بخشی از مقاله
چکیده
حضور مبارک امام رضا - ع - در ایران از جمله مسائل مهمی در تاریخ این سرزمین محسوب میشود که تأثیری غیر قابل انکار بر عرصه ادبیات دینی این دیار داشتهاست و شاعران در هر گوشه از این سرزمین، با سرودن اشعاری در قالب مدح و مرثیه، آثاری بس گرانبها را خلق کردهاند.
در این میان شاعران کردزبان با سرودن اشعاری از این دست جایگاه ویژهای را به خود اختصاص دادهاند. علی اصغر قهرمانی متخلص به »فارس کرمانشاهیاز« جمله محبّان اهل بیت - ع - است که مدایح و مراثی زیبای وی درباره این بزرگواران، جلوهای زیبا به اشعار وی بخشیدهاست. ترجیع بند زیبای وی با عنوان »مدح و منقبت شمس الشموس ثامن الاطهار« از جمله اشعار زیبای فارس کرمانشاهی در مدح امام رضا - ع - است.
بررسیها صورت گرفته از این مدیحه نشان میدهد که شاعر در آن به ذکر مضامین متعددی همچون رأفت و مهربانی به عنوان صفت برجسته امام، عشق خالصانه نسبت به امام، زیارت حرم مطهّر امام رضا - ع - و فضیلت آن، و بیان داستان خواندن نماز باران توسط امام رضا - ع - در زمان ولیعهدی مأمون پرداختهاست؛ که این امر از سویی نمایانگر ارادت خالصانه این شاعر متعهد نسبت به امام رضا - ع - و از سوی دیگر نشان دهندهی آگاهی کامل وی نسبت به زندگانی آن حضرت است.
1 پیشگفتار
اهل بیت - ع - سرچشمه تمام فضایل انسانی و آیینهی تمام نمای صفات کمالیاند؛ به گونهای که تمسک به این بزرگواران و سیرهی اخلاقی و عملی ایشان، انسان را در طی نمودن مسیر سعادت و حرکت به سوی کمال یاری میرساند. به عبارتی »آشنایی با ابعاد گوناگون شخصیت و زندگی این رهبران الهی، بهترین توشه سالکان راه حقیقیت و پاکبازان طریقت سعادت و کمال است و هر کس در جستجوی راستی و درستی، اخلاص و ایثار و هدایت و حق است، چارهای جز زانو زدن در پیشگاه این فرزانگان پاک و خزانهداران علم الهی ندارد.
عشق به اهل بیت از دیرباز موضوع بسیاری از شاعران بودهاست و کم نیستند شاعرانی که با سرودن قصایدی در بیان فضایل و مناقب این خاندان، نام خود را تا همیشه بر تارک علم و ادب درخشان نمودهاند. عشق به محمد و آل محمد - ص - از گذشته در میان ایرانیان جایگاهی خاص داشته و چون یکی از عرصههای بارز تجلی و تبلور باورهای دینی، هنر و ادبیات است، اعتقادات پاک مردم ما در هنر و ادبیات این سرزمین به شکلی بارز منعکس شده است؛ در این میان، در عرصه ی شعر، بهترین و زیباترین سخنان منظوم، آن است که با الهام از آیات کلاماالله، احادیث نبوی، آموزههای دینی، عرفان اسلامی، زندگانی و سیرهی پیامبر گرامی اسلام - ص - و خاندان مطهّرش سروده شده است؛ چنان که در برگ برگ ادبیات این سرزمین میتوان اثر این طرز تفکر را احساس نمود
شاعران ادب فارسی سیمای امام رضا - ع - را به دلیل حضور حضرت و مرقد مطهرشان در ایران بیش از برخی ائمه و معصومین دیگر در آثارشان انعکاس دادهاند.
جدای از آثار گرانبهایی که دراین زمینه در عرصه ادبیات فارسی شکل گرفتهاست، آثار زیبایی که در دایره ادبیات محلی و عامیانه شکل گرفتهاست جلوهای خاص و متمایز دارد اشعار و قصایدی که از عمق احساس صادقانه و لبریز از عشق نسبت به خاندان پیامبر اکرم - ص - شکل گرفتهاست. علی اصغر قهرمانی شاعر کردزبان کرمانشاهی متخلص بهفارِس» کرمانشاهی« از جمله شاعران توانایی است که ارادت خالصانه وی به خاندان اهل بیت زینت بخش دیوان پربار وی شدهاست.
قصیده مدحیه وی در منقبت امام هشتم - ع - با عنوان » در منقبت شمس الشموس ثامن الاطهار حضرت علی بن موسی الرضا« از قصاید زیبایی اوست که سرشار از مضامین پربار و معنوی است که توجه به آن توانایی این شاعر کردزبان را در زمینه حبّ اهل بیت و سرودن اشعار در این باره را نشان میدهد. ما در این جستار بر آنیم با نگاهی کلّی به این قصیده زیبا، و با روش توصیف و تحلیل به بررسی مضامین زیبای نهفته در آن بپردازیم. متأسفانه با وجود قدرت شاعری و در دسترس بودن دیوان شاعر، اطلاعات چندانی از زندگانی این ادیب توانا وجود ندارد؛ بنابراین در این جستار از ذکر زندگانی وی خودداری میکنیم.
.2 پیشینه بحث
تا کنون پژوهشهای فروانی پیرامون سیمای امام هشتم - ع - در اشعار شاعران به انجام رسیدهاست؛ احمدی بیرجندی و نقوی زاده - 1377 - در کتاب »مدایح رضوی در شعر فارسی« به جمعآوری اشعار رضوی از قرن ششم تا قرن حاضر اقدام کردهاند. خلیل بیگزاده و همکاران - 1394 - در مقالهای با عنوان »بررسی تطبیقی سیمای امام رضا - ع - و انبیای الهی... « به تببین جلوههای سیمای امام رضا - ع - و برتری یا برابری آن با برخی شپیامبران اولوالعزم با تکیه بر آیات قرآن و روایات در شعر فارسی پرداختهاند.
علاوه بر این، مقاله »بررسی تطبیقی سیمای امام رضا - ع - در شعر دعبل خزاعی و حمید رضا برقعی « از مجید محمدی و همکاران - 1394 - از دیگر پژوهشهایی است که در آن با رویکرد تطبیقی به مفاهیم مشترک در سرودههای رضوی این دو شاعر پرداخته شده است.
بهروز خیریه - 1395 - در مقاله »مدح و رثای اهل بیت پیامبر - ص - در شعر شاعران کرد« اقدام به بررسی نمونههایی از مدایح و رثاییات پیرامون اهل بیت نمودهاست. اما تا کنون پژوهش مستقلی درمورد مدحیات و رثائیات فارِس کرمانشاهی شاعر توانای کرمانشاهی صورت نگرفتهاست؛ از این رو، در این جستار تلاش شدهاست با نگاه به قصیده مدحیه وی در منقبت امام رضا به توانایی وی در خلق مضامین دینی و بویژه مدح امام رضا - ع - پی برده شود.
.3 بیان مسئله و ضرورت تحقیق
ادبیات از جمله عوامل اساسی در تبلیغ و اشاعه هر دین و آیینی به شمار میرود و ادیان در هر عصر و دورهای، گاه برای ابراز باورهای دینی و اعتقادی خود از قلم بیان، عاطفه، احساس و قدرت خیال خود کمک گرفتهاند از همین روست که میتوان میان ادبیات و دین پیوندی قائل شد. بنابراین، توجه به اشعار دینی به خصوص اشعاری که در زبان محلی سروده شدهاند گامی بزرگ هم در جهت نشر معارف دینی و نیز حفظ فرهنگ عامیانه محسوب میشود؛ بنابراین، این مهم لزوم چنین پژوهشهایی را میطلبد.
