بخشی از مقاله
چکیده
هنر نگارگری ایرانی پیوندی عمیق و تنگاتنگ با ادبیات حماسی - عرفانی داشته و سرشاراز عناصر نمادین و اسطوره ایی است. نمادگرایی یکی از ابزارهای بیان و انتقال مفاهیم است که آدمی را از صورت به معنا رهنمون می کند . در این نگاره سلطان محمد نگارگر خوش ذوق عصر صفویه ، تحت تاثیر آموزه های مانی و عرفان اسلامی ، روایتی اسطوره ایی را در فضایی مثالی و خیال انگیز، در قالب رنگ و طرح به تصویر کشیده است .
این پژوهش در پی بررسی مفهوم رنگ وارتباط آن با نور و باز تعریف آنها ، و رمز گشایی روایتی اسطوره ایی به زبان نمادین در قالب عناصر بصری است .این مقاله به روش توصیفی تحلیلی نوشته شده است، روش مطالعه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری و تصویر خوانی است. روش تحلیل داده ها کیفی است .
براساس تحلیل های صورت گرفته برنمادها و نشانه های موجود در تصویر این فرضیه را می توان مطرح کرد که نگارگر روایتی اساطیری آیینی را دست مایه قرار داده است تا انسان را متوجه حقیقتی نماید که با چشم سر دیده نمی شود بلکه نیازمند کشف و شهود و کسب معرفت است .و به این منظور از عناصر نمادین بسیاری بهره برده است.
مقدمه
نگارگری یکی از جلوه های درخشان فرهنگ ایرانی است و پیوندی عمیق و تنگاتنگ با ادبیات عرفانی و حماسی دارد. نگارگرعناصر بصری را برای بیان مفهومی ورای دنیای ماده بکار می گیرد.در نگارگری ، نمادها از اسطوره ها و اعتقادات و آیین ها سخن می گویند، در فضایی دو بعدی به دور از سایه ، حجم و پرسپکتیو ، چرا که هنرمند نگارگر سعی در بازنمایی عالم مثال وحقیقت موجودات دارد. وخیال منفصل ، او را به درکی می رساند که نور وذات اشیا را می بیند. در این شهود و درک از عالم مثال ، بیننده را با خود همراه می کند و با پیروی و تاثیر پذیری از مکتب مانی، در پی آن است که مخاطب خود را ارتقاء دهد ، او را که درگیر این عالم به ظاهر متضاد ، جسمانی و دو قطبی است ، هوشیار سازد.
روش تحقیق این مقاله توصیفی تحلیلی است، روش مطالعه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری و تصویر خوانی و روش تحلیل داده ها کیفی است.
این مقاله ابتدا به معرفی سلطان محمد و آثارش و توصیف اثروارتباط آن با ادبیات وسپس به بررسی رنگ و نور در نگارگری ایرانی و دیدگاه نگارگران به رنگ و نور و نمادهای آشکار و پنهان در اثر پرداخته است. از آنجا که نگاره بارگاه کیومرث از شاهکارهای نگارگری ایرانی است ، پژوهشگران بسیاری از زوایای دید متفاوت برروی این اثر کار کرده اند از جمله :
امیر فرید در مقاله بررسی یک اثر از سلطان محمد ، به بررسی عناصر بصری این اثر پرداخته اند و نمادها را مورد بررسی قرار داده اند اما به نقش نمادین رنگ ها ، اعداد، اشکال هندسی و عناصر پنهان در نگاره نپرداخته اند.
آقای محمد حسین حلیمی در مقاله ی بررسی یک اثر از سلطان محمد به بررسی ترکیب بندی و فضا سازی و تحلیل رنگ ها و ارزش های سمبلیک پرداخته اند ، اما نگاه شرقی و عرفانی به عناصر بصری مانند رنگ ، نور، اشکال هندسی را مد نظر قرار نداده اند.
اصغر کفشچیان و خانم مریم یاحقی در مقاله بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران به بررسی نمادگرایی و انواع نماد ها در نگارگری پرداخته اند اما به طور خاص به این اثر نپرداخته اند
