بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش بررسی و تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه های سوم، چهارم، پنجم و ششم ابتدایی در رابطه با قانون-گرایی در سال تحصیلی 94-93 میباشد.که در 4 کتاب مذکور 1046 تصویر و 4331 جمله وجود دارد. روش پژوهش تحلیل محتوا، از نوع کمی و کیفی است. یافته ها نشان داد اختلاف فراوانی ها در مولفه ی قانون در پایه های مختلف معنادار است، بیشترین فراوانی مشاهده شده در مولفه ی قانون مربوط به پایه ی ششم 397 مورد ، پایه پنجم 389 مورد، پایه سوم با 248 مورد ، و رتبه آخر به پایه چهارم با 217 مورد .
مقدمه
کتاب درسی ، وسیله ی اصلی یادگیری است که برای دستیابی به مجموعه ی خاصی از نتایج آموزشی طراحی شده واز متن ، تصویر ویا متن، تصویر وتمرین تشکیل شده است، و به طور سنتی کتاب مجموعه چاپی مجلدی است که آسان سازی یادگیری را هدایت و راهنمایی می کند[1] با توجّه به نقش محوری کتابهای درسی در رشد ابعاد مختلف شخصیتی به لحاظ جسمی، عاطفی،شناختی و اجتماعی و با توجه به متمرکز عمل کردن برخی نظام های آموزشی وبا توجه به پیشرفت های به عملآمده در زمینه روانشناسی تدریس و تحقیق، ضرورت تغییر و بازنگری در محتوای کتابهای درسی وصرف وقت نیروهای متخصّص در بررسی و تحلیل کتابهای درسی که نتیجه حاصل میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات جاری آموزشی باشد احساس میگردد.
هدف تحلیل محتوای کتابهای درسی همانند سایر تکنیک های پژوهشی فراهم آوردن شناخت، بینشی نو، تصویر واقعیت و راهنمای عمل می داند [11] از طرف دیگرباید توجه داشت یکیاز مهّمترین موضوعات مربوط به هر جامعهای مسأله برپایی قانون استو به دلیل همین اهمّیت است که بسیاری از نویسندگان و محققان برجسته از جمله توماس هابس1 در اثر معروفش »لویاتان«2 به آن پرداخته و اظهار میدارد ضرورت قانونمندی مهّمتریناز وظیفهی حاکمان جامعه میباشد[9]
انتخاب تحلیل محتوای کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی در دوره ی مذکور به دلیل نقشی که در تکوین شخصیت دانش-آموزان دارد و نیز تبلور آن در قالب جامعه پذیری در رفتارها و رعایت ضوابط و قوانین اجتماعی آنان دارد مشهود است، نتایج بسیاری از تحقیقات نیز توجه و اهمیت دادن به مفهوم قانون گرایی در کتب تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی از طریق روش تحلیل محتوای کتابهای مدکوررا اثبات می نماید. با توجه به اظهارات فوق مساله اساسی این تحقیق عبارت است ازتا چه میزان در کتابهای علوم اجتماعی مقطع ابتدایی مفهوم قانونگرایی مورد توجه قرار گرفته است ؟
ادبیات تحقیق و مفاهیم نظری
قانون
قانون در اصطلاح علوم مختلف، معانی متفاوت دارد؛ همانند قوانین طبیعی، قوانین فلسفی، قوانین فیزیکی و قوانین ریاضی که هر یک به گونهای خاص تعریف شدهاند. قانون در اصطلاح حقوق اساسی، قضایایی است که شیوه رفتار انسان را در زندگی اجتماعی تعیین میکند، به این معنی که انسانها در زندگی فردی و اجتماعی باید چنین کنند و چنین نکنند
تعریف تحلیل محتوا
از تحلیل محتوا تعاریف گوناگونی به عمل آمده که بخشی از اختلاف به تاریخچه این تکنیک و روند تکاملی آن بر می گردد و بخشی دیگر از آن مربوط به تفاوت در حوزه گسترده این تکنیک است. برلسون- از پیشگامان تحلیل محتوا- این تکنیک را »پژوهشی برای توصیف عینی، سیستماتیک و کمی محتوای آشکار پیام« معرفی می کند [9]
پژوهش های انجام شده
محمودی - 1390 - ، نشان داد که در محتوای کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ی راهنمایی، مؤلفه های آموزش شهروند قانون مدار و سپس شهروند مشارکتی، بیش تر از شهروند انتقادی - برابری طلب و عدالت خواه - مورد توجه قررار گرفته است. ندیمی در سال - 1389 - پژوهشی با عنوان »تحلیل محتوای کتب دوره ابتدایی از نظر توجه آن به آموزش قانون گرایی در دانشگاه کردستان« با هدف شناسایی مقوله های مرتبط با قانون گرایی درکتب تعلیمات دوره ابتدایی انجام داده، در این تحقیق از روش تلفیقی و با تأکید بر داده های کیفی بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که در تعلیمات اجتماعی پایه سوم بیشترین تأکید بر قوانین رسمی و کمترین تاکید بر قوانین محیطی و رسمی است. در مجموع کتاب تعلیمات اجتماعی مقطع ابتدایی بیشترین تأکید را بر قوانین رسمی و کمترین را بر قوانین خانوادگی داشته است.
هاشمی - 1389 - نشان داد که از دیدگاه دبیران توزیع مفاهیم مرتبط با تربیت شهروندی در محتوای کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ی راهنمایی، یک دست نیست. به نحوی که به ترتیب ، مؤلفه های حقوق اجتماعی با بیش ترین فراوانی، و وظایف اجتماعی، مشارکت، عدالت و برابری با کم ترین فراوانی مورد توجه قرار گرفته اند. کارمان کپنکسی - - 2010 در تحقیقی باعنوان میزان توجه به مولفه های حقوق اجتمای کودکان در کتاب درسی تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی در ترکیه به این نتیجه رسید که در مجموع تجز یه و تحلیل کتابها،50/5 درصد به حق برخورداری از سلامت،47/1 درصد به حق آموزش و 2/4 درصد به حقوق امنیت اجتماعی توجه شده است.
پژوهشی توسط کالموس در سال - 2001 - با عنوان : »تحلیل تطبیقی از گفتمان های کتاب مدنی سال نهم مدارس روسیه و استونی « انجام گرفته است. در این تحقیق که واحد تحلیل کلمات بوده است نتایج نشان داد که کتاب های مدنی دو کشور شبیه هم بوده و بیشترین فراوانی در کتابها عبارتند از: آشنایی با حکومت، انتخابات، اطاعت از قوانین ومقررات و کمترین فراوانی مربوط به حقوق بشر و اصلاح جامعه جهانی شدن بوده است. دانش آموزان روسی به مسایلی مانند مسایل قومی - مشکلات ومرز های بسته بیشتر توجه داشته اند.
سوال تحقیق
مفهوم قانونگرایی در کتاب تعلیمات اجتماعی مقطع ابتدایی پایه سوم، چهارم، پنجم و ششم ابتدایی به چه میزان با متن، تصویر و تمرین کتاب ارتباط داده شده است؟
