بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به تحلیل محتوا و تصاویر کتاب های درسی هدیه های آسمان پایه های چهارم، پنجم و ششم دبستان در سال تحصیلی -94 1393در ایران پرداخته است . هدف پژوهش بررسی میزان توجه کتب درسی هدیه های آسمان، به بعد فردی سبک زندگی اسلامی است. جامعه آماری کتاب های سه پایه ابتدایی است. نمونه کل جامعه آماری است. معیار توصیف، جمله و تصویر است.
روش پژوهش، تحلیل محتوای کمی است. در این مقاله به 12 مقوله که از کتاب مفاتیح الحیات گرفته شده است مورد توجه قرار گرفته است. از تحلیل محتوای 3کتاب هدیه های آسمان چهارم، پنجم و ششم متوجه شدیم که در پایه چهارم 92/4درصدتصاویر و7/8 درصد جمله و در پایه پنجم44/4 درصد تصاویر و 6/02درصد جمله و در پایه ششم 31/4 درصد تصویر و 11/8درصد جملات به این بعد از سبک زندگی اسلامی پرداخته شده است.
مقدمه
هدف اصلی تعلیم و تربیت رسمی و عمومی، رسیدن به حیات طیبه می باشد. آموزش درست و بجای سبک زندگی اسلامی اسباب شکل گیری "حیات طیبه" را فراهم می کند.
کتاب درسی یکی از عناصر اصلی انتقال پیام در فرآیند تعلیم و تربیت کشور ما در شرایط کنونی است.که آشنایی معلمان، دانشجویان و تحلیل گران با کم و کیف آن مستلزم آشنایی آنان با تحلیل محتوای کتب است.
آموزش سبک زندگی اسلامی یکی از مسائلی است که همواره باید به آن پرداخت.کتاب هدیه های آسمان که در برنامه درسی دانش آموزان مقطع ابتدایی گنجانده شده است؛ بهترین فرصت برای انتقال مفاهیم و اصول سبک زندگی اسلامی به افراد جامعه،به شمار می رود. افرادی که قرار است برای آینده تربیت شوند؛ و سنگر داران دفاع و ترویج دین اسلام و سبک زندگی اسلامی باشند. تا صلح و آرامشی پایدار در سرتاسر دنیا حاکم شود.
اما برای اینکه این اهداف شکل بگیرد، اولین نقطه برای سرمایه گزاری و آموزش خود فرد است. وزندگی فردی یکی از مهم ترین ابعاد سبک زندگی اسلامی است.
این روزها اهمیت آموزش سبک زندگی اسلامی دو چندان شده است. چرا که سبک زندگی غیر الهی، که اهداف آن ها از عالم ماده سر چشمه می گیرد، از هر سو خود را به مخاطبان معرفی می کند. این نکته هم ناظر به زندگی فردی انسان ها وهم ناظر به ساحت جمعی است.
ما در اینجا بر آنیم که کتاب های درسی، هدیه های آسمانی مقطع ابتدایی، پایه های چهارم، پنجم وششم از جهت میزان توجه این کتب به سبک زندگی اسلامی از بعد فردی را مورد بررسی قرار دهیم.
مقوله ها و زیر مقوله ها، برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات اثر آیت ا...جوادی آملی است. در این کتاب برای زندگی اسلامی در بعد فردی 12مقوله و 72 زیر مقوله معرفی شده است.
هدف پژوهش
هدف پژوهش، مشخص کردن میزان توجه کتب درسی هدیه های آسمان پایه های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی به بعد فردی زندگی انسان در آموزش سبک زندگی اسلامی است.
روش پژوهشی
روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوا از نوع کمی است. گال و همکاران تحلیل محتوا در پژوهش کمی را به عنوان یک فن پژوهشی برای توصیف عینی، نظام دار و کمی ظاهر محتوا رسانه ارتباطی تعریف کرده اند. بر این اساس آنان معتقدند که اکثر تحلیل های محتوا در آموزش و پرورش شامل جمع آوری داده ها درباره ی جنبه های مختلف پیام های رمزگردانی شده در محصول ارتباط است
در حوزه علوم تربیتی، تحلیل محتوا به عنوان یک روش پژوهش منظم برای توصیف عینی و کمی محتوای کتاب ها و متون برنامه درسی و یا ×مقایسه پیام ها و ساختار محتوا با اهداف برنامه درسی تعریف شده است.
یکی دیگر از نویسندگان، تحلیل محتوا کتاب های درسی را این گونه تعریف کرده است.کاربرد روش های کمی و کیفی، عینی و نظام دار برای توصیف رسانه آموزشی و آگاهی از میزان تاثیر گذاری آن در فرایند یاددهی-یادگیری تاثیرات آشکار و پنهان در فراگیران و شناخت واقعیت های اجتماعی است.
مراحل اجرای پژوهش:تحلیل محتوا به عنوان یک روش تحقیق دارای این مراحل است.
-1 انتخاب جامعه آماری-2 معیار توصیف-3 انتخاب یک طبقه بندی بر اساس معیار توصیف-4 تعیین واحد ثبت-5 تشخیص عناصر هر طبقه-6 پردازش اطلاعات و نتیجه گیری
-جامعه آماری: کتاب های هدیه های آسمانی کلاس چهارم، پنجم و ششم ابتدایی است. و نمونه،کل جامعه آماری است.
-معیار توصیف: در پژوهش معیار توصیف پرداختن به تعامل انسان با خود است.
-طبقه بندی بر اساس معیار توصیف: در این پژوهش برای طبقه بندی از 12 مقوله و 74 زیرمقوله، استفاده شده است. تفکر و تدبر، یادگیری و دانش اندوزی، کاروتلاش، حفظ تن، نظافت و بهداشت، خوردن و آشامیدن، لباس پوشیدن، زینت و آراستگی، مسکن و امکانات زندگی، مسافرت، خواب و بیداری، تفریحات سالم و ورزش.
-تعیین واحد ثبت: واحد ثبت به بخش معناداری از محتوا که انتخاب شده و طبقه قرار دارد. در تحلیل محتوا کتاب درسی جمله و تصویر واحد ثبت باشد.
در این پژوهش واحد ثبت جمله و تصویر است.
تشخیص عناصر هر طبقه: در این مرحله همه محتوا مورد مطالعه دقیق قرار گرفت. پاراگراف مربوطه به طبقه شمارش شد. برای جلوگیری از سوگیری و اطمینان بیشتر، از یکی از همکاران درخواست شد با معیار توصیف جمله ها را تعیین و شمارش نماید .تصاویر نیز به همین ترتیب.
پردازش اطلاعات و نتیجه گیری: پس از جمع آوری اطلاعات، در جدول خاصی قرار داده شده است.
سوالات پژوهشی
-1 تا چه حد متن کتاب های هدیه های آسمانی به تعامل انسان باخود پرداخته است؟
-2 تا چه حد میزان تصاویر کتاب درسی به تعامل انسان باخود پرداخته است؟
