بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوی کتابهای درسی علوم اجتماعی متوسطه دوره دوم کشور ایران از منظرحقوق زنان انجام شده است . بدین منظور با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا، کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه شامل کتاب های علوم اجتماعی سال اول، جامعه شناسی 1سال دوم وجامعه شناسی 2 سال سوم متوسطه که شامل326 صفحه سال تحصیلی 1393-94 بود، مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل دادههای از روش آنتروپی شانون که برگرفته از تئوری سیستمهاست، استفاده شد.
نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد در میان صفحات کتب درسی این دوره، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به مولفه حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن با ضریب اهمیت 1 و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مولفه های حق حیات، حق برخورداری از مزد و مزایای برابر، مهریه، نفقه باضریب اهمیت 0 میباشد . نتایج نشان داد در کتابهای درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه از منظر پنج مولفه مورد نظر در پژوهش هیچ اشاره ای به حقوق زنان نشده است.
مقدمه
از مهم ترین وپرکاربرد ترین ابزارها ورسانه های آموزشی که نظام های تربیتی متمرکز، هم چون کشور ایران از آن ها برای پرورش انسان های مطلوب بهره می جویند می توان به کتاب درسی ومحتوای آن اشاره نمود که سند مکتوب ومدون تعلیم وتربیت محسوب می شود وفعالیت ها وتجارب یادگیرندگان، برمحور آن سازماندهی می گردد
یکی از مؤلفه های توسعه ی پایدار، زنان هستند. زنان درجهان وبه ویژه در کشورهای در حال توسعه از نابرابری های بسیار در رنجند در حالی که توسعه بدون مشارکت فعال آنان به سرانجام نخواهد رسید. زنان به دلیل زایمان به تغذیه بیشتر وبهداشت بهتر نیازمندند. در حالی که کمتر از مردان غذا می خورند وکمتر به امکانات بهداشتی دسترسی دارند. و مسئله تعلیم وتربیت فرزندان خودرا از بدو تولد برعهده دارند. زنان در برابر کار مساوی مزد کمتری می گیرند
کلمه حقوق همیشه به صورت جمع به کار می رود ومعنای اسم جمع از آن ادا می شود. واژه های - شرع - در عربی و - law - در انگلیسی مترادف چنین معنایی از حقوق هستند وگاهی به امتیازات وتواناییهای خاصی است که به منظور تنظیم روابط مردم وحفظ نظم اجتماعی به فرد یا افرادی اعطا می کنند مانند حق مالکیت یا حق نفقه و.. .
مبحث حقوق زنان معمولاً شامل، ونه منحصربه این موارد می شود: تمامیت بدنی وخود مختاری، حق رای، حق کار، حق دستمزد برابر به خاطر کار برابر، حق مالکیت، حق تحصیل، حق شرکت در ارتش، حق مشارکت در قرار دادهی قانونی ودر نهایت حقوق سرپرستی، ازدواج ومذهبی مطالعه ی اسناد قانونی چندین مقوله ی کلی را در حقوق زنان معرفی می کند که این مقوله ها دارای خرده مولفه هایی هستند که عبارتند از: حق زیستن در صلح، حق داشتن محیط زیست سالم وبرخورداری از آن، توجه به جلوگیری از خشونت علیه زنان، توجه به جلوگیری از تبعیض علیه زنان
مشارکت فزاینده ی زنان در توسعه، مشارکت زنان در فرایند تصمیم گیری در کلیه ی سطوح، حق شرکت در انتخابات وانتخاب شدن در منصب های سیاسی، دولتی واجتماعی، حق برخورداری از آموزش، مزد برابر دربرابر کار وفرصت های شغلی، رضایت در ازدواج وحق زن بردارایی شوهر
رامیروز و همکاران - 2011 - 4 حق رای زنان را در 133 کشور جهان بین سالهای 1890تا1990 مورد بررسی قرار دادند. آنها به این نتیجه رسیدند که حق رای و شهروندی در سراسر جهان سازمانی و نهادینه شده و به عنوان یک ویزگی قدر نشناخته از حق شهروندی و یک بخش ضروری از هویت ملی - ایالتی به عنوان مدلی غالب از حق شهروندی سیاسی، بسیار جامع و کلی شده است.
سالمون دابلیوپولاچک - 2011 - 5 در دانشگاه ایالتی نیویورک در بینگهتون طی تحقیقی در مورد حقوق برابر زن و مرد به این نتیجه رسیده است که خط مشی و سیاست حقوق برابر، فعالیت زنان را به خصوص در مورد تفاوت دستمزد و درآمد افزایش داده است . سیاست دقیق برابری حقوق می تواند برابری درآمد و مشارکت بیشتر زنان را سرعت بخشد.
علاوه بر آن نتایج پژوهش میرکاظمی و طاهری - 1388 - حاکی از آن است زنان دارای حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حق جمعی - حق توسعه - ، حق زیستن در صلح و حق داشتن محیط زیست سالم می باشند و برای تحقق این حقوق و از بین بردن چالش ها و موانع بایستی تدابیری اندیشییده شود.
باتوجه به مطالب ارائه شده فوق، بدون شک یکی از مهمترین چالش های موجود در جامعه بشری مسئله عدم آشنایی افراد با مفاهیم حقوق و در نتیجه نقض آن در بسیاری از موارد می باشد. حل چنین معضلی از طریق ایجاد آگاهی در ذهن افراد جامعه امکان پذیر است. در پژوهش حاضر مؤلفه های حقوق زنان براساس موارد ذکر شده در منابع و ادبیات موجود در این زمینه وبا عنایت به اینکه این مفاهیم ومولفه ها جزء نیازهای اساسی وابتدایی حقوق زنان می باشند وبسیاری از زنان ایرانی به علت بی خبری از قوانین، از کاستی های حقوق خود بی اطلاع هستند، انتخاب گردیدند. این مولفه ها عبارت اند از: حق مهریه، حق نفقه، حق حیات، حق برخورداری از مزد برابر در مقابل کار برابروحق شرکت در انتخابات وانتخاب شدن در منصب های مختلف.
از آن جایی که یکی از راههای توجه به حقوق زنان گنجاندن حقوق آنها در کتاب های درسی می باشد، لذا دراین پژوهش مؤلفه های حقوق زنان در محتوای برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره ی متوسطه مورد بررسی وتحلیل قرار می گیرد و دلیل انتخاب دروس علوم اجتماعی این است که موضوع مورد نظر رادربر می گیرد. لذا برای بررسی میزان توجه به مؤلفه های حقوق زنان به تحلیل محتوای دروس پرداخته می شود. با توجه به اهمیت و لزوم پژوهش های متعدد درحوزه حقوق زنان در برنامههای درسی دوره متوسطه، این پژوهش درصدد آن است که سوال زیر پاسخ دهد:
- توجه به مؤلفه های حقوق زنان در بعد مهریه، نفقه، حق حیات، حق برخورداری از مزد ومزایای برابر در شرایط کار مساوی بامردان، حق شرکت در انتخابات وانتخاب شدن در مجلس یا شوراها در برنامههای درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه تا چه میزان است؟
روش با توجه به هدف تحقیق، روش پژوهش توصیفی- تحلیل محتوا بوده است. در این پژوهش برای تحلیل محتوا از روش آنتروپی شانون که بر گرفته از تئوری سیستمهاست، برای پردازش و تحلیل نتایج استفاده شد. - آذر، . - 1380 بر اساس این روش که به مدل جبرانی مشهور است، محتوای کتابهای جامعه شناسی 1سال دوم وجامعه شناسی 2 سال سوم متوسطه از نقطه نظرپنج پاسخگومورد بررسی قرار گرفت. واحد تحلیل این پژوهش صفحات - بخش های نوشتاری، تصاویر، پرسشها، تمرین - می باشد.
روایی تحلیل محتوای پژوهش حاضر از نوع محتوایی بوده است. بعد از انتخاب مولفه های حقوق زنان از منابع در دسترس این مولفه ها در اختیار اساتید قرار گرفت ونظراتشان اعمال گردید. جهت تامین ا عتبار از تکنیک بازآزمایی استفاده شده است - دلاور، . - 1389 بدین ترتیب که بعد از مطالعه مجدد کتب نتایج یکسانی به دست آمد. بعد از تعیین مولفه ها فراوانی هر یک محاسبه ودر نهایت با استفاده از روش آنتروپی شانون داده ها تجزیه وتحلیل شد.
یافته ها
اطلاعات حاصل از یافته های پژوهش بدین شرح است:
جدول - 1 - توزیع فراوانی توجه به مؤلفه های حقوق زنان در کتاب های علوم اجتماعی و جامعه شناسی دوره دوم دبیرستان
جدول 1 نشان می دهد که از تعداد 326صفحه کتاب های علوم اجتماعی و جامعه شناسی دوره دوم دبیرستان به ترتیب به مؤلفه های مهریه 2 - صفحه - ، نفقه 7 - صفحه - ، حق حیات 5 - صفحه - ، حق برخورداری از مزد و مزایای برابر در شرایط کار مساوی با مردان 0 - صفحه - ، حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس یا شورا 39 - صفحه - توجه شده است . و کم ترین توجه به مؤلفه، حق برخورداری از مزد و مزایای برابر در شرایط کار مساوی با مردان 0 - صفحه - و بیشترین توجه به مؤلفه حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس یا شورا 39 - صفحه - شده است.
جدول - 2 - جدول مقادیر بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت مؤلفه های حقوق زنان در کتاب های علوم اجتماعی و جامعه شناسی دوره دوم دبیرستان
بر اساس جدول - - 2 مقادیر بار اطلا عاتی و ضرایب اهمیت بدست آمده از فراوانی ها در کلیه کتب مورد بررسی علوم اجتماعی و جامعه 2 و1 دوره دوم دبیرستان بیشترین ضریب اهمیت به حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن در مجلس یا شورا وکمترین ضریب اهمیت مربوط به مهریه، نفقه، حق حیات، حق برخورداری از مزد و مزایای برابر در شرایط کار مساوی با مردان می باشد.
