بخشی از مقاله
چکیده
برنامه ریزی منطقه ای با هدف توسعه و کاهش نابرابری منطقه ای از موضوعات مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب می شود. شناخت و تجزیه و تحلیل وضع مناطق در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و فرهنگی نخستین گام در فرآیند برنامه ریزی توسعه منطقه ای است، که با این کار تنگناها و محدودیت های مناطق مشخص شده و می توان برای رفع آنها اقدام کرد و به عبارتی برای تخصیص اعتبارات و منابع میان مناطق مختلف، شناسایی جایگاه آن منطقه در بخش مربوطه و رتبه بندی سطوح برخورداری از مواهب توسعه ضروری است.
هدف از این مقاله تحلیل میزان نابرابری بین 9 شهرستان استان کردستان و ارائه راهبردهای آمایشی برای کاهش میزان این نابرابری ها می باشد. در همین راستا با عنایت به مباحث فوق الذکر در پژوهش حاضر سعی شده است با روش توصیفی - تحلیلی بر پایه اطلاعات کتابخانه ای - اسنادی و آماری متغیرهای مورد مطالعه تعریف، ارزیابی و سنجش گردید. جامعه آماری شامل شهرستان های استا ن کردستان که بر اساس 20 شاخص اقتصادی با بهره گیری از تکنیک تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای انجام گرفته است.
نتایج حاصل از مطالعه و تجزیه و تحلیل وضع موجود بر اساس متغیرهای مورد مطالعه در این تحقیق بیانگر این مطلب است که شهرستان سنندج در خوشه توسعه یافته، شهرستان های مریوان - بیجار در خوشه کمتر توسعه یافته، شهرستان های سروآباد -کامیاران - سقز - قروه - بانه در خوشه در حال توسعه و شهرستان دیواندره در خوشه محروم قرار گرفتند. یافته ها نشان میدهد لزوم توجه به برنامه ریزی غیر متمرکز در حوزه اقتصادی بر اساس ظرفیت های واقعی هر منطقه به منظور نیل به پیشرفت متعادل و یکپارچه هر منطقه ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
مقدمه
اینکه توسعه چیست و انتظار مردم و جامعه از این فرآیند چیست، اصلی ترین سوالی است که شاید پاسخ واحدی به آن داده نشده است. تعاریف مختلف و متعددی از توسعه ارائه شده است که به رغم متفاوت بودن آنها همگی بر گستردگی و چند بعدی بودن توسعه اتفاق نظر داشته اند. توسعه چیزی جز رضایت بخش تر کردن وضعیت زندگی مردم نیست
امروزه مقوله توسعه دغدغه خاطر بسیاری از کشورهاست، بسیاری از نظریه پردازان توسعه بر کاهش نابرابری موجود و رفع دوگانگی ها به عنوان یکی از اهداف سیاسی تاکید دارند. نبود توازن در جریان توسعه بین مناطق گوناگون موجب ایجاد شکاف و تسریع نابرابری منطقه ای می شود
یکی از مشخصه های بارز در توسعه فضایی ایران وجود نابرابری های ناحیه ای است. عدم توازن در جریان توسعه بین مناظق مختلف موجب ایجاد شکاف و تشدید ناب رابری منطقه ای می شود که خود مانعی در مسیر توسعه است.
بدین منظور برای شناخت تفاوت سطح توسعه نواحی لازم است ابتدا وضعیت موجود در هر ناحیه بررسی شود تا این که بتوان بر این اساس برای کاهش یا از میان بردن تفاوت ها، برنامه ریزی ناحیه ای کرد
بر این اساس مطالعه نابرابری های اقتصادی اجتماعی منطقه ای یکی از اقدامات پایه ای برای برنامه ریزی و اصلاحات برای تامین رشد اقتصادی همراه با عدالت اجتماعی است که می تواند تخصیص منابع را با هدف رفع نابرابری های منطقه ای تحت تاثیر قرار دهد
توسعه متعادل و متوازن فضاهای جغرافیایی نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شناخت بهتر نیازهای جامعه و بهبود آن است
امروزه آگاهی از نقاط قوت و ضعف نواحی نوعی ضرورت جهت ارائه طرح ها و برنامه ها محسوب می شود. از همین رو، یکی از ارکان توسعه جامعیت و یکپارچه بودن آن در رفع عدم تعادل های اقتصادی و اجتماعی مناطق است .ماهیت چند بعدی مفهوم توسعه پایدار ضرورت توجه به طیفی از متغیرهای کلیدی بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را مطرح می کند
اکنون نقاط شهری ایران با دارا بودن 71 درصد از جمعیت کل کشور مراکز اصلی رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به شمار رفته و به عنوان جذاب ترین نقاط برای انباشت سرمایه، کار، خلاقیت و نوآوری شناخته می شوند. این در حالی است که دست یابی به توسعه همه جانبه نیازمند توزیع عادلانه خدمات و امکانات در تمامی نواحی می باشد، این امر در نواحی شهری کشورمان که امروزه بعنوان مراکز اصلی جذب جمعی ت شناخته می شوند اهمیت بیشتری داردبنابراین هدف اصلی توسعه باید ایجاد الگوی مطلوب رشد همگانی باشد که تمام اقشار جامعه را پوشش دهد
در ضمن باید به این نکته اشاره کرد که توسعه اقتصادی هر سرزمین وابسته به کارایی، تلفیق و ترکیب بهینه بخشهای مختلف اقتصادی - کشاورزی، صنعت و خدمات - می باشد از این رو شناسایی رشته های صنعتی که با امکانات و قابلیت های مناطقی چون استان کردستان متجانس باشد ضروری است. در همین حال با توجه به این نوشتار سوالی که در این پژوهش مطرح می شود این است که چگونه می توان بستر آمایش و توسعه متوازن را در استان کردستان فرآهم نمود و هدف شناخت قابلیت های سطوح توسعه یافتگی در هر یک از مناطق استان کردستان و مهیا کردن بستر های توسعه متعادل و متوازن با فرآهم کردن وجوه متفاوت هر یک از شاخص های توسعه می باشد.
پیشینه
ملکی و شیخی - 1388 - در تحقیقی تحت عنوان تحلیل و طبقه بندی شاخص ها و تعیین اولویت های توسعه در استان های کشور با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای، استان های مختلف کشور را از نظر شاخص های اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و درمانی، خدماتی، رفاهی و کالبدی- شهرسازی بررسی و مورد مقایسه و با تعیین سطح توسعه یافتگی و میزان آن برای هر منطقه، بهبود وضعیت برخورداری استان های توسعه نیافته از منابع، امکانات و تسهیلات در اولویت قرار گرفته است.
ضرابی و تبریزی - 1389 - در پژوهشی تحت عنوان تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان مازندران-رویکرد تحلیل عاملی، 37 شاخص مورد بررسی به صورت تلفیقی در شاخص ترکیبی توسعه ارائه شده و یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان توسعه در سطح شهرستان های استان مازندران متعادل نبوده و عدم تعادل های شهرستانی موجود در استان به دلیل تفاو ت بارز در توزیع شاخص های مختلف اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، خدماتی و.. بوده که بهبود آن در شهرستان های دارای کمبود ضروری می باشد.
