بخشی از مقاله
چکیده
یکی از گزینههاي مناسب در جهت تجاري و رقابتی شدن بخش کشاورزي و حضور فعال آن در بازارهاي جهانی توسعه واحدهاي تجاري بهرهبرداري گلخانهاي میباشد.
این پژوهش با هدف تحلیل مولفههاي تاثیرگذار بر توسعه واحدهاي گلخانه اي در استان سیستان و بلوچستان و در چارچوب کلی پژوهشهاي پیمایشی به انجام رسیده است. جامعه آماري این تحقیق را گلخانه داران استان سیستان و بلوچستان - N=718 - تشکیل دادند و نمونه مورد مطالعه براساس فرمول کوکران به تعداد 188 نفر تعیین گردید که در طی دو مرحله در ابتدا با استفاده از نمونهگیري انتسابی متناسب و سپس با استفاده از روش نمونهگیري تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوري دادهها، پرسشنامهاي بوده که پایایی و روایی محتوایی آن با استفاده از ضریب کرونباخ آلفا - 0/87 - و نظرخواهی از کارشناسان و اساتید مرتبط با موضوع تایید شده است.
تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 15 بهعمل آمده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داده است که عوامل سیاسی- حمایتی دولت، مقررات بانکها و موسسات اعتباري، ویژگیهاي فردي- حرفهاي، شرایط اقلیمی منطقه، دسترسی به کانالها و مجاري ارتباطی مهمترین مولفههاي پیشبرنده در توسعه واحدهاي گلخانهاي بودهاند که در مجموع 58/23 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نمودهاند.
.1 مقدمه
یکی از گزینههاي مناسب در جهت استفاده بهینه از مزیتهاي بخش کشاورزي در عرصه تولید، بازاریابی، رقابتی شدن بخش کشاورزي و حضور فعال در بازارهاي جهانی، توسعه واحدهاي بهرهبرداري گلخانهاي است .[6] کشتهاي گلخانهاي برآیند تکنولوژيهاي مختلف میباشد که در مجموع زمینه را براي کنترل شرایط کشت محصولات مورد نظر فراهم مینماید، بنابراین تاسیس یک واحد گلخانهاي استاندارد و مطلوب منتج به این هدف میگردد. ایران به لحاظ اقلیمی یک کشور چهارفصل است و بهرهمندي از شرایط اقلیمی خاص و منابع فراوان نفت و گاز با توجه به نیاز کشتهاي گلخانهاي به سیستمهاي گرمایشی و سرمایشی در فصول مختلف، به عنوان مزیتهاي نسبی کشور جهت تولید و توسعه کشتهاي گلخانهاي مطرح هستند.
از طرف دیگر نیروي کار جوان کشور، علاوه بر پتانسیل بالایی که براي توسعه بازارهاي مصرف نوید میدهد، میتواند نقش عمدهاي در اشتغالزایی از طریق توسعه واحدهاي گلخانهاي ایفا نماید. این شرایط به ویژه در استان محروم سیستان و بلوچستان، به دلیل داشتن نیروي کار فراوان و منابعطبیعی بکر و احیا نشده، توسعه کشتهاي گلخانهاي را درخور توجه میسازد.
براساس آمارهاي ارائه شده توسط سازمان خواربار جهانی1 رشد کمی واحدهاي گلخانهاي در سال 2003 در سطح جهان بین 6 تا 8 درصد بوده که این میزان در ایران نزدیک به 25 درصد بوده است .[18] با توجه به این موارد، کشتهاي گلخانهاي به عنوان پدیدهاي نو مورد توجه است که پیشینه نسبتاً کوتاهی در ایران دارد، ابعاد گوناگون این موضوع آنگونه که باید شناخته شده نیست و تحقیق جامعی که تمام زوایاي مسئله را مورد بررسی قرار داده باشد، وجود ندارد.
عوامل سیاسی- حمایتی، اقتصادي، اکولوژیکی، اطلاعاتی و پویایی محیط از جمله مهمترین عوامل محیطی اثرگذار بر موفقیت کارآفرینان واحدهاي تولیدي گلخانهاي بودهاند که در تحقیقی با عنوان تحلیل عوامل محیطی موثر بر موفقیت کارآفرینان واحدهاي تولیدي گلخانهاي در ایران، که توسط مرادنژادي [12] صورت پذیرفت، شناخته شدهاند و در مجموع 75/81 درصد واریانس را تبیین نمودهاند
- 1996 - Miller & Shamsie به نقش عوامل محیطی در رفتار کارآفرینانه واحدهاي تولیدي و کسب و کار اشاره نمودهاند. - 1984 - Dess & Beard در پژوهش خود نتیجه گرفتهاند که عوامل محیطی و رفتار کارآفرینانه کسب و کار به صورت متقابل بر یکدیگر اثرگذار میباشند در واقع رویهها و سیاستهاي دولت، شرایط اجتماعی- اقتصادي و حمایتهاي مالی بر توسعه کارآفرینی موثر بودهاند
انجام اصلاحات اداري در جهت روان، ساده و سریعتر کردن فرایند کارها، جلوگیري از فساد و رشوه، تاکید بر حکومت قانون به ویژه توسط دولت و اجراي آن، آزادسازي اقتصادي و تقویت بخش خصوصی براي خروج از بنبست توقف سرمایهگذاري در میانمدت مؤثر است. از طرفی سختگیري بانکهاي عامل در اخذ وثیقه ملکی و ضامن، عدم همراهی با متقاضیان و ارائه سفته براي دریافت تسهیلات توسط متقاضیان و پذیرفته نشدن آنها از طرف اکثر بانکها را از دیگر مسایلی دانست که کارآفرینان متقاضی احداث کسب و کار کوچک را با مشکل مواجه کرده است
همچنین سرعت در پاسخگویی به تقاضاي متقاضیان، به عبارتدیگر به حداقل رساندن فاصلهي بین ارائه درخواست و پرداخت اعتبار، از عوامل مهم جذب صحیح اعتبار و مصرف براي تولید است در واقع یکی از عمدهترین و اساسیترین دلایل عدم موفقیت بسیاري از واحدهاي تولیدي و بروز مشکلات، میزان درصد بالاي نرخ سود تسهیلات بانکی است .[7] به نظر ردلیچ - 1958 - کارآفرین در حالی که مدیر، سرپرست و هماهنگکنندهي فعالیتهاي تولیدي است، برنامهریز، نوآور و تصمیمگیرنده نهایی در یک شرکت تولیدي نیز میباشد
در مطالعهاي که با عنوان بررسی مسائل و مشکلات گلخانههاي موجود در استان خوزستان، انجام پذیرفت نشان داده شد؛ عدم مدیریت صحیح در تهیه بستر کشت، تهویه مناسب و تامین نیاز غذائی گیاه، عدم تشکیل تشکلهاي تولیدي و عدم وجود دورههاي آموزشی مناسب و بازدید گروهی و مستمر براي گلخانهداران از مهمترین مسائل و مشکلات مطرح شده از سوي گلخانهداران بوده است
اسدي و همکاران - 1390 - در تحقیقی با هدف تحلیل عوامل بازدارنده توسعه کشتهاي گلخانهاي در استان اصفهان به این نتیجه دست یافتند که عوامل حمایتی، زیربنایی، قوانین اداري و عوامل اقتصادي از جمله مولفههاي بازدارنده در توسعه کشتهاي گلخانهاي در این استان بودهاند.
همچنین نتایج تحقیق لیث و همکاران - 1389 - در استان آذربایجان غربی با هدف بررسی تاثیر کارآفرینی در اقتصاد گلخانه-داري نشان داد حمایت دولت در موفقیت کارآفرینان نقش ارزندهاي دارد و با حمایتهاي دولت، کارآفرینان واحدهاي تولیدي گلخانهاي قادر میشوند تا بازارهاي خود را توسعه داده و به بازارهاي جهانی راه پیدا کنند.
نتایج تحقیقات غنجی و همکاران - 2011 - با هدف بررسی مولفههاي پیشبرنده در توسعه واحدهاي گلخانهاي در شهرستان ورامین نشان داد مولفههاي اعتباري- مالی، فنی- تکنولوژي، فردي- حرفهاي و زیرساختی - حمایتی دولت مهمترین مؤلفه-هاي پیشبرنده در توسعه واحدهاي گلخانهاي بودهاند که در مجموع 83/07 درصد واریانس را تبیین نمودهاند.
نتایج مطالعهاي که در کشور آمریکا در زمینه روند توسعه کشتهاي گلخانهاي انجام شده است برتري یافتن ایالت کالیفرنیا در تولید محصولات گلخانهاي را ناشی از این عوامل میداند: وجود آب و هواي ملایم، وجود بازار مصرف، وجود ابزار وسایل و تکنولوژي مناسب تولید و وجود وسایل حمل و نقل مناسب
طبق بررسیهاي بهعمل آمده در منابع و تحقیقات انجام شده، عوامل زیر میتوانند نقش توسعه یا بازدارندگی براي واحدهاي گلخانهاي را ایفا نمایند که میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
- عوامل فرهنگی و اجتماعی؛ بسترهاي مناسب فرهنگی [19]، فرهنگ مصرف 19]، [8، وضعیت اقتصادي و قدرت خرید [8]، آداب و رسوم، شالودههاي نامناسب مالی، میل به پیشرفت اقتصادي و توسعه سرمایه، روحیه تعاون و همکاري
- عوامل زیربنایی؛ آب و هوا و وضعیت جوي 19]، [4، موقعیت مکانی محل احداث 19]، [9، مساحت و جهت زمین [19]، سیستمهاي ارتباطات جادهاي و حمل و نقل [19]، خدمات پشتیبانی 3]، 20، [19، شبکههاي تامین نیرو - آب ، برق، گاز - 3]، [19، سیستمهاي دریافت اطلاعات
- عوامل مدیریتی و منابع انسانی؛ تحصیلات و تخصص مدیر یا مالک 3]، 15، [19، نحوه گزینش و استخدام نیروي کار 15]، [19، آموزشهاي عمومی و تخصصی نیروي کار [15]، آگاهی از مسائل صنعت گلخانه، منابع اطلاعاتی در زمینه بازار محصولات و نهادهها 19]، 15، [22، داشتن سیستم حسابداري و حسابرسی - مدیریت هزینه و درآمد - 19 ]، 15، [16، داشتن توانایی در رهبري، داشتن عناصر موفقیت شامل هدف، برنامه، ایمان و استقامت
- عوامل مربوط به تکنولوژي تولید؛ کنترل آفات [19]، استانداردهاي مربوط به جهت سازه [3]، سیستم گرمایش و سرمایش 3]، [4، نوع پوشش گلخانه [3]، سیستم تهویه 19]، [1، نوع سازه [13]، سیستمهاي کنترلی، سیستمهاي آبیاري، نوع کشت، سیستم کشت، سیستم تنظیم نور و دياکسید کربن .[16]
- عوامل اقتصادي؛ وجود بازار مصرف و تقاضا [19]، تامین اعتبار براي سرمایهگذاري، وجود انگیزههاي اقتصادي 19]، [16، منابع تامین اعتبار [3]، هزینههاي احداث 19]، 13، [3، دوره امهال، اقساط و دوره بازگشت سرمایه، هزینههاي متغیر و جاري و قیمت فروش 16]، [19، ریسک تولید.
- عوامل مربوط به قوانین و سیاستهاي حمایتی دولت؛ قوانین مربوط به واردات و صادرات، قوانین قرنطینهاي، قوانین و مقررات ارضی، خدمات حمایتی و سیاستهاي تنظیم بازار، سیاستهاي عمومی در ارتباط با توسعه بخش کشاورزي، بیمه محصولات گلخانهاي
- عوامل مربوط به مسائل تجاري و بازار؛ خصوصیات و ویژگیهاي مصرفکنندگان، وجود بازار مصرف و تقاضا براي محصول، تنوع محصول و کیفیت محصول، توان برنامهریزي براي پاسخگوئی به نیازهاي مصرف کنندگان، سیستمهاي برداشت، نگهداري و عرضه، سیستمهاي حمل و نقل و توزیع، تبلیغات، مدیریت فروش و قیمتگذاري، فاصله تا بازار فروش ومصرف، بازار تامین نهادههاي تولید
این تحقیق در راستاي بررسی و تحلیل مولفههاي تاثیرگذار در توسعه کشتهاي گلخانهاي در استان سیستان و بلوچستان انجام شده است. امید است در توسعه و پیشرفت بخش کشاورزي و فعالیتهاي گلخانهداري استان، راهگشا باشد.
