطلاع رسانی جهانی از جمله اینترنت و ماهواره و نیز منتفی نبودن احتمال در هم آمیزي ارزش هاي بیگانه با ارزش هاي اسلامی، نظام تعلیم تربیت کشور را با چالش مواجه نموده، مقابله با ارزش هاي غیر اسلامی و خطر بی هویتی فرهنگی را ضرورت بخشیده است و مسئولیت خطیر و حساسیت بیشتري براي همه نهادهاي اجتماعی در پی دارد. در این بین می توان به شرایط و مقتضیات سنی فراگیران اشاره کرد که معمولاً واجد فطرتی پاك، ذهنی بی آلایش است، این ویژگی رسوخ در ذهن، فکر و روح در حال شکل گیري آنها را در جهت نهادینه سازي فرهنگ ایثار و شهادت، قرین توفیق مضاعف ساخت
از آنجائیکه که مهمترین سرمایه هر ملت نوجوان آن است، طرز فکر، نگرش و روحیه نوجوان هر مرز و بوم تعیین کننده خط مشی آتی کشور خواهد بود. اگر نوجوان درست تربیت شود پایه هاي فکري مستحکم و صحیحی داشته باشد، در آینده به جوانی سودمند براي خود، خانواده و کشورش تبدیل خواهد شد
