بخشی از مقاله
چکیده
امروزه اغلب فضاهای عمومی شهری و خیابان ها بدلیل افزایش بی رویه ی وسایل نقلیه و وابستگی الگوهای زندگی شهری به آن ها بشدت تحت سلطه ی ماشین در آمده است. شکلگیری و توسعه ی اغلب فضاهای شهری,خیابان ها و حتی کوچه ها در شهرهای جدید ایران بر مبنای مقیاس سواره و وسایل مربوط به ترافیک است.
شهر تبریز را میتوان از شهرهای پیشگام در احداث پیاده راه به منظور تفکیک حرکت پیاده از سواره نام برد. محورتربیت تبریز در قلب شهر و درون بافت تاریخی قرار دارد. تا قبل از پیاده سازی، نماهای قدیمی و معماری خاصی که بدنههای این خیابان را تشکیل میدهند رو به فرسودگی داشت و بار ترافیکی سنگینی نیز در این منطقه پر ازدحام به چشم میخورد. بنابراین برای حل مشکل ترافیک و احیاء معماری سنتی این خیابان حذف این محور از شبکه ترافیکی از آلترناتیوهای قوی در برخورد با مسأله مطرح بوده است.
با هدف بررسی ضرورت ایجاد پیاده راه در کلان شهرها وبررسی وشناسایی عوامل ایجاد کننده فضای بکر شهری طی جدول سوات به بررسی عواملی چون فضای شهری وتاثیر آن بر کیفیت محیط پرداختیم.
نتایج پژوهش نشاندهنده عدم کیفیات فضایی پیاده راه در جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی و دستیبابی به جامعه مدنی و شهری انسانی در بافت مرکزی شهر تبریز است. در این جهت به ارتقاء کیفیات فضایی در عوامل سرزندگی و پویایی، مطلوبیت و مطبوعیت، ایمنی، امنیت و محافظت، آسایش و راحتی، امکانات رفاهی و مبلمان مناسب، نظافت و پاکیزگی، هویت و خاطره انگیزی مکان، خوانایی و تصویرپذیری، انعطاف پذیری، دسترسی و نفوذپذیری، تنوع فضایی، کارکردی، بصری و کاربران، پرداخته است که با ارتقاء این عوامل امید است به بافت شهری انسانگرا در محدوده مرکزی کلانشهر تبریز دست یابیم.
مقدمه
شکل گیری و توسعه اغلب فضاهای شهری، خیابانهاو حتی کوچهها، در شهرهای جدید ایران، بر مبنای مقیاس سواره و مسائل مربوط به ترافیک است. محورهای باریکی که در حاشیه محورهای سواره در خیابآن های شهری به عنوان »پیاده رو « وجود دارد، گویی پسماندههایی از فضای اصلی سواره است که فقط برایتردّدهای ضروری شهروند پیاده باقی مانده است
برخی از ویژگی های فضاهای شهری پیاده مدار و شهروندگرا، از جمله اجتماع پذیری،امنیّت اجتماعی و روانی، خوانایی و دسترسی راحت، پویایی و سرزندگی، حستعلّق و خاطره انگیزی مکان، احیایهویّت های تاریخی و اجتماعی، مسیرهای پیاده و دوچرخه،کیفیّت سیما و منظر شهری،کیفیّت فضای سبز و عناصر طبیعی،کیفیّت مبلمان و علائم شهری این ویژگیهای پیادهمدارانه تأثیر بسیار زیادی بر شکل گیریکمّی و کیفی انواع تعاملات اجتماعی و ارتقایکیفیّت زندگی شهروندی دارد.
بیان مساله
فضاهای شهری از مهمترین و فعالترین مکانهای شهری در دوران زندگی بشر محسوب شده و توجه به عناصر و کیفیتهای موجود در این گونه فضاها در دورههای مختلف تاریخی بر اساس اهداف و خواستههای ساکنین شهرها متفاوت بوده است.
در کلانشهر تبریز نیز به دنبال ضربه های وارد شده به بافت کهن شهر، رنگ باختن حیات اجتماعی، شکست تفکر تجددطلبانه و طرحهایی که در پی الگوی شهر ماشینی اجرایی شد، لزوم رجعت به اصو ل و معیارهای طراحی شهری گذشته مورد توجه قرار گرفت و به دنبال آن، ساماندهی پیاده راهها و بالاخص خیابان تربیت تبریز در اوایل دهه 1370 به عنوان یک محور متمایز و شاخص پیاده و با هدف احیا و پردازش معماری سنتی و نماهای با ارزش آن در دستورکار مدیران شهری قرار گرفت.
از نقاط قوت شهر تبریز در زمینه پیاده مداری میتوان به احداث پیاده راهای تربیت ، شهریار و مقصودیه اشاره کرد که علاوه بر تجربه موفق در این زمینه زمینه گسترش فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی در زمینه شهرسازی شده است.
از نقاط ضعف پیاده مداری در شهر تبریز میتوان به کمبود پیاده راههایی نظیر تربیت و خیابان شهریار تبریز اشاره کرد که با برنامه ریزی منسجم میتوان به گسترش این مقوله در شهر تبریز کمک شایانی کرد.
روش تحقیق
روش مطالعه این تحقیق از نوع کیفی - توصیفی و تحلیلی - و نمونه موردی میباشد. دادههای اصلی این پژوهش از طریق مطالعه کتابخانهای جهت تدوین چارچوب نظری و مفاهیم شکل دهنده هویت شهری بدست میآید. در ادامه با پیمایش در محل و بررسیهای میدانی و تحلیل و بررسی معیارهای هویت بخشی و عینیت دادن آن به نمونه موردی - خیابان تربیت - مورد بررسی قرار میگیرد و در نهایت با استفاده از روش تجزیه و تحلیل یکپارچه جدول swot موانع و پتانسیلهای موجود در ارتقا هویت شهری خیابان تربیت تبریز شناسایی شده و پیشنهاداتی در جهت رفع آن و رسیدن به هویت شهری مطلوب ارائه میگردد.
اهداف تحقیق
اصلی:
الف- تحقیق و شناسایی عوامل ایجاد کننده یک فضای بکر شهری - پیاده رو به طور خاص - در محدوده فضای کلان شهری ب-بررسی ضرورت ایجاد پیاده راه ها در محدوده مرکزی کلان شهرها ب-شناخت و بررسی وضع موجود - نمونه موردی شهر در نظر گرفته شده - تبریز - و نتیجه گیری از آن
فرعی:
الف-پر رنگ شدن نقش پیاده رو در فضای شهری که با عواملی همچون توسعه و فرهنگ سازی و تغییر ساختار همراه است که راهکار اجرایی آن توضیح داده میشود.
ب- پیشنهاد یک رویکرد مناسب جهت توسعه فضای نمونه موردی
فرضیه تحقیق
-1 ایجاد نگاهی نو به مقوله پیاده رو و بررسی ساختار و نقش آن در فضای شهری باعث ارتقا سطح زندگی شهری میشود.
-2 نگاه کالبدی و یافتن پاسخ مناسب با این تعریف که وضعیت فعلی پیادهروهای تبریز با نیازهای ان همخوانی ندارد.
مطالعه و معرفی نمونه موردی
شهر تبریز را میتوان از شهرهای پیشگام در احداث پیاده راه به منظور تفکیک حرکت پیاده از سواره نام برد. محور تربیت، ولیعصر شهریار و مغازه سنگی سه محور پیاده احداث شده در تبریز بوده که از نخستین پیادهراه های احداثی در ایران به شمار میروند. محورتربیت تبریز در قلب شهر و درون بافت تاریخی قرار دارد. تا قبل از پیاده سازی، نماهای قدیمی و معماری خاصی که بدنههای این خیابان را تشکیل میدهند رو به فرسودگی داشت و بار ترافیکی سنگینی نیز در این منطقه پر ازدحام به چشم میخورد.
بنابراین برای حل مشکل ترافیک و احیاء معماری سنتی این خیابان حذف این محور از شبکه ترافیکی از آلترناتیوهای قوی در برخورد با مسأله مطرح بوده است. بویژه اینکه در تبریز نیز همچون بسیاری از شهرهای دیگر در مقطعی از زمان، رو به ویرانی گذاشته بود.
